⚡️آینده پژوهی تاخت و تاز سلفی های جهادی در سوریه (۱)
✍️ به قلم: سیدعلی بطحائی
🔹 تحولات چند روزه سوریه غافلگیرانه و همزمان با اعلام آتش بس در لبنان آغاز شد. در این تغییرات، بخش مهم دیگری از خاورمیانه و هلال حاصل خیز (Fertile Crescent) درگیر با جنگ و خبرهای لحظه ای آن، تیتر اصلی رسانه ها شد. سلفی های جهادی که از سال ها پیش دنبال مکانی برای عرضه اندام خود بودند برق آسا به پیشروی ادامه دادند تا رویاهای خود را در آزمایشگاه سوریه محقق کنند. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو درباره آینده سوریه پسا خاندان اسد [آل الأسد] اشاراتی خواهیم داشت.
1⃣ یکم: سلفی های جهادی از دهه ۱۹۸۰ تا امروز دنبال بهشتی برای پیاده سازی مدل حکمرانی خود بودند. عزّام «پدر جهاد جهانی» در آخرین وصیتش نهیب می زد که ترک جهاد در هر نقطه از جهان اکبر کبائر است. تز «جهاد جهانی» کم کم جای خود را در بین جهادیون سلفی باز و پس از کنش آنها در جنگ «افغانستان - شوروی» با عنوان «افغان العرب»، چچن، بوسنی، یمن محل یورش آنها شد. اما دهه اخیر، سوریه «بهشت جهادی ها» شد و چند کار ویژه برای آنها داشت. حضور تکفیری ها در گهواره تمدن، خط مقدم بودن سوریه با اسرائیل، مبارزه با سکولاریسم در قامت حکومت خاندان بعثی آل اسد، حضور دو قطب آمریکا و روسیه به عنوان «عدو بعید» در شامات، نزاع با شیعه به عنوان «عدو قریب» و رقابت با قدرتنمایی مجاهدان شیعه در مبارزه با اسرائیل گوشه هایی از مزیت های سوریه بود.
2⃣ دوم: مهمترین بحث در آینده پژوهی سوریه میزان ارتباط جریانی شورشیان سوریه با جریان های فعال در شام است. گمانه های اصلی، تعلق هیات تحریر الشام به اخوان المسلمین سوریه، القاعده و سلفی گری حزبی کویت است. ضمن اعتراف به نقش آفرینی گروهک های متعدد سلفی با گرایش های متعدد از «لواء الحق»، «حرکه نورالدین الزنکی»، «صقور الشام» و «جیش المجاهدین» تا گروهک های جهادی با تمایلات صوفیانه «جماعت انصار السنه» احتمال جنگ قدرت در آینده نزدیک دور از انتظار نیست. با توجه به اختلاف جدی الجولانی با القاعده و داعش احتمال حضور آنها در دولت آینده منتفی است. مضافا که المقدسی (پدر معنوی القاعده) در این شورش ها واکنشی عزلت گونه داشت. فلذا، اخوان المسلمین سوریه که زخم های خونین کشتار حماه را بر پیکر خود دارد و سلفی حرکی کویت که حامیان مالی اصلی در جنگ سوریه بودند محتمل ترین مدل برای آینده سوریه پسااسد هستند.
3⃣ سوم: محتمل ترین گزینه آینده سوریه بین مدلی از حکمرانی اخوان المسلمین و سلفی های حزبی است. [اگر دخالت نیروهای خارجی را در نظر نگیریم]. شب گذشته اخوان المسلمین مصر با پیام «اللهمَّ يَومٌ فِي الشّاَمِ كَيومِ كابُل» خوشحالی خود را اعلام کرد. تحرکات گسترده نظامی و پیام تبریک عامر البوسلامه مراقب کل اخوان سوریه و محمود حسین معاون دبیرکل اخوان مصر در همین راستاست. از آن سو حمایت های مالی سلفی حرکی کویت را نمی توان نادیده گرفت. از آنجایی که سلفی های جهادی به حکومت بدون دموکراسی ملتزمند، پیاده سازی مدل حکمرانی سلفیه حزبی را نمی توان دور از انتظار دانست. تفاوت سلفیه حزبی با اخوانی ها این است که آنها اخوانیون را متهم به سیاسی بازی، سستی در دینداری و اهمال در عقاید متهم می کنند. بیزاری از شیعه و صوفیه و مقابله صریح با زیارت اهل قبور ویژگی سلفی گری سیاسی است.
4⃣ چهارم: سرنوشت اماکن متبرکه شام و تکفیر شیعه در آینده سوریه مهم است. اگر شورشیان سوریه مدل کویتی را در پیش بگیرند، سرنوشت خوبی برای شیعه و اماکن متبرکه و مناسک آنها متصور نیست. محدودیت مراسم های مذهبی و مبارزه با آن ـ هر چند شورشیان وعده امنیت آنها را داده اند - دور از انتظار نیست. آنچه مهم است تفاوت سلفی های جهادی نسبت به تکفیر شیعه است. قاطبه جهادی ها در تکفیر شیعه احتیاط کرده و کسانی که غلظت در تکفیر بکند را از خوارج می دانند. جهادی ها برخی مولفه های عقاید شیعی را کفرآمیز، ولی عموم شیعیان را معذور و تنها خواص شیعه را به جرم عامدانه بودن ترویج این عقاید تکفیر می کنند. در این میان، اگر سلفی های جهادی رویکرد تقریبی اخوان المسلمین را برگزینند، می توان شبیه مدلی از تعامل طالبان با شیعه را در سوریه عملی دانست.
🔚 النهایه: فرجام مبارزه با اسرائیل را از همین رهیافت می توان بررسید. اولویت اصلی سلفیون جهادی مبارزه با سکولاریسم است و جهاد با اسرائیل برای آنها اولویت ندارد و احتمالا مبارزه با اسرائیل در حد شعار و چند حمله نمایشی محدود شود. اما اگر اخوان المسلمین سوریه صحنه گردان آینده سوریه باشد می توان به تحرکات جدی در مواجه با اسرائیل امید داشت. امیدواریم جهادی ها دیر موقع متوجه نشوند که حذف ایران و حماس به نفع اسرائیل تمام خواهد شد.
🌐 مسلمنا کانال علمی تخصصی مسایل جهان اسلام
ʲᵒᶦⁿ↷
➣ @Muslimnair
➣https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
⚡️ آیا اهل سنت سوریه، اموی هستند؟
✍ به قلم: مهدی فرمانیان
🔹 با اتفاقاتی که در چند روز اخیر در سوریه افتاده است، برخی سایت ها و شبکه های اجتماعی نسبت های نادرستی به اهل سنت سوریه می دهند.
❌ در متنی آمده است: «دمشق، مهد تفکر عثمانی اموی است ... تفاوتشان با سایر اهل سنت عربستان و مصر این است که علی را اصلا جز خلیفه چهارم نمی دانند، معتقدند خلفا به این ترتیب است: ابوبکر، عمر، عثمان، معاویه، یزید و نسبت به اهل بیت و بنی هاشم بغض و کینه دارند بخاطر همین اغلب اهل سنت سوریه، ناصبی هستند».
💠 این متن از چند جهت مخدوش و نادرست است:
1⃣ دمشق در قرن اول و دوم، مهد تفکر عثمانی اموی بود، اما قرنهاست صوفیان محب اهل بیت جای طرفداران امویان را گرفته و دیگر ناصبی در سوریه پیدا نمی شود. ابن تیمیه در قرن هشتم در دمشق زندگی می کرده است و از زیادی صوفیان محب اهل بیت در این شهر سخن می گوید و بیان می دارد که اکنون ناصبی ای در این شهر یافت نمی شود.
2⃣ امروزه هیچ اهل سنتی پیدا نمی کنید که حضرت علی (ع) را خلیفه چهارم نداند. همه اهل سنت در سرتاسر جهان امیرمومنان علی علیه السلام را خلیفه چهارم خود می دانند. لذا این نسبت به اهل سنت سوریه اشتباه است. جالب است در این متن، عربستان مهد وهابیت را از سوریه جدا کرده است.
3⃣ عده زیادی از سلفیان، وهابی ها، سپاه صحابه و داعشی ها میان اهل بیت و شیعه آنان تفکیک قائل می شوند. آنان می گویند: اهل بیت انسان هایی شریفی بودند و ما دوستدار آنان هستیم، اما شیعیان، پیروان عبدالله بن سباء یهودی اند که برای از بین بردن اسلام هر کاری می کنند. متاسفانه این ذهنیت اشتباه سلفی ها و داعشی ها و بسیاری از القاعده ای ها باعث شده که برای دیگران هم مساله خلط شود و فکر کنند که داعشی ها و القاعده ای ها ناصبی اند. در حالیکه به ندرت در میان وهابیت، داعش، سپاه صحابه و القاعده، ناصبی پیدا می کنید. کینه و عداوت شیعه مساله دیگری است.
4⃣ امروزه حدود ۷۰ درصد مردم سوریه از اهل سنت شافعی و حنفی بوده و همگی محب اهل بیتند و ناصبی ای در مردم سوریه نمی شناسیم. بنابراین تقاضا داریم نسبت به مطالبی که می نویسید و بازنشر می دهید، بیشتر دقت نمایید.
✅ اوصیکم و نفسی بتقوی الله.
💥 مسْلِمْنا (کانال علمیتخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و واتس اپ:
ʲᵒᶦⁿ↷
➣ @Muslimnair ؛
➣ https://t.me/Muslimair1
ʲᵒᶦⁿ↷
➣https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
✍ چشم انداز تحولات سوریه پس از اسد (سناریو پردازی آینده سوریه)
🔻 انتخاب چارچوب تحلیلی تحولات
سرعت زیاد و ابهام فراوان در شرایط منطقه امکان ادراک و تکیه بر قطعیتها و عدم قطعیتها را با دشواری بسیار و تحلیل آینده تحولات سوریه را با پیچیدگی بیشتر مواجه کرده است. با این وجود آنچه در سوریه و منطقه غرب آسیا در حال وقوع است و یا در پیش داریم را میتوان از دو منظر مورد تحلیل قرار گیرد:
🔸۱. دریچه سطحی نگر، تک وجهی و تهدید محور؛
از این منظر درک ناظر این است که ناامیدانه شکست خوردیم و هزاران میلیارد هزینه ما و خونهای بسیاری به هدر رفت. بنابراین محور مقاومت در وضعیت اورژانسی قرار گرفته است.
🔸۲. چارچوب ژرف نگر، چند وجهی و فرصت محور؛
این چارچوب تحلیلی حوادث عالم را در درون یک فضاکلانتر و مبتنی بر سنتهای الهی و متکی بر مکتب فکری و سیره عملی حاج قاسم درک میکند که هر تهدید را مبدأ ظهور دهها فرصت میداند به شرط آنکه نترسیم و نترسانیم.
🔻 سناریوها سوریه پس از سقوط
مبتنی بر چارچوب تحلیلی ترکیبی و با توجه به شرایط محیطی، پیشرانها و رویکرد کنشگران فعال، مهمترین سناریوهای پیشروی سوریه در غرب آسیا از بدبینانهترین تا خوشبینانهترین سناریو عبارت است از:
🔹 سناریو ۱. مدل سودانی سازی؛ تجزیه مرزها
مبتنی بر گمانه مطرح در این سناریو، از آنجا که سرزمین شام مبدأ تشکیل و ظهور اندیشه سلفی با طعم تکفیری مبتنی بر تفکر ابن تیمیه حرانی، محل حضور و پایگاه مهمی برای توسعه تفکر اخوانی، دارای سبقه طولانی در تفکر پان عربی و دریچه برای ورود روشنفکری به جهان عرب محسوب میشود و همگی دارای هواداران و سمپاتهای متعصب هستند، بنابراین از اولین ماههای پس از سقوط کاریزمای نظامی و امنیتی دولت اسد، شکافهای ادراکی و ایدئولوژیکی خود را نمایان و تنش میان گروههای معارض آغاز خواهد شد. تنشی که جاذبه زیادی برای عناصر افراطی، ارهابی و تکفیری از سراسر جهان برای حضور در منازعه داخلی سوریه دارد. با این وجود بزودی سوریه به کانون منازعات امنیتی و نظامی در غرب آسیا تبدیل شده و محلی برای سهم خواهی و تسویه حساب گروهها، قدرتهای جهانی، منطقهای خواهد شد. پیامد نهایی آن مشابه سازی از سودان است و تجزیه سوریه به دو تا سه و حتی چهار کشور است.
🔹 سناریو ۲. مدل لیبی سازی؛ گریز از مرکز
مبتنی بر این سناریو، علاقه وافر قدرتهای جهانی و همراهان منطقهای آنان برای تبدیل کشورهای بزرگ گالیوری و آرزومند، به کشورهای زرهای یا به تعبیر برناد لوئیس کشورهای قدرتمندی که باید در برابر رژیم صهیونی تجزیه شوند از یک سو و رقابت کشورهای مستبد و مدعی منطقه که به دنبال کسب امتیاز بیشتر در تحولات آینده سوریه هستند و یا تهی سازی سوریه را از ظرفیت نظامی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی تهی کردن از سوی دیگر، باعث تبدیل سوریه به گوشت قربانی خواهد شد که هر کس سهم خود را از جان، مال و سرزمین آن مطالبه خواهد کرد.
🔹 سناریو ۳. مدل لبنانی سازی؛ ستیز در مرکز
مبتنی بر گمانه مطرح در این سناریو، به سبب شکاف سیاسی عمیق و تناقضهای کهنه ایدئولوژیک موجود در جامعه مذهبی و قومی سوریه، امکان تفاهم سیاسی میان سه جریان اصلی اهل سنت سلفی با خوانش اخوانی ترکیه، کردهای سوکولار با پشتیبانی آمریکا و شیعیان و علویان با پشتوانه سایر کشورها، دور از دسترس است. بنابراین با تفاهم میان قدرتهای موثر بر جریانها فعال، نوعی پیمان تقسیم قدرت - مشابه پیمان طائف در لبنان - برای سوریه صورت خواهد گرفت که مناسبات قدرت تقسیم و جدال سیاسی در دمشق نهادینه و دائمی خواهد شد. جدالی که با دخالت قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای به ستیز سیاسی تبدیل شده و به محیط امنیتی سوریه تسری خواهد یافت.
🔹 سناریو ۴. الگوی عراقی سازی؛ موازنه قدرت
مبتنی بر گمانه مطرح در این سناریو که یک سناریوی خوشبینانه محسوب میشود و باز تولید معکوس نظریه دشمن قریب و بعید در اندیشه سلفیت جهادی - جایگزین شدن رژیم به جای شیعیان - است و در صورت فعالیت حرفهای دیپلماسی مقتدرانه، پنهان و عمومی مبتنی بر رویکرد میدانی حاج قاسم سلیمانی، که یک فعالیت هوشمندانه و در عین حال انسان مدارانه است، امکان برآمدن گروههای شبیه حشد الشعبی عراق و یا بازتولید مقاومت اسلامی و ملی در میان معارضین اخوانی سوریه وجود دارد. بازتولیدی که محصول استفاده از ظرفیت گروههای مقبول هر دو طرف نظیر حماس، برای مقابله با تجاوزات لجام گسیخته رژیم صهیونی و تروریسم تکفیری برای دفاع از عزت ملی و تمامیت ارضی سوریه است.
✍️#احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/۲۳ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
✍️ امالبنین مظهر تعالی انسان صالح (حرکت از قلمرو جنسیت تا سکنی گزینی در حریم ولایت و امامت)
💠 اگر وجود مادر را به عنوان معیار تجلی فرزند و فرزند را جلوهگر حقایق وجودی مادر بدانیم، با مهندسی معکوس حیات فاطمه امالبنین (س) و فرزندانش به ویژه حضرت ابوالفضل العباس (ع) میتوان؛ هر کدام را در آینه وجود دیگری شناخت. بنابراین حقیر در این مختصر برای شناخت عظمت وجودی فرزندش و ادای دین به این مادر فاضل که آن فرزند فاخر را برای عاشورا تربیت کرد، بخشی از ویژگیهای مستتر در حیات امالبنین (س) را به شرح زیر تقدیم روح بلند این مادر میکنم:
🔅 امالبنین مظهر عطوفت مادرانه است، تجلی یافته در آئینه اطاعت مومنانه پسر؛
🔅 امالبنین مظهر مودّت است، تجلی یافته در آئینه مروت پسر؛
🔅 امالبنین مظهر روح سلحشوری است، تجلی یافته در آئینه دلاوری پسر؛
🔅 امالبنین مظهر شهامت است، تجلی یافته در آئینه شجاعت پسر؛
🔅 امالبنین مظهر جستجوگری فضیلت است، تجلی یافته در آئینه معرفت پسر؛
🔅 امالبنین مظهر شرافت انسانی است، تجلی یافته در آئینه عزت الهی پسر؛
🔅 امالبنین مظهر عظمت است، تجلی یافته در آئینه هیبت پسر؛
🔅 امالبنین مظهر صلابت است، تجلی یافته در آئینه غیرت پسر؛
🔅 امالبنین صورت معنا یافته است، تجلی یافته در آئینه سیرت محتوا یافته پسر.
♻️ یافته راهبردی
امالبنین گامهای خود را مبتنی بر ترکیبی از "عطوفت مادرانه، فضیلت مومنانه، تربیت صالحانه و تبعیت خالصانه از امامت" برداشت که محصول تربیتی او ترسیمگر آفتاب معرفت و تصویرگر مهتاب عبودیت شد بگونهای در شمایل "شاهکار خلقت و عبد صالح" (قمر بنی هاشم) متجلی و زینت بخش فضیلت در نهضت عاشورا شد. فرزندی که اهل زمین را مبهوت ادب و بصیرت خود و اهل آسمان مسحور ایثار و منزلت خود کرده است.
🔅 با این وجود شخصیت امالبنین همواره نیازمند تأملاتی نو است چرا که او مظهر؛ حرکت تعالی بخش از "قلمرو جنسیت تا سپهر انسانیت" و از "سپهر انسانیت تا فضای طهارت" و در نهایت از "فضای طهارت تا حریم ولایت و امامت" است و هم اوست که مهتاب آفرینش را از ظهر عاشورا تا صبح قیامت برافروخت.
✍️#️احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/ بازنویسی ۱۳جمادیالثانی ۱۴۴۶ه.ق سالروز وفات حضرت امالبنین ۲۵ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش/.
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
#امالبنین_جلوه_ابوالفضل_عباس
#عطوفت_مادرانه_فضیلت_مومنانه
#تربیت_صالحانه_تبعیت_خالصانه
#اهل_زمین_مبهوت_بصیرت_عباس
#اهل_آسمان_محسور_منزلت_عباس
#سپهر_انسانیت_فضای_طهارت
🔻چند نکته در مورد استقبال حماس از سقوط اسد
فرهاد متوسلیان
🔸شاید بسیاری فراموش کرده باشند که تا ۱۲ سال پیش، دفتر اصلی حماس، در سوریه مستقر بود، اما با آغاز درگیریها در سوریه، حماس در همراهی با مخالفان بشار اسد، دفتر خود را از سوریه به مصر محمد مرسی و بعد از سقوط مرسی به قطر منتقل کرد.
🔹با این حال پیام تبریک حماس به مردم سوریه، پس از سقوط اسد، برخی اذهان را در ایران غافلگیر کرد. چرا که به نظرشان میآمد در شرایط بعد از طوفان الاقصی و هزینه ای که متحدان سوریه در محور مقاومت در حمایت از حماس داده بودند، تکرار آن موضع توسط حماس، امری بعید است.
🔸در ادامه، به برخی نکات اشاره میشود که وقوف به آنها میتوانست از شدت این غافلگیری بکاهد:
١- خوشمان بیاید یا خوشمان نیاید، شواهد و قرائن و واقعیتهای میدانی متعددی نشان میدهند نارضایتی از حکومت اسد در مردم سوریه بسیار جدی بوده است و اکثر یا لااقل بخش قابل توجهی از سوریها در حال حاضر از سقوط او خوشحالند.
🔸 اينکه بعدا پشیمان خواهند شد یا اینکه این خوشحالی را درست میدانیم یا نه، تغییری در این واقعیت نمیدهد که در حال حاضر، این مردم خوشحالند و بعضا بسیار خوشحالند.
٢- حماس، حرکتی منشعب از جنبش اخوان المسلمین است. شاید بتوان گفت سابقه این جنبش نشان میدهد، دوگانه اسلامگرایی-سکولاریسم، برای این جنبش، دوگانه بسیار مهمی است، آن چنانکه دوگانه مقاومت-صهیونیسم نیز به سختی آن را برایش قابل اغماض میکند؛
🔹واقعیتی که در نحوه تعامل اخوان المسلمین با جمال عبدالناصر نیز خود را نشان داد. از سوی دیگر حکومت بشار اسد و پدرش، یک حکومت سکولار بود. به یاد بیاوریم در سالهای ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۰، کشور سوریه شاهد جنگ داخلی خونینی بین حکومت حافظ اسد با اخوان المسلمین سوریه بود.
🔸با اینهمه جالب اینجا است که در مقاطع مختلفی، حماس از سوی گروههای جهادی تکفیری-سلفی از جمله برخی حاضران در صحنه فعلی سوریه، مذمت یا تکفیر شده که دچار علمانیت (سکولاریسم) است.
🔹 چرا که به شریعت و اسلام اولویت نمیدهد و در مبارزه با اسرائیل به دیگران دست دوستی میدهد.
٣- صرفنظر از دو نکته قبل، میتوان گفت حماس از نظر همراهی با ایران در مبارزه با اسرائیل، سازمانی یک دست نبوده و نیست و نمیتوان با موضعگیری نماینده یک طیف آن، تمام دیروز و امروز آن را یک کاسه کرد.
🔸در این سازمان، از نظر نزدیک دیدن و یا ترجیح دادن ایران به دیگر قدرتهای منطقهای، یحیی سنوار در يک سر طیف و خالد مشعل در سر دیگر قرار داشتند و شاید بتوان گفت اسماعیل هنیه هم در میانه بود.
🔹 از چهرههای شاخص حماس، آنها که دوستی بیشتری با ایران داشتند، در حال حاضر دیگر نيستند و مواضع حاضران فعلی را نمی توان به همه غائبان، تعمیم و نسبت داد.
۴- در میان گروههای مبارز و مسلح فلسطینی، گرمترین رابطه دوستی و قرابت فکری با ایران را جهاد اسلامی دارد. (از آنجا که کلمه حماس، مخفف عبارت «حرکت مقاومت اسلامی» است، ممکن است برخی «حرکت مقاومت اسلامی» و «جهاد اسلامی» را یک سازمان تلقی کنند، گرچه این دو گروه، گروههای متفاوتی هستند)
🔸 این گروه را از این لحاظ، میتوان معادل فلسطینی حزب الله لبنان قلمداد کرد. اما نکته جالب اینجا است که حتی جهاد اسلامی هم تغییرات جدید در سوریه را به مردم این کشور تبریک گفت.
۵- حماس و جهاد اسلامی، حتی اگر وضع جدید سوریه را تهدیدی برای خود ببینند، میتوان تصور کرد خود را در این موضع میبینند که نباید امید به تبدیل این تهديد به فرصت را نابود کنند و به دست خود بهانهای برای نابودی منافعشان به حکام جدید سوریه بدهند.
۶- هم بیانیه تبریک حماس و هم بیانیه تبریک جهاد اسلامی، مفادی دارند که نشان میدهد آنها در عین تبریک گفتن، به خطراتی که سوریه جدید را تهدید میکند واقف هستند اما به دلیل هیجانی بودن دورهای که سوریه میگذراند، امکان اینکه آن نگرانیها را در پیامشان برجسته کنند برایشان وجود نداشته اما در لفافه همان پیام تبریک، به ظرافت، آنها را بیان کرده اند:
- اینکه سوریه، در خط مبارزه با اسرائیل بود و امیدواریم بیش از پیش در این خط بماند.
- تاکید بر حفظ یکپارچگی ملی سوریه (به عبارت دیگر، ابراز نگرانی از تجزیه سوریه در شرایط جدید)
- تاکید بر تمامیت ارضی سوریه (نگرانی از اشغال سوریه)
🔸شاید با نگاه ایران مدارانه، حرکت خوشایند یا ایده آلی صورت نگرفته، اما با توجه به نکاتی که گفته شد، حرکت قابل درکی است.
✍️ «مکتب فاطمی؛ الگوی برای کنشگری متعهدانه» (بررسی راهبردهای سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س) در منظومه معرفتی ولایت و امامت)
💠 بخش اول. منظومه فکری فاطمی
🔻الف) مکتب شناسی
منظور از مکتب؛ منظومه منسجم فکری، باورداشتهای دانشی، هنجارهای فرهنگی و سلوک رفتاری مبتنی بر یک جهان بینی معین است که صاحب اندیشه مبتنی بر آن، باورهای خود را در صحنه عمل پیاده میکند.
برخورداری از مکتب از یک سو حکایت از رشد هویت، کمال دانش و پایداری شخصیت صاحب مکتب دارد و از سوی دیگر نشان دهنده شأنیت فردی برای الگو شوندگی و منزلت اجتماعی برای هدایتگری انسان، جامعه و تاریخ است. در چنین شرایطی دارنده چنین مکتبی به صورت بالقوه استعداد تبدیل شدن به مدل مرجع یا الگوی مرجّح را پیدا میکند. بنابراین منطق، مهمترین ارکان مکتب عبارت است از:
۱. برخورداری از اندیشه مستحکم مبتنی بر جهان بینی معین؛
۲. ارائه الگواره نظام مند، قواعد هماهنگ و مبتنی بر نیاز جامعه؛
۳. انتخاب محیط مستقل و اعمال روش خوداتکاء در آن محیط؛
۴. کنشگری آگاهانه، مختار و خلاقانه برای تحولات نوین؛
۵. ارائه طرح جامع روشن و قاعدههای اجرایی مفید.
🔸حضرت فاطمه الزهرا (س) به سبب برخورداری از اندیشه ناب مبتنی بر جهان بینی توحیدی، سلوک اخلاقی پاک مبتنی بر طهارت انفاسی و سیره ولایی مبتنی بر رسالت نبوی در ساحتهای نظری، اخلاقی و عملی دارای مکتب منسجم، کارآمد و اثربخش است که زیست انسانی را حیات میبخشد و زیست اجتماعی را سازماندهی میکند.
🔻ب) ابتناء بر نظریه فطرت
مبتنی بر رهیافت درون دینی؛ فطرت یک ودیعه الهی در دستگاه آفرینش است که در سرشت انسان نهاده شده است. بنابراین «فطرت به مثابه یک سیستم عامل منصوب از سوی مدبر آفرینش است که در سرشت انسان نهادینه شده است.»
🔸استاد مطهری از جمله مهمترین نظریهپردازانی است که به تبیین نظریه فطرت، پرداخته است و معتقد بود؛ نوع انسان در سپهر آفرینش، داری یک سلسله گرایشها و ادراکات فطری است که هم باعث حفظ اشتراک با سایر انسانها میشود و هم مرز افتراق او با سایر موجودات میباشد.
استاد مطهری ضمن تبیین سه مفهوم طبیعت، غریزه و فطرت، بر «غیراکتسابی بودن فطرت» - ریشه در ساختمان وجودی انسان داشتن - و در عین حال بر «آگاهانه و ثابت بودن فطرت» تأکید دارد. از نظر او فطرت یک ارزش متعالی و درهم آمیخته شده با حقیقت وجودی انسان است که «منشأ ماوراء حیوانی و تقدس ذاتی» دارد. به تعبیر دیگر از نظر شهید مطهری فطرت یک سرشت خدادادی ثابت در وجود همه انسانها است که در برابر تحولات تاریخی، اجتماعی و طبقاتی تغییر ناپذیر است.
🔸مهمترین کاربرد نظریه فطرت در اندیشه شهید مطهری؛
اولا. اخلاق را از نسبیّت نجات میدهد بگونهای که جهانشمولی اخلاق را تأمین و تقدّس و تعالی اخلاقی را حفظ مینماید.
ثانیا. محوری برای نظریهپردازی است بگونهای که با تفسیر و تبیین بسیاری از پدیدارها، رفتارها و آموزههای دینی در شمایل انسان تراز را به نمایش میگذارد.
🔻ج) دوره گذار و تجلی مکتب فاطمی
مبتنی بر «نظریه فطرت انسانی» و تعریف مکتب؛ حضرت فاطمه را میتوان یکی از برجستهترین مصادیق برخوردار از زیرساخت الهی و فطری، انگیزه اجتماعی و انسانی و رویکرد عملی و رفتاری در ذیل منظومه کوثری دانست که اندیشه، انگیزه، اراده و رفتارش در «موقعیتها مختلف و وضعیتهای سخت»، الگوی نظری و مدل رفتاری است که نمادهای عمل فطری چون حقیقت جویی، خیرخواهی، زیبایی طلبی، خلاقیت، عشق و تعبد در برابر ذات کبریا، در او متجلی شد. به همین سبب حضرت فاطمه الزهرا(س) توانسته است به عنوان یک «انسان صالح» در سختترین شرایط اجتماعی و سیاسی که «دور گذر از جامعه نبوی به جامعه جاهلی» است راز چگونه زیستن و چگونه مردن را تبیین و ترسیم کند. با این وجود جامعه نیازمند شناخت نو از شخصیت، موقعيت، شانیت، منزلت، مدیریت و تربیت فاطمه است.
✍️#️احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/۲۷ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش/.
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
✍️«مکتب فاطمی؛ الگوی برای کنشگری متعهدانه» (بررسی راهبردهای سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س) در منظومه معرفتی ولایت و امامت)
💎 بخش دوم. شخصیت شناسی فاطمه
برای شناخت عمیقتر از مکتب فاطمی؛ نیازمند آشنایی با شخصیت، آگاهی از محتوای ذهن، ادراک پیکربندی خلق و خوی انسانی و وقوف بر رفتار میدانی آن بزرگوار در شکل و شمایل قابل تصور - البته در اندازه ظرفیت وجودی خود - هستیم.
🔻 الف) فاطمه شناسی
زندگی کوتاه اما پر از محتوا فاطمی، سرچشمهی خیرات بسیار است. با این وجود فاطمه سلام الله علیه به عنوان حجت الهی، نشان دهنده حقایق متعدد است:
۱. حقیقت یک بینش؛ سازنده تفکر حق مدار.
۲. حقیقت یک منش؛ سلوک اخلاقی در مراوده.
۳. حقیقت یک روش؛ مسیر دستیابی به حق.
۴. حقیقت یک کنش؛ تجلی حقایق در رفتار.
۵. حقیقت یک رهنورد؛ راه یافته به مبدأ. حقیقت.
۶. حقیقت یک راهیافته؛ روش یافتن حقایق.
۷. حقیقت یک راهنما؛ راهشناس حق جویان.
۸. حقیقت یک رهبر؛ پیشرو روندگان حقیقت.
۹. حقیقت یک راهبرد؛ طراحی هدفمند در مسیر.
۱۰. حقیقت یک رهگشا؛ مسیرنمایی برای لقاء حق.
🔸با تکیه بر حقایق وجودی حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیه، در خصوص ایشان متون بسیاری نوشته شده است. متن حاضر گزیدهای از پایاننامه بنده با موضوع: «اندیشه سیاسی حضرت فاطمه زهراء (س) در منظومه ولایت و امامت» است.
در این پایاننامه تلاش شد تا سپهر اندیشه سیاسی آن حضرت در سطح راهبردی، مورد کاوش علمی قرار گیرد که مختصر حاضر خلاصه تصحیح و تکمیل شده یافتههای پژوهش مذکور است که به مناسبت ایام تولد ایشان، به مرور به تقدیم خواهد شد.
🔻 ب) شخصیت شناسی فاطمه
🔸 برخی مواقع در یک عصر یا برای یک نسل شخصیتهای ممتازی ظهور میکنند که دارای چنان سعه وجودی و قابلیت موج آفرینی هستند که تاثیرگذاری آنان در زمان میپیچد و بازتاب و پیامدهای کنش آنان در یک نسل تسری پیدا میکند. اما در موارد نادری یک شخصیت ممتاز ظهور میکند که دارای چنان سعه وجودی، ظرفیت کنشگری و قابلیت موج آفرینی است که تاثیرگذاری او در نسلهای متعدد عبور میکند. با این وجود برای تحلیل شخصیت اینگونه از افراد بایستی شاخص سنجش عمر آنان را از سیطره کمیت و کیفیت متعارف برهانیم و پیله طول زمان را بشکنیم تا بتوانیم تأثیر حیات آنان را در افق تحولات بعدی محاسبه کنیم و پرده ابهام از حقیقت و ماهیت وجودی آنان بگشایم.
🔸حضرت فاطمه الزهراء سلام الله علیه از جمله مهمترین شخصیتهای است که به رغم آنکه طول عمر طبیعی او با پایان دوره نوجوانی و در آستانه سن جوانی متوقف شد، ولی پهنای عمر معنوی و تربیتی او به اندازه همه تاریخ موج آفرینی، کارآمدی و اثربخشی دارد. اسوه سازی از: امام حسن، امام حسین و حضرت زینب سلام الله علیهما تنها جلوهای از این تاثیر است. ضمن اینکه بخشی دیگری از تأثیرات حیات اجتماعی حضرت را میتوان در الگوپردازی معنوی و سیاسی از فعالیتهای دانست که مبنای عمل در سیر تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پس از رحلت پیامبر اعظم (ص) شد.
🔸در مورد شخصیت حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیه حدیثی از امام حسن عسگری (ع) نقل است که فرمودند: «نَََحْنُ حُجَجُ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ وَ جَدَّتُنا فاطِمَةُ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْنا؛ ما (ائمّه) حجت خدا بر مردم هستیم و مادرمان فاطمه حجت خدا بر ماست.»
شبیه این روایت از حضرت حجت بن الحسن امام عصر (عج) نقل شده که فرمودند: «وَفی إِبْنَةِ رَسُولِ اللّهِ لی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ دختر رسول خدا (ص)، فاطمۀ الزهرا (س) برای من، اسوه و الگویی شایسته است.»
🔸اسوه بودگی و حجیّت الهی در اندیشه توحیدی تعبیری گرانسنگ و تأویلی باعظمت دارد که نه درک بار معنایی آن در وسع دانش مختصر این حقیر است و نه قلم و متن حاضر ظرفیت و مدعای انعکاس آن را دارد، به ویژه آنکه بر اساس روایت مذکور «حضرت فاطمه زهرا (س) بر سایر حجتهای الهی دارای رحجان ولایی و الگوپذیری عملی» دارد. برخورداری از چنین حقیقتی باعث شده است که درک ماهیت وجودی آن بزرگوار و نمادهای رفتاری ایشان بسیار پیچیده باشد و برای همیشه مکتوم بماند.
♻️ استنباط راهبردی
نوع کنش اجتماعی، شیوه کنشگری، کنش در زمان لازم و مکان مناسب، از جمله شاخصهای ارزیابی عمل یک کنشگر مهم و مؤثر تاریخی است. حضرت فاطمه الزهراء سلام الله علیه از جمله شاخصترین شخصیتهای علمی و معنوی است که «بیش نظری متعالیه، منش اجتماعی متعهدانه و کنش سیاسی معصومانه او منشأ درسآموزی، نوآوری و افق گشایی برای نهضتهای اسلامی- انقلابی از مبدأ عاشورا تا انقلاب اسلامی و تا مقصد تشکیل دولت کریمه در پایان تاریخ» شده است.
ادامه دارد...
✍️#️احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/ بازنویسی شده ۲۸ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش/.
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
#فاطمه_زهرا_راهبردهای_سیاسی
#منظومه_معرفتی_ولایت_امامت
#فاطمه_حجت_حجج_خدا
#کنش_کنشگری_حضرت_فاطمه
✍️«مکتب فاطمی؛ الگوی برای کنشگری متعهدانه» (بررسی راهبردهای سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س) در منظومه معرفتی ولایت و امامت)
💎 بخش سوم. راهبردهای سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س)
💠 گفتار اول: قیام برای استحکام دستگاه معرفتی ولایت و الگوی حکمرانی غدیر
🔸نام فاطمه از منظر مفهومی و محتوایی میتواند بازتاب دهنده چند معنا باشد:
۱. جدا شده از هرناپاکی به سبب عصمت؛
۲. جدا کننده طهارت از نحوست؛
۳. جدا کننده عقلانیت از جهالت؛
۴. جدا کننده ولایت از خلافت؛
۵. جداکننده عدالت از ظلمت؛
۶. جدا کننده فطرت پاک سرشت از غریزه دنیا طلب.
🔹از منظر «زیرساختی اندیشه سیاسی حضرت فاطمه الزهرا» (س) دارای پنج متغیر اصلی است. به تعبیر دیگر مبانی اندیشه حضرت بر پنج رکن محوری استوار است. این پنج رکن عبارتاند از:
🔅اول. «رحامت فاطمی»: حضرت زهرا (س) در «ساحت مادی»، به واسطه پیوند نسبی با پدر بزرگوارشان رسول مکرم اسلام (ص) از یک سو و به واسطه پیوند سببی با امیرالمومنین و شان مادری برای سایر ائمه از امام حسن و امام حسین و فرزندانش تا امام عصر علیهم السلام از سوی دیگر، حلقه اتصال نبوت و وصایت و واسطه تداوم ولایت و امامت است. بنابراین منظور از رحامت فاطمی، استحکام و تسکین جامعه ایمانی به مثابه خانواده بزرگ از طریق اتصال مودت آمیز وصایت و ولایت با نبوت است. با این اوصاف حضرت زهرا (س) سرچشمه «خانواده کوثری» است.
🔅دوم. «دین دانی فاطمی»: اندیشه حضرت زهرا (س) در «ساحت عقلانی»، مبتنی بر فهم و ادراک تمام و کمال فلسفه ایجاد، تثبیت و تدوام معارف اسلامی و بازشناسی و بازفهمی حقایق توحیدی از پیرایههای غیرتوحیدی و خرافی است. بنابراین هدف ایشان توسعه آگاهی، معرفت اصول و احکام مکتب توحیدی از یک سو و زدودن پیرایههای جاهلانه و متعصبانه از چهره اسلام ناب محمدی (ص) از سوی دیگر است.
🔅سوم. «دین داری فاطمی»: سلوک اخلاقی حضرت زهرا (س) در «ساحت معنوی»، مبتنی بر بندگی محض و مخلصانه در برابر ذات توحیدی و اجرای احکام الهی در زندگی فردی، در عین برخورداری از مقام ولایت و عصمت است. بنابراین هدف ایشان کسب رضایت خداوند از طریق اخلاص در عمل است که منجر به ارائه «الگوی انسان صالح» برای جامعه بشری شده است.
🔅چهارم. «دین یاری فاطمی»: سلوک فرهنگی و تربیتی حضرت در دوره حضور پیامبر اکرم (ص) به دلیل قرار گرفتن در ذیل شخصیت پدرشان، اتخاذ سیاست سکوت اجتماعی و خاموشی سیاسی و تمرکز بر «ساحت فرهنگی» و تربیت فرزندان خود و توانمندسازی فکری و دینی زنان مدینه النبی بود. با این وجود حضرت زهرا (س) در مقام ام ابیها، حامی عاطفی رسالت پیامبر و در مقام ام الائمه، تربیت جانشینان پیامبر با هدف تداوم جریان رسالت بود.
🔅پنجم. «دین بانی فاطمی»: سلوک رفتاری حضرت پس از رحلت پیامبر اعظم و در «ساحت اجتماعی - سیاسی» صیانت از دین توحیدی است که برای دفاع از ارزشهای الهی به ویژه امامت و ولایت در شرایط فتنه گون عملیاتی میشود. بنابراین آن حضرت در تلاش است وضعیتی ترسیم کند تا امت اسلامی بتواند با تمسک به آن و درس آموزی از الگوی مطرح شده از طریق «باطل گریزی»، زمینه «حق گرایی» را در جامعه دینی نهادینه کند.
♻️ یافته راهبردی
🔹اسم مبارک و رسم مطهر حضرت فاطمه الزهراء سلام الله علیها، بهعنوان حجت کبری الهی و الگوی انسان کامل در زیست انسانی و جامعه ایمانی بر مبنای «حیات کوثری» است. به همین سبب هدف نهایی آن حضرت از قیام، «استحکام بینش حکیمانه و تعمیق منش مومنانه در محبان و پیروان» اهل البیت برای حمایت از الگوی حکمرانی ولایت در غدیرخم است. بنابراین کنشگری فاطمه مبتنی بر «ارکان رحامت، دیندانی، دینداری، دینیاری و دینبانی» عینیّت پیدا نمود تا «الگوی تحول اجتماعی در تمام عصرها و عرصهها» باشد.
️ ادامه دارد...
✍️#️احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/ بازنویسی شده ۲۹ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش/.
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
#فاطمه_زهرا_استحکام_معرفتی
#دیندانی_دینداری_دینیاری_دینبانی
#حیات_کوثری_حکیمانه_مومنانه
✍️ «مکتب فاطمی؛ الگوی برای کنشگری متعهدانه» (بررسی راهبردهای سیاسی حضرت فاطمه زهرا (س) در منظومه معرفتی ولایت و امامت)
💠 گفتار دوم. «تدابیر راهبردی» در برابر «سیاستهای اعمالی»
🔸در فرآیند حدود ۲۲۰ ماه یا هشتاد هزار روز زندگی پر برکت حضرت فاطمه الزهرا (س)، دو تا سه ماه یا هفتاد و پنج تا نود روز سرنوشت ساز، پر از تلاطم عبرتآموز و مملو از درس آموختههای معنوی و فرهنگی است که مبدا تحولات شگرف در عرصههای اجتماعی و سیاسی و عصرهای تاریخی و تمدنی بعدی شده است. در این دوره حساس است که شاهد شکاف ایدئولوژیکی و معرفتی عمیق در جامعه اسلامی و جابجایی اساسی در اهداف سیاسی و تمدنی امت اسلامی هستیم.
🔸تغییرات بنیادینی که پس از رحلت پیامبر اعظم (ص) ظهور کرد، چنان مهم بودند که اگر ادامه مییافت، میتوانست از طریق تثبیت الگوی بدیل، جایگزین دستاوردهای مادی و معنوی رسالت پیامبر شود و جامعه اسلامی را با پوششی نو، به عصر ماقبل اسلام بازگرداند. حضرت زهراء و امیرالمؤمنین (ع) در موارد متعدد برخی از شواهد بازگشت به جاهلیت را خطبههای خود یادآور شدهاند.
🔸«کنشگری حماسی» حضرت فاطمه زهرا (س) به عنوان «مهمترین و معتبرترین وارث نبوت در برابر تغییرات نامطلوب و نامشروع» مذکور، بسیار موثر بود، زیرا چگونگی ایفای نقش ایشاظ۱ضن به عنوان حامل ولایت و مدافع امامت مبدا تحولات بزرگ و رخدادهای موثر و جریانهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و معنوی عمده و بعدی شد. بگونهای که «نهضت عاشورا تنها یکی از بازتابهای این کنشگری انسانی، انقلابی و اسلامی» است. با این منطق میتوان گفت؛ روزهای پایانی حیات مبارک آن حضرت که به فاطمیه شهرت یافته یادآور چند تدبیر راهبردی حضرت صدیقه طاهره (س) برای مدیریت تحولات پس از رحلت رسول اعظم (ص) است که با هدف پاسخ به سیاستهای اعمالی صاحبان قدرت در آن مقطع سرنوشتساز از تاریخ اسلام عملیاتی شده است.
در ادامه راهبردهای حضرت فاطمه زهرا (س) در آن مقطع تاریخی، به شرح زیر تقدیم می شود:
🔻 راهبرد اول. «راهبرد مطالبه» در برابر «سیاست مصادره»
🔸مطالبه به معنای طلبکردن، خواستن، پرسوجو کردن، استفسار کردن و حقخواهی است که از طریق دادخواست در مراجع رسمی یا غیررسمی صورت میگیرد.
در پی اعمال سیاست مصادره حقوق فردی حضرت در تسخیر فدک و مصادره حقوق اجتماعی آن وجود مقدس در غصب خلافت، که مطابق نص وحی و نصب پیامبر اعظم (ص) حق اهل البیت محسوب میشد. حضرت زهرا (س) در موارد متعدد به صورت رسمی و علنی و در برابر چشم خواص و عوام، دستگاه خلافت را مورد خطاب قرار داده و بر استیفای حقوق فردی، اجتماعی و سیاسی خود پافشاری نموده است.
🔸منظور از مطالبهگری در این مقطع بازستاندن صرف فدک و رویارویی سخت با مصادره کنندگان حقوقش نبود، بلکه هدف ایجاد فضای نو و محرک، برای تبدیل کنشگران منفعل و بیتفاوت جامعه اسلامی به کنشگران فعال بوده که به منظور «جلوگیری از غلبه فرهنگ متحجّر جاهلی» اجرا شده است. چرا که عادتوارهای این فرهنگ جاهلی پس از رحلت پیامبر اعظم (ص) دوباره در حال سربرآوردن جاهليّت از زیر آوار «حمیّت عربی و عصبیّت عشیرهای» بود.
♻️ یافته راهبردی
🔹مصادره کنندگان خلافت نبوی در تلاش بودند با غصب فدک و برجسته سازی واکنش احتمالی حضرت زهراء (س) به آن، حضرت را مجبور به واکنش یا سکوت در برابر غصب فدک نمایند. از منظر غاصبان واکنش و یا سکوت حضرت برای غاصبان دو دستاور زیر را به ارمغان میآورد:
🔅اول. حاکمیت بر آن بود که در صورت اسرار حضرت در بازپسگیری فدک، با برچسب دنیاگرایی و قدرتطلبی از حضرت اعتبارزدایی نماید.
🔅دوم. در صورت سکوت حضرت در برابر غصب فدک، سکوت ایشان به عنوان نشانه مشروعیت خلافت تبلیغ میشد.
🔹بر اساس «راهبرد مطالبه» به عنوان اولین تدبیر حضرت فاطمه الزهرا (س)؛ برای خنثی سازی اهداف دوگانه دستگاه خلافت، حضرت با اتخاذ «رویکرد مقاومت فعال» ضمن پایداری در برابر «سیاست مصادره فدک»، مطالبه فدک را مبدأ اعتبار زدایی از گفتمان و «سیاست مصادره خلافت» گرفته و در پی دستیابی به حقوق سیاسی و منزلت اجتماعی به یغما رفته خاندان رسالت و ولایت بودند.
بنابراین راهبرد مطالبه حضرت در «پیچ تاریخی تحول نبوت و امامت به خلافت و وراثت»، یک مطالبه فراگیر فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی است که برای «جلوگیری از نهادینه شدن سیاست مصادره نبوت، ولایت و امامت به نفع خلافت، سلطنت و وراثت» اجرا شد. مصادرهای که زمینه بازگشت جاهلیت عشیرهای و تسلط مجدد عصبیت عربی را تسهیل مینمود.
️ ادامه دارد...
ادامه دارد...
✍️#️احمد_باقری_مزینانی استاد دانشگاه/ بازنویسی شده ۳۰ آذرماه ۱۴۰۳ه.ش/.
💎 کانال ایتا #راه_نگار
🆔https://eitaa.com/rahnegar1401
#فاطمه_زهرا_حامل_ولایت
#سیاست_مصادره_فدک_خلافت
#راهبرد_مطالبه_فردی_اجتماعی