به‌نام خدای مهربان
توی این کانال درباره‌ی کامنت‌های فضای مجازی می‌نویسم. البته سعی می‌کنم چندان رسمی نباشه. مطالب رسمی‌تر رو توی کانال تلگرام کامنت‌نگاری (با همین آدرس) می‌ذارم.
اینجا بیشتر کامنت‌ها رو می‌ذارم؛ به عبارتی اینجا کانال #کامنت_خوانی است.
۰۸ مهرماه ۱۴۰۱
کامنت یکی از کاربران سایت خبری #مشرق درباره‌ی اعتماد به فضای مجازی
#اعتماد
#فضای_مجازی
#کامنت
#کامنت_نگاری
#کامنت_خوانی
۰۸ مهرماه ۱۴۰۱
@commentnegari
بازگشت همه به سوی بلاگفاست...
کاربرانی بعد از قطع و کُند شدن #اینترنت، #وبلاگ رو برای #نوشتن و برقراری #ارتباط انتخاب کرده‌اند.
🔺 توی عصر سیطره‌ی شبکه‌های اجتماعی، قطع شدن #اینترنت واقعا سخته...
۰۸ مهرماه ۱۴۰۱
#کامنت_خوانی
@commentnegari
طبق آخرین نظرسنجی ایسپا در خردادماه ۱۴۰۱، نزدیک به ۸۰ درصد مردم #ایران حداقل از یک پیام‌رسان استفاده می‌کنند.
#واتس‌اپ بیشترین کاربرد و طرفدار را دارد.
نکته اینکه اکنون هر سه رسانه‌ی اجتماعی که دارای بیشترین استفاده هستند، فیلترند!
منبع: ایسپا
#کامنت_نگاری
#کامنت
#رسانه_اجتماعی
@commentnegari
برای خواندن کامنت‌های #آخرین_خبر، اپلیکیشن‌ش رو نصب کردم. پیام بالا رو برام فرستاد.
«نظرات کاربرانِ دارای #پروفایل، بدون بازبینی منتشر می‌شود و مسئولیت محتوای منتشر شده توسط کاربر برعهده‌ی وی است».
کاربران دارای #پروفایل، همان کاربرانی هستند که احراز #هویت شده‌اند. هویتشان مشخص است. و در صورت خطاکاری قابل ردگیری و پیگیری‌اند.
۲۰ مهرماه ۱۴۰۱
#کامنت_نگاری
#کامنت
#کامنت_خوانی
#آخرین_خبر
@commentnegari
۱.
داشتم خبرهای مربوط به سلبریتی‌های کره‌ای در #سایت_مشرق را می‌خواندم.
به کامنت‌ها سر زدم دیدم بیش از ۲۰۰۰ کامنت غیر قابل انتشار دارد.
طرفداران سلبریتی‌های کره‌ای عموما قشر نوجوان‌اند و در #فضای_مجازی بسیار فعال هستند. وقتی مطلبی در نقد این سلبریتی‌ها نوشته می‌شود کامنت‌ها از حالت تعادل خارج می‌شود. نمونه‌اش کامنت‌های «آرمی‌ها» یا همان طرفداران سلبریتی‌های کره‌ای در صفحه‌ی #اینستاگرام دکتر احسان شاه‌قاسمی است. هرچند برخی از نقدهای دکتر شاه‌قاسمی پسندیده نبود اما #آرمی‌ها نیز حسابی به او حمله کردند.
بیشتر آرمی‌ها کوچکترین نقدی را برنمی‌تابند. و در مقابل حرف‌های منطقی، شدیدترین واکنش‌ها و خشونت‌های کلامی را از خود نشان می‌دهند.
۲.
تجربه و مشاهده‌ها نشان می‌دهد #مشرق دستی در سانسور و حتی عدم تأیید کامنت‌ها دارد. گاه کامنت‌ها حاوی حرف‌های رکیک نیست ولی تأیید نمی‌شود.
۳.
کامنت‌های #مشرق می‌توانست محلی برای گفت‌وگوی نوجوانان «کِی پاپ» پسند و طرفدار سلبریتی‌های کره‌ای باشد. می‌توانست با تولید محتواهایی، همین کاربران «کِی پاپ» پسند را آموزش دهد. می‌توانست در سلسله محتواهایی ابتدا آنان را جذب و سپس آموزش‌های رسانه‌ای دهد.
می‌توانست....
۲۰ مهرماه ۱۴۰۱
#کامنت_نگاری
#کامنت
#کامنت_خوانی
#سلبریتی‌های_کره‌ای
@commentnegari
ایوان #کسری شکافت، آتش‌کده‌ی فارس خاموش شد، دریاچه‌ی ساوه خشکید، خدایان سنگ و چوب #عرب سرنگون شدند. نوری به آسمان بلند شد که تا فرسنگ‌ها آن طرف‌تر دیده شد. #انوشیروان و #موبدان خواب‌های وحشتناک دیدند... .
و #محمد به دنیا آمد.
مهدی قزلی
منبع: آفتاب آخرین: روایت داستانی زندگی پیامبر صلی‌الله علیه و آله. صفحه ۱.
میلاد حضرت محمد «صلی‌الله علیه و آله» و ولادت امام صادق «علیه‌السلام» مبارک🌹
اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم ❤️🌹
#فراخوان
✅فراخوان حمایت از آثار و طرح های پژوهشی ناظر به حوادث اخیر در جامعه
🔴مجری:معاونت پژوهش حوزه های علمیه
👈ارسال آثار: @dabirkhanehemaiat
🆔@qhuacir
هر موبایل مرکز جهان است؛ بررسی شایعات در فضای مجازی
✍ حمید بردخونی | تابستان ۱۴۰۰؛ بازنشر و ویرایش: ۲۵ مهرماه ۱۴۰۱
(بخش اول)
۱.
#شایعه را می‌توان قدیمی‌ترین رسانه‌ی جهان دانست (جنیدی، ۱۳۸۹: ۲۸۴) و هیچ جامعه‌ای را بدون #شایعه نمی‌توان تصور کرد (نصر، ۱۳۸۵: ۲۹۷). شایعه اعتماد مردم را نشانه می‌گیرد. در این نوشتار به «چیستی، ویژگی‌ها و اهداف و راه‌های در امان‌ماندن از شایعات» پرداخته می‌شود.
دهخدا در تعریف شایعه نوشته است «خبری که فاش شود ولی صحت و درستی آن معلوم نباشد. [یا] خبرهای بی‌اصل و نادرست» (دهخدا، ۱۳۷۳: ۱۲۴۳۵). کاپفرر نیز شایعه را خبری می‌داند که درباره‌ی شخص یا حادثه‌ی مهمی در زمان خود مطرح می‌شود، بدون آنکه به‌طور رسمی تأیید گردد (چراغی، ۱۳۹۰: ۲۳).
گوردن آلپورت و لئو پستمن معتقدند میزان رواج یک شایعه عبارت است از #اهمیت و #ابهام آن. و هر کدام از این دو پارامتر صفر باشد، شایعه‌ای شکل نخواهد گرفت (آلپورت و پستمن، ۱۳۷۴: ۴۵). به عبارتی درباره‌ی یک موضوع، زمانی شایعه شکل می‌گیرد و پخش می‌شود که اولا آن موضوع #مهم باشد و ثانیا مردم درباره‌ی آن #ابهام داشته باشند.
🔺معادل واژه‌ی شایعه و شایعه‌پراکن در #قرآن «ارجاف» و «مرجفون» است. #آیت‌الله_جوادی_آملی در درس تفسیر درباره‌ی شایعه پراکنان فرمودند «مرجفون مثل همین #آمدنیوزها ... فضا را مشوّش می‌کنند. اراجیف، جمع رجفه است. رجفه یعنی لرزه. خبر دروغِ جعلی که پایه ندارد بهش رجفه می‌گویند. ...خب خبر راست بگویید. هراس نداشته باشید. از صدق عده‌ای متنبّه می‌شوند. برکت در #صدق است. اما [اگر] دروغ جعل کنید... اراجیف پخش کنید [و] جزو مرجفون باشید [خداوند] فرمود اگر این مرجفون دست برندارند ما اوضاعشان را به هم می‌ریزیم...» (مشرق، ۱۳۹۶/۱۰/۳۰).
🔺از جمله اهداف شایعه را می‌توان برانگیختن نگرانی #ملی (آلپورت و پستمن، ۱۳۷۴: ۱۳)، ایجاد بدبینی نسبت به افراد، افزایش نگرانی و #اضطراب در مردم، ترور شخصیت، ایجاد فضای ناسالم #اجتماعی و تقابل صف‌بندی میان اقشار مختلف (چراغی، ۱۳۹۰: ۲۵)، ایجاد #وحشت و هراس، #غرور و تنفر کاذب (یحیایی ایله‌ای، ۱۳۸۶: ۶)، شکل‌گیری تجمعات مختلف (رهبر، ۱۳۹۷: ۸۷)، عوض کردن ارزش‌های #اخلاقی و #رفتاری دانست.
🔺شایعات را بر اساس موضوعات، زمان، انگیزه‌های #روانی و عوامل دیگر به چندین دسته تقسیم کرده‌اند. در این نوشتار به اختصار به تقسیم‌بندی شایعه بر اساس «زمان» اشاره شده است.
شایعات بر اساس زمان به سه دسته‌ی #خزنده، #آتشین و #دُلفینی تقسیم می‌شود. شایعات زماندار حتی اگر فراموش شده باشند، به محض اینکه زمان برسد، دوباره گسترش می‌یابند. #شایعه خزنده به آرامی گسترش می‌یابد. شایعه آتشین، مانند چوبی که آتش آن را می‌سوزاند سریعا جامعه را دربرمی‌گیرد و افراد زیادی از آن باخبر می‌شوند. سایعات #غوّاص یا دلفینی ابتدا رواج می‌یابد، مدتی محو می‌شود و سپس در زمان مناسب دوباره #ظهور می‌کند (آلپورت و پستمن، ۱۳۷۴: ۱۸۴).
@commentnegari
(بخش دوم)
۲.
🔺آلپورت و پستمن (۱۳۷۴: ۲۰۵) شایعه را پیشنهادی برای باور کردن می‌دانند. اما چرا #شایعات را باور می‌کنیم؟ دلایل مختلفی برای پخش شدن و باور کردن یک شایعه وجود دارد. #بی‌اعتمادی افراد به ا#خباری که در دسترس آنان است (مانند رسانه‌های رسمی)، تغییر و تحول در روال عادی #زندگی، بی‌اطمینانی و ابهام نسبت به آینده از جمله دلایل پذیرش شایعه است (آلپورت و پستمن، ۱۳۷۴: ۱۵). دلایل دیگری نیز ذکر کرده‌اند. استفاده از اعتبار #چهره‌ها باعث می‌شود افراد با خیال راحت پیام را با دیگران اشتراک‌گذاری کنند. البته این‌گونه بهره‌برداری از اعتبار، خطرات بسیاری به دنبال دارد (نصیری، ۱۳۹۶: ۱۳۰). «حس تازگی، تنوع #پیام‌ها، ادبیات تأثیرگذار با ژست #روشنفکری، ساختاربندی ظاهرا منطقی و نیز ادبیات همه پسند» (نصیری، ۱۳۹۶: ۱۳۰- ۱۳۱) از جمله دلایل دیگر برای باور و #اشتراک‌گذاری شایعه است.
🔺از طریق #اینترنت و با بهره‌گیری از فناوری‌های مختلف، #فضای_مجازی شکل گرفت و افراد توانستند به #ارتباط و تبادل اطلاعات بپردازند (رحمتی، ۱۳۹۶: ۱۳). محیط #آنلاین، یک محیط شگفت‌انگیز است. آمیچای-هامبورگر اشاره می‌کند که هفت مؤلفه‌ی شگفت‌انگیز ما را به عنوان یک وبگرد تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مؤلفه‌های هفتگانه عبارتند از: «احساس #ناشناس بودن، کنترل سطح در معرض دید دیگران بودن، کنترل ارتباطات، سهولت دستیابی به افراد همفکر، در دسترس بودن در هر زمان و مکانی، احساس #برابری، #لذت وبگردی به عنوان سرگرمی» (آمیچای هامبورگر، ۱۴۰۰: ۱۲- ۱۳). بنابراین علاوه بر #جذابیت شایعه، فضای مجازی که بر بستر آن شایعه پراکنده می‌شود نیز جذاب است.
در فضای مجازی، شایعات در مورد نکات مهم شکل می‌گیرند. به همین دلیل رغبت افراد نسبت به شنیدن آن‌ها بیش از اخبار و وقایع متداول است (حسینی، ۱۳۹۷: ۶۷). شایعه در دنیای حقیقی به‌طور معمول از طریق صحبت و از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود، آن هم بدون اینکه این امر نیازمند سطحی بالاتر از برهان و دلیل باشد (نصر، ۱۳۸۵: ۲۹۴). این بدین معنی است که سرعت انتقال و پخش شدن شایعه در فضای مجازی بسیار بیشتر است. با یک #هشتگ، یک #کامنت، اشتراک‌گذاری یک کلیپ در #یوتیوب و... و در کسری از دقیقه هزاران نفر می‌توانند پیام ارسالی ما را ببینند و حتی برای همفکران خود بفرستند.
از این رو شایعه را می‌توان مانند یک #باکتری به‌شمار آورد و زمانی خطرناک می‌شود که در مقیاس بزرگی گسترش یابد (حسینی، ۱۳۹۷: ۷۹).
ذکر این نکته ضروری است که شایعه در فرهنگ یک جامعه رشد می‌یابد و انسان‌ها در نشر آن دخیل‌اند. بنابراین تحت تأثیر #فرهنگی است که در آن رشد پیدا کرده است (آلپورت و پستمن، ۱۳۷۴: ۲۰۵). از طرفی واکنش مخاطبان نیز در برابر شایعات تقریبا غیرقابل پیش‌بینی است. چرا که تنوع مخاطبان بسیار زیاد است و مبنای شروع آن نیز ممکن است ناشناس باشد (یحیایی ایله‌ای، ۱۳۸۶: ۲).
🔺 لینک بخش اول:
https://eitaa.com/commentnegari/13
@commentnegari
(بخش سوم)
۳.
🔺#مضمون شایعاتی که منتشر می‌شود نیز متنوع و جالب است. #صفحه_اینستاگرام #ایران‌اینترنشنال درباره‌ی یکی از #مراجع تقلید نوشت: «حسین نوری همدانی مرجع تقلید #شیعه، در پاسخ به سؤالات یکی از مقلدانش فروش کلیه برای کسب پول و تأمین مخارج #ازدواج و کمک به خانواده را بدون مانع اعلام کرد» (صفحه اینستاگرام ایران‌اینترنشنال، ۱۴۰۰/۰۲/۲۶). این شایعه را می‌توان از نوع #آتشین دانست که بلافاصله در مقیاس زیادی پخش شد. حتی از فضای مجازی به فضای حقیقی نیز رسید و درباره‌ی آن گفت‌وگو می‌کردند. هرچند عمر این شایعات کم است اما تبعات سنگینی دارد و آن نیز بی‌اعتمادی است. این شایعه در زمانی پخش شده است که #وضع_معیشت چندان جالب نیست. و از طرفی چیزی نیز به #انتخابات ریاست جمهوری نمانده است. بنابراین به تعبیر آلپورت و پستمن، روال عادی #زندگی مردم تغییر پیدا کرده و بی‌اطمینانی و ابهام نسبت به آینده دارند.
کاربران نیز در #کامنت‌ها واکنش‌های تندی نشان داده‌اند. کاربری ضمن باور به این شایعه، نوشته است: «ای داده بیداد. یعنی ازدواج اینقدر واجبه که مردم سلامتیشون رو به خطر بندازن! نه دیگه بچه‌دار شدن واجبه و نه ازدواج». کاربر دیگری گفته است: «البته اگه تو فلسطین و لبنان و اینجور جاها باشه قطعااااا حرامه و باید کمک‌ها ارسال بشه».
دفتر این مرجع تقلید نسبت به این پیامِ ایران اینترنشنال بیانیه‌ای منتشر کرد. در این بیانیه آمده است: «در پی انتشار استفتائی از سوی عده‌ای مغرضین و انتشار آن در بعضی از شبکه‌های معاند مبنی بر نظر مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله نوری همدانی 'دامت برکاته' پیرامون فروش کلیه برای امر ازدواج، ضمن تکذیب این خبر به اطلاع می‌رساند هرگونه نظر فقهی و استفتایی مورد استناد است که ممهور به مهر شخص معظم‌له باشد» (صفحه اینستاگرام آیت‌الله نوری همدانی، ۱۴۰۰/۰۲/۲۶).
شایعات دیگری نیز ساخته شده است، مانند فوت رهبر_انقلاب (شهریور و مهرماه ۱۴۰۱)، تخریب #آیت‌الله_جوادی_آملی توسط آمدنیوز (۱۳۹۶/۱۰/۰۳)، نوه‌ی #آیت‌الله_مصباح (۱۴۰۱/۰۷/۰۸) و... که هرکدام اهداف خاصی را دنبال می‌کنند. و البته تحلیل مضمون پیام‌های منتشر شده در این باره نیز اهداف را نشان می‌دهد.
🔺 لینک بخش دوم:
https://eitaa.com/commentnegari/14
@commentnegari
(بخش چهارم)
۴.
🔺افراد در برخورد با یک شایعه، #رفتار متفاوتی نشان می‌دهند که در #چهار_گروه قرار می‌گیرند:
الف) شایعه را باور نمی‌کنند و در پخش آن اثرگذار نیستند،
ب) شایعه را باور می‌کنند، در پخش آن مؤثر نیستند،
ج) شایعه را باور می‌کنند، در پخش آن مؤثر هستند،
د) شایعه را باور می‌کنند، در پخش آن مؤثر هستند و به آن شاخ و برگ می‌دهند (زارعیان، ۱۳۹۷: ۱۶۱).
نکته‌ی مهم این است که در #جامعه‌ای که #ابهام در آن بیشتر است، شایعه هم بیشتر رشد می‌کند چون زمینه پذیرش آن بالاست. اگر تعداد زیادی از مردم هم در پخش شایعه و هم در پذیرش شایعه سهیم باشند، در آنجا #اقناع شده و به #باور می‌رسند (زارعیان، ۱۳۹۷: ۱۶۳).
🔺 برخی از شایعات «باورها» را از بین می‌برند. #مارپیچ_سکوت را تشدید می‌کنند. در اثر شایعات، #اعتماد مردم به همدیگر کمتر می‌شود، #دروغ که یک رذیله‌ی اخلاقی است برجسته، و با آبروی افراد بازی می‌شود. در مواردی نیز قبح #زشت‌گویی و #زشت‌نویسی از بین می‌رود.
در رابطه با فضای مجازی حداقل از سه دسته مرتبط می‌توان نام برد: #کاربران، تولیدکنندگان #محتوا یا همان مدیران صفحات و سایت‌ها، و #نهادهای_حاکمیتی و یا ناظران. در این نوشتار، روی سخن با #کاربران است.
در بالا به تعدادی از دلایل باورپذیری شایعه اشاره شد. گاهی اوقات باور به یک شایعه، رفتار (عمل و حرف...) ناشایست را در پی دارد. و گاهی اوقات نیز فردی که شایعه را پذیرفته است از نظر روانی به هم می‌ریزد (فوران خشم و...). چه باید کرد؟ آیا راهی برای در امان‌ماندن از شایعه وجود دارد؟ بله.
الف) آموزش‌های رسانه‌ای.
یکی از جذابیت‌های فضای مجازی، سرعت است. هنگام مواجه شدن با یک پیام، هنگام #مطالعه و قبل از #ارسال آن، می‌توان این پنج سؤال کلیدی (یا چند سؤال از این ۵ سؤال) را از خودمان بپرسیم:
۱) سازنده‌ی این پیام کیست؟
۲) برای جلب توجه مخاطب، از چه فنون خلاقانه‌ای استفاده شده است؟
۳) چطور درک یک دیگران از یک پیام، با درک من متفاوت است؟
۴) از یک پیام چه #ارزش‌ها، #سبک_زندگی، و عقایدی حذف یا به آن اضافه شده‌اند؟
۵) چرا این پیام ارسال می‌شود؟
دو نکته خیلی اهمیت دارد. یکی اینکه بدانیم «همه‌ی پیام‌های رسانه‌ای طراحی شده‌اند». و اینکه «#رسانه، در دل خود حامل #ارزش‌ها و عقاید خاصی است». از این منظر، پیام‌های #ایران‌اینترنشنال و #خبرگزاری_فارس، هر دو علاوه بر آنکه طراحی شده‌اند، ارزش‌ها و عقاید خاصی را نیز به مخاطبان خود می‌دهند. برای درک بهتر این موضوع، می‌توان یک خبرِ خاص را از چند رسانه دنبال کرد برای اینکه متوجه شویم هر رسانه چگونه با پیام‌های خود را طراحی می‌کند.
ب) توجه به ارزش‌های اخلاقی
بررسی تجربه‌ی تاریخی #مسلمانان از بهم پیوستگی #اخلاق و نظام ارتباطی و جنبه‌ی قدسی بودن آن حکایت می‌کند. در نگاه سنتی مسلمانان، فرد به پایه‌ای از رشد می‌رسد که خواه در معرض نگاه دیگران باشد یا نباشد، بر اساس یک #بصیرت درونی و التزام قلبی، خود را مقید به رعایت آن می‌داند (الویری، ۱۳۸۸؛ نقل شده در پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۱۳۹۴/۰۶/۱۴). اخلاق در فضای مجازی و حقیقی با یکدیگر در ارتباط است. هرچند با هم تفاوت‌هایی دارند. مثلا دامنه‌ی #فضایل یا #رذایل_اخلاقی در فضای مجازی بیشتر است (رحمتی، ۱۳۹۷/۰۵/۱۵). یکی از فضایل اخلاقی و خصلتِ پسندیده، #مسئولیت‌پذیری است. مسئولیت در قبال تولید، #دریافت و #ارسال پیام‌ها...
گاه ارسال یک پیام بر #سرنوشت دیگران اثرگذار است؛ آبروی یک نفر می‌رود و زندگی‌اش از روال طبیعی خارج می‌شود. این دو بیت #سعدی شیرین‌سخن، ضرورت مراعات و اهمیت اخلاق را به ما یادآور می‌شود:
یکی بر سر شاخ بن می‌برید
خداوند بستان نگه کرد و دید
بگفتا گر این مرد بد می‌کند
نه با من، که با نفس خَود می‌کند...
🔺 لینک بخش سوم:
https://eitaa.com/commentnegari/15
@commentnegari
جنبش‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی؛ پژوهشی از کریستین فوکس
✍ علی مؤمنی
کریستین فوکس در پژوهشی که درخصوص نقش رسانه‌های اجتماعی در #بهار_عربی انجام داده، به نتایجی برخلاف انگاره‌های رایج دولت و ملت ایران و حتی بسیاری از متفکران ارتباطات مانند #مانوئل_کاستلز، نسبت به #جنبش‌های_اجتماعی دست یافته‌است. او معتقد است که یکی از ابعاد مهم ساختار بهار عربی آن است که کنشگران چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند؛ داده‌کاوی‌های فوکس نشان می‌دهد که گفت‌وگوی شخصی و پس از آن ارتباط به‌واسطۀ #فیس‌بوک، #ایمیل و #توییتر از رایج‌ترین شکل برقراری ارتباط در این جنبش بوده‌اند. نتایج آماری نشان می‌دهد که به‌طور کلی افرادی که در اعتراض‌ها فعال‌تر هستند، تمایل بیشتری به برقراری ارتباط با دیگر کنشگران دارند؛ این ارتباط از طریق مکالمۀ آیینی، #تلفن، #چت، #توییتر، #یوتیوب، #فیس‌بوک و دیگر رسانه‌ها برقرار می‌شود. ادعای اصلی فوکس در این است که هیچ یک از شکل‌های متفاوت ارتباطات مربوط به اعتراض‌ها، جایگزین یکدیگر نمی‌شوند؛ اما مکمل یکدیگر هستند.
کنشگران بهار عربی از شکل‌های مختلف آنلاین و آفلاین برای برقراری ارتباط استفاده کرده‌اند؛ لذا این فرضیه اشتباه است که بهار عربی یک انقلاب توییتری، انقلاب فیس‌بوکی یا انقلاب رسانه‌های اجتماعی بوده‌است. رسانه‌های اجتماعی و اینترنت مانند دیگر رسانه‌ها در جنبش‌ها نقش دارند، اما تنها شرط لازم نیستند. در بهار عربی و دیگر اعتراضات از توییت، وبلاگ یا لایک استفاده نشد؛ درواقع رسانه‌های اجتماعی در برقراری ارتباط در جریان اعتراض‌ها، رسانه‌های اصلی نبودند؛ بلکه مانند دیگر رسانه‌ها یک نقش داشتند.
تغییر اجتماعی صرفاً از طریق رسانه شکل نمی‌گیرد؛ رویکردهای مک‌لوهان و به تبع آن کاستلز که غالباً رواشناختی و از طرفی غیرقابل ارزیابی و کلی بوده، در ابتدا تقلیلی از ساحت اعتراض و ارتباطات اعتراضی را به‌وجود آورده که معطوف به جهان رسانه‌ای شده و سپس امکان تخیل وانتزاعات را بسیار تقویت می‌کند و در نهایت نتیجه‌گیری‌های عجیب به جهان واقع را شکل می‌دهد. بهار عربی زاییده رسانه‌ها نبود؛ رسانه‌ها ضریب، شدت و حدت آن را تقویت کردند. اگر ساحت ارتباطات بین فردی و فرایندی(آیینی) در بهار عربی وجود نداشت؛ محال ممکن بود که تلاش‌های معترضان عربی، به #انقلاب منجر شود.
https://t.me/mostaghis
@commentnegari