🔵 يادداشت‌ها 🖌 موضوع: تفسير «أَحْسَنِ تَقْويمٍ» و «أَسْفَلَ سافِلين» در سوره تين 🌸 لقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أَحْسَنِ تَقْويمٍ؛ ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلين؛ إِلاَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ🌸 (4تا 6 تين). در تفسير اين آيات، سه نظر اصلي مطرح شده است. 1️⃣ منظور از «أَحْسَنِ تَقْويم» بهترين شرايط آفرينش بدني و راست‌قامتي است؛ و مراد از «أَسْفَلَ سافِلين» فرتوتي و ضعف بدن در دوره پيري است؛ 🔸 پس معني اين است كه ما انسان را در بهترين آفرينش بدني و راست‌قامتي آفريديم؛ و سپس او را به سوي فرتوتي و ضعف بدني پيش ‌برديم. 2️⃣ منظور از «أَحْسَنِ تَقْويم» بهترين شرايط روحي و جسمي براي ارتقاء به #مقامات_عاليه است؛ و مراد از «أَسْفَلَ سافِلين» پستي ناشي از #گناه و #سركشي است 🔸 پس معني آیه اين است كه ما انسان را در بهترين شرايط روحي و جسمي براي ارتقاء به مقامات عاليه آفريديم؛ اما انسانها با انتخاب راه غلط به پست‌ترين مراحل، سقوط كردند؛ مگر افرادي كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دادند. 3️⃣ منظور از «أَحْسَنِ تَقْويمٍ» مرتبه عالي هستي امكاني است كه #وجودي_مجرد و فوق مادي دارد و مراد از «أَسْفَلَ سافِلين» آخرين مرتبه هستي است كه #وجودي_مادي و جسماني دارد؛ 🔸پس معني اين است كه ما انسان را ابتدا با وجود اعلاي امكاني كه وجودي مجرد و فوق مادي است آفريديم و سپس او را از آن مرتبه اعلا به پايين‌ترين مراتب هستي كه همان #نشئه_مادي است آورديم؛ و انسانها در اين مرحله اسفل سافين هستند و ماندگارند، مگر افرادي كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دادند. 🔷 نقد و بررسی تفاسیر سه گانه 🔸 تفسير اول بدليل اين كه براي استثناء #مؤمنان در «إِلاَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُواۀ...» معناي قابل قبولي نمي‌ماند (چون در فرتوتي بين مؤمن و كافر فرقي نيست تا مؤمنان مستثنا باشند)، چندان مورد توجه محققان واقع نشده است. 🔸 تفسير دوم را برخي مثل علامه #طباطبائي در (الميزان ج 20 ص 319)؛ و تفسير سوم را #صدرالمتألهين در تفسيرش (ج 3 ص 101 - ج 4 ص 250 – ج 6 ص 226) ترجيح داده‌اند. ✳️ به نظر مي‌رسد كه بين اين دو تفسير، تفسير سوم ارجح باشد؛ گرچه تفسير دوم و سوم هر دو پذيرفتني و قابل قبول‌اند؛ زيرا: 🔳 اولا: در جمله «ثم رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلين» فاعل فعل خود خداوند است؛ و ظاهر اين كلمه نشان مي‌دهد كه انسان در تحقق و به #فعليت رسيدن مرحله أَسْفَلَ سافِلين نقشي ندارد بلكه او فقط مورد فعل بوده است؛ و اين با تفسير سوم بخوبي سازگار است؛ زيرا اين خداوند است كه انسان را از عوالم بالا به عالم خاكي آورد و خود انسان نقش فاعلي در اين كار نداشته است؛ ◽️ اما اگر تفسير دوم را راجح بدانيم بايد فاعل بودن خدا در رساندن انسان به پست‌ترين دره گناه را، به‌گونه‌اي توجيه كنيم؛ و مثلا بگوييم خدا فاعل سقوط انسان به پست‌ترين دره گناه است چون اين سقوط بر اساس قوانين #تكويني خدا شكل گرفته گرچه اين خود انسان است كه اين گرفتاري را موجب شده است. 🔳 ثانيا جمله «فَما يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّين» بعد از آيات مورد بحث، نشان مي‌دهد كه خداوند در آيات مذكور در صدد تفهيم اين نكته به انسان است كه به او بگويد اي انسان اين من بودم كه ترا از #اوج_هستي به حضيض آن آوردم؛ پس مي‌توانم كه دو باره ترا از #حضيض هم به اوج برسانم و ترا بسوي خود بازگردانم، پس ترا چه مي‌شود كه قيامت را (كه همان بازگرداندن انسان به نقط شروع است) تكذيب كني؛ ◽️روشن است اين جمله باز با تفسير سوم مناسبتر است نه با تفسير دوم زيرا وقتي در مشبّه به، عاملي غير خدا دخالت فاعلي داشته باشد درين صورت به استناد كاري كه بخشي از آن را غير خدا دخالت فاعلي داشته، نمي‌توان #اقتدار_كامل_خدا را در فاعليت نسبت به ساحت ديگري نتيجه گرفت چون در مشبّه‌ به هم اين كار با دخالت فاعلي غير صورت گرفته است نه صرفا توسط فاعليت خدا. #یادداشتهایـتفسیری @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 66 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 76 سطر 9 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 67 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 79 سطر 3 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 09 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 579 س 14 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 10 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 580 س 18 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 68 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 79 سطر 11 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 69 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 80 سطر 1 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 11 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 582 س 1 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 12 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 583 س 12 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 70 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 80 سطر 11 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 13 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 583 س 19 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 71 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 81 سطر 3 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 72 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 82 سطر 8 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 14 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 584 س 3 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 15 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 585 س 4 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 73 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 82 سطر 19 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 74 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 83 سطر 12 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 16 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 585 س 17 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 17 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 586 س 8 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

🔵 يادداشت‌ها 🖌 موضوع: دعاي شب مبعث و نزاع فلاسفه و عرفاء 🔶 از جمله نزاع‌هايي كه بين عارفان و فلاسفه برقرار بوده است، نزاع در مورد #اسماء و #صفات خداوند است؛ مناظره‌اي نوشتاري كه بين دو علَم علامه مرحوم #سيد_احمد_كربلائي و مرحوم #محقق_اصفهاني در قرن چهاردهم برقرار شد و هنوز هم به نحوي امتداد يافته و ادامه دارد يكي از جلوه‌هاي اين تنازع است. 🔸 دیدگاه فلاسفه در ديدگاه فلاسفه، اسماء و صفات با تفاوت معنائي كه بين خود اسماء برقرار است؛ و نيز با اختلاف مفهومي كه آنها با معناي #ذات_حق دارند، اما آنها وجوداً عين ذات حق‌اند؛ 🔸 دیدگاه عارفان ولي عارفان بر اين باورند كه هيچ اسم و وصف متفاوت المعنايي در مرتبه ذات حق نيست؛ و #مقام_ذات، «مقام لا اسم و لا رسم له» است؛ آنها مي‌گويند خداوند در مرتبه ذاتش، صفات متفاوت المعني مثل علم، قدرت و حيات... با تعاريفي متفاوت با تعريف «ذات حق»، ندارد؛ اما در عين حال در #مرتبه_متأخر از ذاتش خداوند در قالب اين گونه صفات متفاوت المعني تجلي مي‌كند و ظاهر مي‌گردد؛ يعني بدون اين كه شيئي واقعي به ذات حق اضافه شود وجود خداوند به اين گونه اوصاف، انتساب بالعرض خواهد داشت؛ لذا اسماء و صفات خداوند، موجود #بالعرض‌اند نه موجود #بالذات و حقيقي. 🔻بنابراين آنچه در ديدگاه فلاسفه به عنوان صفات ذاتي حق پذيرفته شده، نزد عرفاء ذاتي نيستند؛ و صفت در صورتي براي خداوند، «ذاتي» است و در مرتبه ذات حق به عين ذات او موجود است كه هيچ مغايرتي و از جمله مغايرت مفهومي با ذات حق نداشته باشد. 🔷 ادعاي عرفاني هم #برهانى_عقلي دارد و هم #ادله_نقلي؛ 🔹دلیل عقلی بر مدعای عارف 🔻از جمله براهين عقلي بر ديدگاه عرفاء اين است كه در فرض #عينيت هر يك از صفات متفاوت المعنى با «ذات حق»، اگر بين صفت مفروض و «ذات حق» هيچ فرقي در متن واقع نباشد درين صورت: از یک طرف صفت بودن صفت، و موصوف بودن «ذات حق» #ترجح_بلامرحج است، و از طرف دیگر: تحقق صفت به وجود خدا و نه عکس آن نیز #ترجح_بلامرحج است؛ 🔸زيرا با اين كه طبق فرض بين اين دو هيچ فرقي نيست اما اين قدرت است كه مثلا صفت «ذات حق» است و نه «ذات حق» صفت براي قدرت؛ و نيز اين قدرت است كه به وجود خدا موجود است نه خدا، موجود به وجود قدرت. 🔻و اگر اين صفت، با «ذات حق» در متن واقع فرقي دارد كه موجب شده مثلا قدرت بوجود «ذات حق» موجود باشد نه عكس آن، در اين صورت، چون طبق فرض، اين صف، صفت ذاتي است كه در مرتبه وجود واجب الوجودي محقق است، مغايرت اجماليش با «ذات حق» در متن واقع؛ به #تعدد_واجب_الوجود بالذات منجر مي‌شود؛ چون هر دو موجود خارجي، در مرتبه ذات واجبي هستند 🔹دلیل نقلی بر مدعای عارف 🔻 از ادله نقلي بر اين دعواي عرفاني رواياتي است كه از ناحيه أئمه معصومین علیهم السلام مثل امير‌المؤمنين و حضرت رضا (عليهما السلام) نقل شده؛ از جمله در نهج البلاغه آمده است كه فرمود: 🌺 «وَ كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَاتِ عَنْهُ»🌺 (صبحي صالح ص 39)؛ اين جمله آن حضرت بسيار مورد توجه هر دو گروه بوده است و هر دسته به سبك خود آن را معني كرده است. 🔻 از جمله شواهد روشن بر تأييد ديدگاه عرفاني جمله‌اي است كه در دعاي #شب_مبعث پيامبر (ص)، سيد بن طاووس آن را در اقبال و غيره از حضرت موسي ‌بن جعفر (ع) نقل كرده است كه فرمود: 🌸 باسْمِكَ الْأَعْظَمِ‏ الْأَعْظَمِ‏ الْأَعْظَمِ‏ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِي خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِي ظِلِّك🌸 🔸 بر اساس مفاد اين فراز، آن حضرت، حتى بزرگترين اسم خداوند را كه با پنج تعبير افعل تفضيل عظمت و جلالت و كرامتش را نسبت به ساير اسماء بيان كرده است، با تعبير «خَلَقْتَهُ» مخلوق خدا معرفي مي‌كند؛ روشن است #مخلوقِ_خداوند در مرتبه ذات حق نيست؛ و ممكن نيست #عين_ذات حق باشد؛ و نيز با جمله «فَاسْتَقَرَّ فِي ظِلِّك» مرتبه ثبوت آن را #ظل_حق قرار داده است نه عين ذات حق. 🔸 وقتي #اعظم اسماء و صفات حق، مخلوق اوست، و در مرتبه ظل الله قرار دارد پس به طريق اولى، ساير اسماء نيز در #مرتبه_ذات_حق نيستند؛ و بايد در اين نزاع، حق را در جانب عارفان دانست. #یادداشتهاي تفسیری @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 75 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 84 سطر 3 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 76 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 85 سطر 1 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 18 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 587 س 1 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #شرح_فصوص_الحكم (قيصري) 🍀فص حكمة مهيمية في كلمة ابراهيمية🍀 #استاد_عشاقی 📌 جلسه 19 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص 588 س 13 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram

📕 #اسفار #جلد_سوم #استاد_عشاقی 📌 جلسه 77 📖 الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة / مکتبة المصطفوی / ۱۳۶۸ صفحه 85 سطر 12 @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram