📌 از منزل «عمه جان» و سفر به اعماق تاریخ تا دنیای آینده 🔹مادرم که خدایش بیامرزد، عمه ای داشت بسیار پیر و فرتوت که روزگار از او جز پوست و استخوان و قد کمانی باقی نگذاشته بود. آن سالهای آخر عمر -حدود سی سال پیش- که ما به خانه اش می رفتیم حدود ۱۰۰ سال سن داشت. خانه ای داشت قدیمی و باستانی در کوچه پس کوچه های تنگ و باریک امامزاده یحیی. در چوبی که زنگ نداشت و کلونی فلزی و زمخت روی آن بود، زنگش همان بود. وارد که می شدی همانجا پشت در دستشویی تاریک و مخوف خانه ی قدیمی بود که در هم نداشت، تنها پرده ای جلویش آویخته بودند. بعد چند پله و حیاط آجری و حوض قدیمی جلبک گرفته و چند ماهی قرمز که معلوم بودند خوب دوام آورده اند. یک ایوان و اتاق آن طرف حیاط و یکی هم این طرف و هر دو ایوان سقفی داشت با ستونهای چوبی بلند. اتاق منزل عمه جان، بیشتر یک سالن بزرگ بود که با یکی دو تا لامپ زرد رنگ سعی می کرد روشن باشد. سقف بلند و تیرهای چوبی بسیار و حصیرهایی که بین تیرها قرار گرفته بود. سقف ها هراسناک بود و هر لحظه خوف فروافتادن آن تیرهای چوبی ستبر، لرزه به اندام انسان می انداخت. گوشه ای از اتاق پرده ای زده بودند که پشتش در حکم کمد دیواری و کمد رختخواب بود. چیزی به نام کمد وجود نداشت که بتوان مثلا وسایل خانه را درون آن پنهان کرد، مثل امروز. وسایل مورد نیاز زندگی، که مثل امروز انبوه نبود، همینطور گوشه گوشه ی خانه جاخوش کرده بود. نهایتا صندوقچه ای بزرگ در گوشه ی اتاق یا ته اشپزخانه، برای پنهان کردن وسایل قیمتی و اینها. پنکه ای از پنکه های نسل اول (که مثل پنکه های امروز حفاظ درست و حسابی نداشت، دست کامل داخلش می رفت و برای بچه ها خیلی خطرناک بود) هم به سختی می چرخید و باد کم رمقی تحویل می داد. گوشه ی این سالن نسبتا بزرگ، یک اتاق بزرگ دیگر بود که به آن آشپزخانه می گفتند. شیر آب و سینک یادم نیست، اما گاز قطعا نداشت و پخت و پز روی یک چراغ نفتی بود. ظرف ها و قابلمه ها و دیگ ها هم گوشه و کنار مرتب چیده شده بود. عمر بعضی ازین ظرف ها و دیگ ها، از عمر عمه جان خیلی بیشتر بود. آن آشپزخانه ی بزرگ پنجره ای به بیرون نداشت و تنها با یک لامپ معمولی کمی روشن می شد. آنقدری هم که یادم می آید از یخچال خبری نبود، یا اگر بود آن هم از یخچال های نسل اول. «عمه جان» همسر و فرزند نداشت، و همه ی کارهای خانه را با آن سن و سال خودش انجام می داد. در خانه اش مبل نبود، نهایتا یک صندلی فلزی قدیمی که معمولا استفاده ی نشستن نداشت. از تلویزیون هم خبری نبود. کل زندگی «عمه جان» همین بود. گاهی عید که به منزلشان می رفتیم، دم غروب خانه در تاریکی فرو می رفت (و شاید همین مشوقی بود برای زودتر خوابیدن) و من که کودکی بیش نبودم از رفتن تنها به حیاط وحشت می کردم. خصوصا آنکه می گفتند در اتاق روبرویی «سکینه خانم» نامی زندگی می کند که من هیچ گاه او را ندیدم، اما ناخودآگاه از او هراسی به دل داشتم. شاید بخاطر همینکه همیشه اسمش بود و خودش نبود. ▪️جزییات بیشتری از آن خانه یادم نمانده، اما الان که فکر می کنم، می بینم رفتن به خانه ی «عمه جان» در آن سالها، مساوی بود با رفتن به اعماق تاریخ ایران، با رفتن به آنجا قشنگ به دنیای صد و پنجاه سال قبل می رفتیم. در آن دوران ظاهر و باطن زندگی عموم مردم همین بود. چیز اضافه و تجملاتی وجود نداشت، و کارکرد هر چیز همان بود که بود. و وقتی اشیا خودشان بودند آدم ها هم بیشتر خودشان بودند. ▪️واقعیت آنست که تاریخ هر چه گذشته، بر عناوین اعتباری اشیا و انسانها افزوده و آنها را بیشتر از خود واقعی شان دور کرده، البته این ویژگی دنیای جدید است. این مسئله (بیگانه شدن از خود واقعی) بخودی خود عامل عمده ی ضعف هویت اجتماعی و ملی در جامعه ی ما بوده است. یکی از چیزهایی که ما در نظم اجتماعی پیش رو دنبال آنیم همین است که انسان و طبیعت و اشیا به خودشان برگردند. تکنولوژی خوب و لازم است، اما نباید اجازه داد تکنولوژی (که اساسا ساخته ی دست انسان است)، بر او مسلط شود و اختیار زندگی انسان را به دست بگیرد. ▪️امروز باید عوامل جدیدی چون سیاست، زندگی شهری و حتی برخی مناسک دینداری را به عوامل از خودبیگانگی افزود. درباره ی هرکدام از اینها و تاثیرشان در دورکردن آدم ها از خود حقیقی شان (خصوصا عامل سوم) حرفهایی دارم، انشالله به وقتش. ▪️به عنوان یک دهه شصتی، از اینکه آخرین بارقه های سنت را قبل از دفن شدن زیر خروارها تکنولوژی و صنعت و اعتبارات اجتماعی در هم تنیده مشاهده کردم و بعد وارد دنیای مثلا جدید شدم، بسیار خوشحالم. #جامعه_ی_ایران @taamollat

📌 درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش نهم) 👈فصل سوم: چیستی علم: لایه های نگاه ایشان به مقوله ی علم ▪️در میان انبوه مسائلی که در باب حقیقت و کارکرد و تاثیرات اجتماعی علم قابل طرح است، نویسنده ی کتاب به شرح و تبیین برخی از مهمترین موارد مطرح شده توسط ایشان می پردازد. در زیر فهرست این موارد را عرضه و برخی از مهمترین آنها را شرح خواهیم نمود. ۱- علم، معرفت خدا و معرفت دینی ۲-علم و فرهنگ سازی ۳- علم و هدایت‌گری کنش های اجتماعی ۴- علم و برنامه ریزی و سیاستگذاری اجتماعی ۵-علم بمثابه ی منبع قدرت ۶-علم و سرمایه ی اجتماعی ۷-ماهیت علم و مسائل آن (نسبت علم با فکر، فلسفه و ایدئولوژی و....) ۸-تقسیم بندی و تقسیمات علوم ▪️مروری بر عناوین مطالب آیت الله خامنه ای در باب علم نشان می‌دهد که ایشان علم را یکی از پایه های مهم شکل گیری جامعه ی انسانی می دانند که با تغییر نگرش به آن، ساختار و بافت جامعه نیز دستخوش تغییر می شود. «با تلقی های مختلف از علم در هر جامعه ای، هویت فرهنگی و قدرت سیاسی و اقتصادی آن جامعه تغییر کرده است.» (ص۱۵۹) چنانکه از عناوین بالا روشن است بخشی از مطالب ایشان ناظر به حقیقت و جایگاه علم و نسبت آن با ایدیولوژی و فلسفه و.... است. مباحث آیت الله خامنه ای در این بخش ها عموما در پاسخ به دیدگاه های غربی و در مقام تشریح دی گاه اسلام به مقوله ی علم است. خصوصا نسبت علم با فلسفه که از مباحث مناقشه‌برانگیز غرب در چهار قرن گذشته بوده و بخشی از آن مناقشات به جهان اسلام نیز راه یافته است. ▪️بخش دیگر مباحث ایشان ناظر به روشنگری درباره ی جایگاه علم در جامعه سازی و تمدن سازی است. به نظر می‌رسد که مهمترین تاثیر علم در جامعه سازی همان مطلبی است که در صدر فهرست بالا قرار دارد و آن عبارتست از تاثیر علم در معرفت خدا و جهان. این بخش که دقیقا پاشنه ی آشیل معرفت شناسی غرب است، با روشن کردن مفهوم و جایگاه خدا در حیات بشر و همچنین شناخت طبیعت و مشخص کردن نسبت انسان با آن، مقدمات لازم برای سایر معرفت ها را فراهم کرده و زمینه برای شکل گیری سایر علوم از جمله علوم انسانی قرار گرفته و در گام بعد به تولید فرهنگ، افزایش سرمایه ی اجتماعی و نهایتا سیاستگذاری در حوزه های مختلف منجر گردیده است. ▪️در نگاه آیت الله خامنه ای ، چنانکه دین از پستوی مدرسه به بیرون کشیده شده و به عرصه ی جامعه سازی و نظام سازی وارد می گردد، علم نیز چنین ظرفیتی دارد و در همه ی حوزه ها موثر و کارساز است. نکته ی مهم دیگر در اندیشه ی ایشان، توجه همزمان به همه ی علوم و معارف است، از علوم وحیانی گرفته تا دانش های فلسفی و علوم پایه و علوم تجربی و.... . از نگاه ایشان هرکدام از این دانش ها نقش خاص خود را در جامعه سازی و نظام سازی دارد که از عهده ی سایر دانش ها بیرون است. ▪️کتاب مستندات فراوانی از کلمات ایشان در این باب ذکر کرده که نقل همه ی آن مقدور نیست، اما در فصل سوم کتاب دستیاب است. #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #نظام_اندیشه_متفکران_انقلاب_اسلامی #علم @taamollat

🌹شباهت دو خادم به حاج قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس @taamollat

📌بعدالتحریر۱ 🔹دو نکته در رابطه ی علم و حیات اجتماعی ۱. در نگاه آیت الله خامنه ای، غایت همه ی سرمایه های معنوی و فرهنگی، جامعه ی انسانی است. به عبارت دیگر غایت علم و دین آنست که در عرصه ی ساخت اجتماعی بکار گرفته شود. خلاصه آنکه ایشان دین واقعی و علم نافع را علم و دینی می دانند که در خدمت حیات اجتماعی باشد. ۲. دیگر آنکه نقطه ی آغاز جامعه سازی و اصلاح اجتماعی و تربیت اجتماعی، اصلاح علمی و معرفتی است. به عبارتی تا نگرش انسان به خدا، طبیعت، انسان و روابط اجتماعی اصلاح نشود، تربیت اجتماعی و اصلاح اجتماعی نیز رخ نخواهد داد. این سیر اصلاحگری کاملا بر روش تربیتی قرآن کریم و سیره ی رسول خدا نیز منطبق است. آیات قرآن کریم در دوران ۱۳ ساله نبوت در مکه و همچنین سیره ی رسول خدا همگی حاکی از اهتمام قرآن کریم و رسول خدا به اصلاح نگرش به خدا، زندگی دنیایی، معاد، مرگ، قیامت و.... است. گویی تا این معرفت ها اصلاح نشود نوبت به اصلاح ساختاری و .... نمی رسد. #علم #نظام_اندیشه_اسلامی @taamollat

📌 بعدالتحریر 🔹درباره ی روش استخراج نظام اندیشه(روش شناسی خود کتاب) امشب گفت و گوی نسبتا مفصلی رخ داد با یکی از دوستان اهل فضل پیرامون روش بکار رفته در کتاب «در آمدی بر نظریه ی علوم انسانی....» در استخراج نظام اندیشه ی آقا. خطاب به آن برادرمان گفتم: اولا دیدن اندیشه ی آقا و امام و مطهری و... در قد و قامت یک «نظام اندیشه»، یعنی مجموعه ای منتظم از گزاره های علمی ناظر بهم، که از مقام نظر تا عمل را در بر می گیرد و نهایتا در قواره ی یک «نظریه علوم انسانی» قابل طرح و دفاع است، خودش نوبر است و کسی را سراغ ندارم که اندیشه ی امام و .‌.. را اینگونه و با دیدی کلان تحلیل کرده باشد. غالب کسانی که به امام و .... پرداخته اند یا بر فقه امام تمرکز کرده اند یا فلسفه و یا عرفان امام. اما نگاه کلان ماهواره ای به نظام اندیشه ی امام و امتداد هایش تا عمل و جامعه سازی را بنده سراغ ندارم. ثانیا نوع مواجهه ی ایشان با تراث اندیشه ی اسلامی کاملا قابل توجه است. ما -بر خلاف فضاهای روشنفکری اهل سنت- درباره ی نوع مواجهه مان با سنت و نسبت آن با دنیای جدید کم صحبت کرده ایم. اگر آثار دکتر نصر و آقای داوری را کنار بگذاریم، ما نسخه ای حوزوی از این موضوع در اختیار نداریم، در حالیکه آثار امام و آقا و مطهری و علامه پر است از کدهایی که مسیر ما را برای حل این مشکل دنیای معاصر روشن می کند. برجستگی کتاب «در آمدی بر نظریه ی علوم انسانی....» و سایر آثار مولف ان، همین است که دیدگاه این متفکران را برای حضور دین در عرصه ی دنیای جدید بر اساس رجوع گسترده به آثار و استخراج نظام فکریشان عرضه نموده است. سوم آنکه بر اساس نظام اندیشه ی خود مولف کتاب، دغدغه ی تطبیق دین با تغییرات اجتماعی در دوره معاصر، دامنه ای به درازنای تاریخ اجتهاد در تشیع دارد و اساسا روش اجتهاد و رویکرد اصولی در فهم دین، با همین دغدغه ی تطبیق دین با تغییرات دنیای جدید ساخته و پرداخته شده. در نتیجه ما با یک جریان علمی تاریخی و سترگ مواجهیم که در میان همه ی جریان های علمی جهان اسلام وزن سنگین تری دارد. خود این جریان علمی و تمایزات و اثرات آن از سایر جریان ها نیازمند کار علمی و تحقیقاتی علی حده ای ایست. فعلا که دل‌مشغول تبیین خود کتاب هستیم، ولی جا دارد که جلساتی برای روش شناسی کتاب در نوع مواجهه با تراث اسلامی و همچنین روش شناسی فهم آثار و نظام اندیشه متفکران برپا شود. #بار_بر_زمین_مانده @taamollat

📌اگرچه کتاب درباره ی تاریخ علم در جهان اسلام بسیار است، اما به نظر می رسد سیاق آثار استاد ابراهیمی دینانی، به آنچه مد نظر ماست، بسی نزدیکتر است. رفت و برگشت های جریانات علمی، خصوصا تصادمات حکما و متکلمین در آثار ایشان برجستگی خاصی دارد و از قضا تکامل هر دو جریان فلسفی و کلامی و تاثیر آنها بر سایر شاخه های علمی در آثار ایشان بهتر قابل ردیابی است. در معرفی جریان #حکمت_و_اجتهاد و تمایزات آن از سایرین، آثار ایشان قطعا از منابع اصلی خواهد بود؛ انشالله ▪️کتاب بالا(در سه جلد) ، یکی از بهترین آثار ایشان در همین فضاست که بخوبی نشان می دهد، در طول تاریخ، فکر فلسفی و دانش منطق در مواجهه با نقدهای متکلمین و رویکرد فقیهان و منازعات ادیبان، چگونه خود را حفظ کرده و رویکردهای ظاهرگرایانه را کنار زده و جلو آمده است. جریان فلسفی در طول تاریخ صرفا جریانی در کنار سایر دانش ها نبوده، بلکه مبنا و چارچوبی بوده است برای فهم بطور کلی، چه فهم و شناخت هستی، چه انسان و روابط انسانی و چه ... . این نگاه که تلاش می کند از ظواهر پدیده ها گذشته و به حاق پدیده ها دست یابد، به نحوی آشکار در مقابل الگوهایی قرار داشت که به ظاهر اکتفا می کردند و همین مسئله موجب مناقشاتی تاریخی گردیده است. اوج این مناقشات بجایی بر می گردد که فیلسوفان خواستند فرآورده های فکری خود را در فهم دین بکار گیرند. حکایت دفاع جانانه ی حکما از موضع فلسفی شان، و ترسیم رابطه ی فکر فلسفی با دین، از صفحات پرشور تاریخ علم در جهان اسلام است. نتیجه ی این مناقشات تاثیر مستقیمی بر سایر شاخه ها از جمله علوم انسانی داشته است. #حکمت_و_اجتهاد @taamollat

📌مسائل بنیانی 🔹مروری بر جریانات علمی در جهان اسلام نشان می دهد که جریانات علمی و فکری عموما با موضعگیری و اتخاذ مبنا در چند مسئله ی خاص شکل گرفته اند. مهمترین آنها نوع مواجهه با نص است که به شکل گیری دو جریان اصولی(عقل گرا) و اخباری (ظاهر گرا و نص گرا) منجر گردیده است. مسئله ی مهم دیگر مشکله ی حسن و قبح عقلی و شرعی است که به شکل گیری دو جریان اشعریت و اعتزال منجر شده. و مسئله ی مهم دیگر توجه به تغییرات اجتماعی و حالات مستحدثه ی فقهی است. به نظر می‌رسد که اتخاذ موضع در این سه مسئله شکل دهنده ی عموم جریان های فکری جهان اسلام بوده است؛ و فیه تأمل. #جریان_حکمت_و_اجتهاد @taamollat

📌دین و فلسفه 🔹استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی در کتاب «نیایش فیلسوف»، مقاله ی «دین و فلسفه» (ص۲۷۰-۲۸۲)، پس از دسته بندی مواضع جریانات فکری اسلامی نسبت به فلسفه، به معرفی و شرح اراء برخی از مهمترین قائلان به همسانی و هماهنگی دین و فلسفه می پردازد. از انجمله: به نام و آثار و گزیده ی دیدگاه کسانی چون: ابوزید بلخی، ابوحیان توحیدی، ابوالحسن عامری، فیلسوف یهودی موسی بن میمون (به تاثیر از فیلسوفان مسلمان)، ابونصر فارابی، شهاب الدینی سهروردی، ملاصدرا، و علامه طباطبایی اشاره می کند. گرچه دامنه ی این فهرست بیش از این است، اما نشان دهنده ی آنست که دیدگاه تطابق فلسفه و حکمت با دین، دیدگاه مهجور و بی طرفداری نبوده، بلکه در هر دوره ای، جمعی از متکلمان و فیلسوفان و... را جذب خود نموده است و در طول تاریخ هم منقح و پخته شده و جلو آمده است. #جریان_حکمت_و_اجتهاد @taamollat

📌 ویژگی های واقعیت اجتماعی 🔹یکی از تجربیاتم در مدیریت مسجد آنست که مسائل اجتماعی، بدون استثناء، مسائل چند بعدی هستند. یعنی مسئله هم دارای بعد اجتماعی و کلان است و هم دارای ابعاد فردی، خود آن ابعاد فردی هم ممکن است به ابعاد روانی، اخلاقی، خانوادگی و.... تقسیم شود. دیگر آنکه پدیده های اجتماعی، یکباره و دفعتا پدید نمی ایند، بلکه معمولا خود معلول رشته ای از علل و عواملی هستند که زنجیروار بهم پیوسته و نهایتا به بروز وضعیتی خاص منجر شده اند. 🔹غرض از بیان این دو ویژگی واقعیت اجتماعی آنست که در تحلیل و تبیین(علت یابی) پدیده ها، هم باید به ابعاد مختلف مسئله توجه نمود و هم به علل پیشینی متعدد دخیل در ایجاد پدیده. اگر این دقت ها نباشد پدیده را بدرستی فهم نکرده و در حل یا اصلاح آن به خطا می رویم. - اخیرا دو وضعیت خاص را در مسجد با همین نگاه تحلیل و تبیین کرده ام، یکی وضعیت تربیتی مسجد و دیگری حضور مجانین، که هر دو در کانال مدیریت مسجد ( @modmasjed) دستیاب است. @taamollat

📌اربعین عراقی، اربعین ایرانی 🔹اربعین سیدالشهدا ع تسلیت باد. 🔹پیاده روی اربعین در ایران که به «جامامدگان اربعین» موسوم شده از لحاظ فرم و محتوا، با اربعین عراقی ها خیلی متفاوت است. شروع این اقدام مبارک است، اما معانی ذهنی در این رفتار اجتماعی باید اصلاح شود تا این پیاده روی همچنان بتواند بعنوان عامل قوام بخش و حرکت دهنده ی جامعه عمل کند. @taamollat

📌اربعین عراقی، اربعین ایرانی 🔹آنچه که در اربعین عراق خیلی به چشم می اید، از خودگذشتگی . ایثار مردم عراق است که احیانا خودشان بسیار تنگدست هستند، اما برای محبت امام حسین ع از همه چیزشان می گذرند. این است سازنده است. هم میزبان یعنی مردم عراق و هم سایرین را تربیت می کند. اما در اربعین ما .... نمی دانم، فکری باید کرد.🤔 @taamollat

📌اربعین عراقی، اربعین ایرانی ۳ 🔹آنچه پیاده روی اربعین در عراق را برجسته کرده، هم هدف و هم مسیر بودن خیل انبوه زائران به سمت حسین ع است و اگر این غایت مقدس نبود، پیاده روی اربعین و اینهمه خدمت رسانی فضیلتی نبود. آن هدف مقدس است که به پیاده روی، تحمل سختی، پذیرایی و.... ارزش می دهد. با این هدف مقدس است که مردم را دوشادوش هم قرار می دهد و آنها را به یکدیگر نزدیک و همه را در عشق حسین ع ذوب می کند؛ اینگونه است که پیاده روی اربعین از گوشه گوشه عراق، می شود یه حرکت انسان ساز و تمدن ساز. ▪️در بسیاری از پیاده روی های ایرانی که عملا گرته برداری فرهنگی از الگوی عراقی آنست این نقطه ی نهایی مقدس وجود ندارد، بعلاوه ی اینکه پذیرایی ها هم با آنچه در الگوی اصلی اتفاق می افتد از اساس متفاوت است، که در یادداشت پیشین به آن اشاره ای رفت. تقریبا در مدل ایرانی فقط نمودهای الگوی اصلی انتقال یافته و معانی پشت سر آن چیزی منتقل نشده. در حالیکه در الگوی اصلی، پیاده روی و پذیرایی مظهری از بذل و بخشش و انفاق است، در مدلی که ما ایجاد کرده ایم، گاهی بوی رقابت و .... به مشام می رسد. از بخشش و ایثار هم که خبری نیست. ▪️ایجاد مناسک جدید، مادامیکه تبدیل به بدعت نشود، امری پذیرفته است. ما در طول قرن ها نهادسازی ها و‌منسک سازی های متعددی داشته ایم که قطعا به نفع دینداری مردم بوده است. اما در دوران پیچیده ی کنونی، گرته برداری فرهنگی و ایجاد مناسک جدید بدون توجه به اثرات فردی و اجتماعی آن ممکن است به نوعی بی هویتی دینی منجر شود. به عبارت دیگر مناسک جدید با دور شدن از مغز دینداری نوعی توهم دینداری پدید آورد که از اصل بی دینی بدتر و خطرناکتر است. خیلی باید مراقب بود. @taamollat