🔶 واکاوی سلسله ریشه‌های تاریخیِ واقعه #عاشورا
👈🏻 قسمت 4️⃣؛ برخی سیاست‌های خلفای نخستین، زمینه‌ساز رخداد عاشورا
💡 وقوع انحرافات بنیادین در امت اسلام، به رخداد #سقیفه ختم نشد، بلکه منتخب سقیفه و جانشینان پس از وی ـ که سه خلیفه‌ی اول مسلمین را شامل می‌شدند ـ با برخی سیاست‌گذاری‌های خود، در طول سالیان متمادی، زمینه‌ی واقعه‌ی عاشورا را در سال 61هجری فراهم نمودند:
1️⃣ ماحصل فتوحِ نخستین: قداست یافتن خلفا و به حاشیه رفتن #اهل‌بیت پیامبر (ص)؛
#فتوح نخستین ـ فارغ از نقد و بررسی آن ـ یک پی‌آمد مهم و تعیین‌کننده برای امت اسلام داشت: پیروزی‌های شگرف به لحاظ وسعت قلمرو از یک‌سو و تقسیم غنائم سرشار از سوی دیگر، خلفا را در نزد بسیاری از بزرگان، به نهایتِ محبوبیت رساند.
به این ترتیب، محبوبیت خلفای نخستین در نزد بسیاری از صحابه‌ی کبار ـ که به سبب فتوح، ثروت بیشتری نصیب آنان شده بود ـ تا بدانجا رسید که سیره‌ی این خلفا، بعدها سیره‌ای هم‌سنگ با #کتاب_خدا و سیره‌ی رسول او تلقّی شد! در چنین فضایی، طبیعی به نظر می‌رسید اگر اهل‌بیت پیامبر (ص)، در نگاه بسیاری از بزرگان امت، به حاشیه رانده شوند.
در حقیقت به حاشیه رفتن اهل‌بیت (ص)، پروژه‌ای بلندمدت بود که با اجتماع سقیفه کلید خورد، با فتوح استمرار پیدا کرد و نهایتاً ثمره‌ی خود را در ماجرای عاشورا، تمام و کمال بروز داد.
2️⃣ اعمال سیاست «تفضیل مالی»؛
یکی از مهمترین این سیاست‌ها، سیاست #تفضیل_مالی خلفای دوم و سوم در برخورد با بیت‌المال بود. توضیح آن‌که در زمان حیات نبی اکرم (ص)، خودِ آن حضرت در سیاست تقسیم بیت‌المال، مساوات را به طور کامل رعایت می‌کردند و بین نومسلمانان و #سابقون (یعنی کسانی که در زمره‌ی اسلام‌آورندگانِ نخستین بودند)، فرقی قائل نمی‌شدند (سیاست #تسویه_مالی). البته پس از رحلت #رسول_خدا (ص)، منتخب سقیفه نیز در استمرار این سیاست موفق بود؛ اما زمانی که جناب عمربن‌خطاب خلیفه شد، سیاستی را در مباحث مالی پایه‌ریزی کرد که بعدها مشکلات زیادی به همراه آورد:
در جریان فتوح، غنایم فراوانی از سرزمین‌های مفتوحه به #مدینه منتقل شد، اما تقسیم ناعادلانه‌ی این غنائم در بین مسلمانان، شکاف طبقاتیِ عمیقی میان مسلمین ایجاد کرد. این سیاست ـ که سیاست «تفضیل مالی» نامیده می‌شد ـ بدین صورت بود که بین #عرب و غیرعرب، زن و مرد، آزاد و بنده، سابقون و نومسلمانان، قریشی و غیر قریشی و دوگانه‌هایی از این دست، در اختصاص بیت‌المال، تمایز قائل می‌شد. بدین ترتیب، آن دسته از عرب‌های #قریش که اتفاقاً سوابق دیرینه‌ای در اسلام آوردن داشتند، روزبه روز سرمایه‌دارتر شده و بر خوی اشرافیت آنان افزوده شد.
❌ با مرور چنین اوضاعی، شاید بهتر بتوان معنای آن کلام عمیق سیدالشهدا (ع) را خطاب به لشکریان پرهیاهویِ #عمربن‌سعد درک نمود که فرمودند: «...آري، در اثر هداياي حرام كه به دست شما رسيده و در اثر حرام‌هایی كه شكم‌هاي شما از آن‌ها انباشته شده، خداوند اين چنين بر دل‌هاي شما مُهر زده است. واي بر شما! چرا ساكت نمي‌شويد؟! چرا به سخنانم گوش فرا نمي‌دهيد؟!...»
3️⃣ منع نقل و کتابت حدیث؛
جناب ابی‌بکر با این استدلال که #قرآن را داریم، با جمع‌آوری #حدیث مخالفت کرد. وی پس از رحلت رسول خدا (ص)، خطاب به مردم گفت:
💬 «ای مردم! شما از رسول خدا احادیثی نقل می‌کنید که در آن‌ها اختلاف است و [بنابراین] مردمانِ پس از شما، قطعاً اختلاف‌شان در این باب شدیدتر از شما خواهد بود. پس ای مردم! از رسول خدا چیزی نقل نکنید. هرکس، در این‌باره از شما چیزی پرسید، به او بگویید: کتاب خدا در میان ما و شما [بس] است؛ پس حلالش را حلال و حرامش را حرام بدانید.»
جناب #عمر و #عثمان نیز هم‌چون جناب #ابوبکر، با جدّیت، سیاست منع کتابت حدیث را دنبال نمودند. مثلاً جناب عمر به شهرها بخش‌نامه کرد که هرکس حدیثی نوشته، باید آن را نابود کند. وی پس از جمع‌آوری بسیاری از احادیث، دستور داد آن‌ها را بسوزانند.
📚 پی‌نوشت: برای آگاهی از مستندات این نوشتار، می‌توانید به گفتار سوم از کتاب «شجره خبیثه جهل و کینه» مراجعه فرمایید.
✍🏻 #محمدمهدی_سلامی_پوریان
#گروه_تاریخ
#شجره_خبیثه_جهل_و_کینه #محرم #فتوحات_خلفا
💠اندیشکده برهان💠
🆔 @BORHAN_IR
🔶 #اقتصاد_مقاومتی در #آیات و #روایات
🔺 مبانی دینی #مقاومت_اقتصادی
🔹 اقتصاد از نظر آموزه‌های قرآنی سبب قوام جامعه است. به این معنا که جامعه‌ی بشری با اقتصاد، برپا می‌ایستد. خداوند درباره‌ی نقش اقتصاد در جامعه‌ی بشری می‌فرماید: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا: اموال خود را (که خداوند آن را وسیله‌ی قوام زندگی شما قرار داده) به سفیهان و بی‌خردان مدهید.»
در این آیه، خداوند اموال، یعنی امر اقتصادی را به‌عنوان عامل قیام جامعه دانسته است. پس نقشی که اقتصاد در جامعه ایفا می‌کند، همانند ستون میانی #خیمه است که خیمه را برپا نگه می‌دارد و به آن معنا و مفهوم می‌بخشد. اگر اقتصاد جامعه از میان برود یا سست و ضعیف شود، به همان میزان جامعه آسیب می‌بیند.
🔹 از نظر #قرآن، اقتصاد تنها در حوزه‌ی امور مادی انسان و جامعه نقش ندارد، بلکه نقشی فراتر از آن می‌توان برای اقتصاد تعریف کرد. ازهمین‌رو خداوند بر نقش بهره‌مندی‌های اقتصادی در امور معنوی و معنویت تأکید می‌کند...
👈🏻متن کامل مقاله در پایگاه اندیشکده برهان👉🏻
✍🏻 #پیمان_فلسفی
#گروه_اقتصادی
💠اندیشکده برهان💠
🆔 @BORHAN_IR
🔶 پیوند اربعین حسینی (ع)، قیام خمینی (ره) و پیروزی انقلاب اسلامی
🔺 بازخوانی قیام ملت ایران به رهبری #امام_خمینی (ره) از نقطه‌نظر #اربعین
🔹 تاکنون ابعاد و لایه‌های گوناگونی از علل پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته؛ اما یکی از لایه‌های جالب‌توجه در این میان، پیوند تاریخی و مفهومیِ نهضت امام خمینی (ره) با مفهوم «اربعین» و اصطلاحاً نهضت «چهلّم‌های سیاسی» است.
🔹 ناگفته پیداست که انقلاب اسلامی، پیوند درهم‌تنیده و گسترده‌ای با #مکتب_تشیع داشته و یکی از مهمترین بن‌مایه‌های این انقلاب، همانا نهضت #عاشورا بوده است. در این میان، یکی از مؤلفه‌های مهم #نهضت_حسینی (ع) که در روند روبه‌پیروزیِ انقلاب سهم به‌سزایی داشت، الهام از ماجرای #اربعین_حسینی (ع) بود.
🔹 مقدمتاً باید گفت که در مکتب اسلام و لسان #قرآن، عدد چهل و مفهوم اربعین، از مفاهیم قابل توجه محسوب می‌شود و دارای مصادیقِ بسیاری است: كمال عقل در چهل سالگى، آثار چهل روز اخلاص، آثار حفظ #چهل_حديث، دعا براى چهل مؤمن، عدم پذيرش نماز شراب‌خوار تا چهل روز، تکمیل وعده‌ی الهیِ موسی (ع) در کوه طور از سی روز به چهل روز، استحباب #زيارت_اربعين و...[1] اما در میان این مصادیق، آن مصداقی که بیش از همه دارای ابعادِ سیاسی و اجتماعی بوده و مکتب تشیع به واسطه آن توانسته به بزرگترین توفیقات دست یابد، همانا اربعین شهادت سیدالشهدا (ع) است.
لذا اگرچه مفهوم «چهل»، با بسیاری مقولات دینی گره خورده، اما گره خوردن آن با چهلمین روز شهادت سیدالشهدا (ع)، پررنگ‌تر از مصادیق دیگر است.
🔹 همین گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگیِ فراوان است که سبب شد انقلاب اسلامی مردم ایران بتواند از اربعینِ سیدالشهدا (ع) الهام گرفته و گرامیداشت چهلمین روزِ شهادت عده‌ای از مؤمنین را به عنوان ابزاری قدرتمند در جهت تحقق پیروزی نهایی نهضت علیه #طاغوت به کار گیرد.
👈🏻 این به کارگیری مفهومی، در چند مقطع حساس قابل رهگیری است:
▪️ #قیام_29_بهمن مردم #تبریز در سال 1356؛ به مثابه اربعینِ #قیام_19_دی مردم #قم
▪️ قیام 8 فرودین مردم #یزد در سال 1357؛ به مثابه اربعینِ 29 بهمن مردم تبریز
🔹 در واقع ملت ایران با الهام از «نهضت اربعینیه» و بزرگداشت شهدای خود در چهلمین روز از شهادت‌شان، در تلاش بود تا نام و یاد و هدف شهدای قم و تبریز را به عنوان نمادی از حق‌طلبی زنده نگه دارد؛ ماجرایی که مشابه آن در سال 61هجری و با هدف زنده نگه داشتن نهضت عاشورا، به طلایه‌داری امام سجاد (ع) و معاونتِ زینب کبری (س) صورت گرفت و پیام نهضت حسینی را با صدایی رسا به گوش همگان رساند. آری! با الهام از این روند بود که فریاد مظلومیت و حق‌طلبی ملت ایران، اربعین به اربعین، به گوش جهانیان رسید و در نهایت منجر به فروریختن پایه‌های طاغوت در این کشور گردید.
📚 پی‌نوشت‌ها:
1. محسن رنجبر، «پژوهشى در اربعين حسينى (ع)»، مجله تاريخ اسلام در آينه پژوهش، بهار 1384.
2. برای مطالعه بیشتر در این خصوص ر. ک. به: مصطفی شایسته، «اربعین به اربعین تا سقوط پهلوی»، وبگاه اندیشکده برهان.
✍🏻 #محمدمهدی_سلامی_پوریان
#گروه_تاریخ
💠اندیشکده برهان💠
🆔 @BORHAN_IR