. 1⃣ «أُولِي الْأَلْبابِ ... يَتَفَكَّرُونَ ... فَآمَنَّا ... رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْميعادَ» این خردمندان که در پی تفکر، ایمان واقعی آوردند، در آیه قبل نجات از آتش را خواستند، اما در این آیه که پاداش‌های خود را می‌خواهند بطلبند، خودشان چیزی را تعیین نمی‌کنند؛ نمی‌گویند حور و قصر و ... به ما بده؛ بلکه می‌گویند «آنچه از طریق پیامبرانت به ما وعده دادی». 🤔با توجه به اولوالالباب بودنِ آنان، این گونه درخواست، نهایتِ زیرکی و خردمندیِ آنان را می‌رساند: 🔹خداوند درباره بهشت نه‌تنها فرموده بود که هرچه دلتان بخواهد در آنجا مهیاست: «فيها ما تَشْتَهيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُن» (زخرف/71) بلکه وعده داده که در آنجا فوق آن چیزهایی که اینان می‌خواهند خداوند چیزهایی آماده کرده: «لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فيها وَ لَدَيْنا مَزيد» (ق/35) که اصلا کسی از آنها خبر ندارد و اگر ببیند چشمش بدان روشن شود: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُون» (سجده/17)؛ 🔹و اینان می‌دانند هرچه بخواهند صرفا در حدی است که در مخیله‌شان می‌تواند خطور کند؛ 🔷از این رو، درخواست پاداش خود را صرفاً به وعده خدا، و اینکه او خلف وعده نمی کند واگذار کردند، تا به چیزهایی برساند بسیار برتر از آنچه که در مخیله‌شان خطور می‌کند. 💠تاملی با خویش کسی که با ادبیات قرآن آشنا باشد می‌فهمد که چه اندازه کوته‌بین و نادان‌اند کسانی که می‌گویند تمام وعده‌های بهشت حور و قصور است؛ و ما چرا نقدش را رها کنیم و به نسیه دلخوش داریم❗️ @Yekaye

. 2⃣ «رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْميعادَ» نگفتند «ربنا آتنا ...» بلکه گفتند «ربنا و آتنا» یعنی این درخواست ما، ادامه و علاوه بر درخواست قبلی است: در واقع، خردمندانی که ایمان آورده‌اند و از خداوند بخشش گناهان و پاک شدن بدی‌هایشان را طلب می‌کنند، به همین مقدار بسنده نمی‌کنند؛ بلکه علاوه بر اینها، از خدا آنچه خداوند از طریق فرستادگانش وعده‌اش را داده، می‌خواهند؛ و در ادامه نیز از خدا می‌خواهند که در قیامت خوار و سرافکنده‌مان نکن؛ گویی اگر خدا آنچه را وعده داده به آنها ندهد اینان خوار و سرافکنده می‌شوند. 💠نکته تخصصی #انسان‌شناسی انسانی که زندگی‌اش را بر اساس ایمان تنظیم می‌کند، دائماً در معرض امتحانات عظیم قرار می‌گیرد تا مراتب انسانیت را یکی پس از دیگری طی کند و بالاتر رود؛ چنانکه فرمودند: البلاءُ للولاء: هر که در این دار مقرب‌تر است جام بلا بیشترش می‌دهند طبیعی است که چنین انسانی دائما از سوی دنیاپرستان مورد مذمت و ملامت قرار گیرد؛ که: «ببین تو که چنین برای خدایت کار می‌کنی، چه زندگی‌ای داری؛ و دیگران که از خدا رویگردانند چه زندگی‌ای دارند!» چنین کسی، تنها و تنها به امید وعده‌های الهی - با توجه به اینکه خداوند اهل خلف وعده نیست - این سختی‌ها را تحمل می‌کند؛ و طبیعی است که اگر در قیامت مقامات آنچنانی به او ارزانی نشود، همین مایه سرافکندگی‌اش خواهد بود. 💠تاملی با خویش بکوشیم افق نگاهمان در زندگی را بالا ببریم: اگر ما انسانیم، به کمتر از بهشت، آن هم بهشتِ لقاء الله، نباید رضایت دهیم❗️ @Yekaye

. 3⃣ «رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ» خوار و زبون و سرافکنده، کسی نیست که در دنیا کمبودی در مال و مقام و حامی و ... داشته باشد؛ خواری و سرافکندگی در این است که انسان به عالم آخرت وارد شود و از آنچه خداوند به خوبان وعده داده، بی‌بهره بماند. @Yekaye

. 4⃣ «أُولِي الْأَلْبابِ ... فَآمَنَّا ... رَبَّنا ... إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْميعادَ» 💢آدم خردمند به پروردگارش ایمان می‌آورد و می‌داند که پروردگارش هیچگاه خلف وعده نمی‌کند.💢 💠نکته تخصصی #انسان‌شناسی انسان موجودی است که زندگی‌اش اجتماعی است؛ و یکی از تفاوتهای مهم انسان با حیواناتی (مانند زنبور، مورچه و ...) که زندگی اجتماعی دارند این است که زندگی اجتماعی انسانها روی قراردادهای اعتباری بنا شده است؛ به تعبیر دیگر، انسان نمی‌تواند زندگی معمولی داشته باشد مگر اینکه روی وعده‌های دیگران حساب کند. پس اینکه می‌گویند «سرکه نقد، به از حلوای نسیه» سخنی نیست که کسی بتواند کل زندگی‌اش را بر این پایه بنا کند؛ یعنی مفاد این ضرب‌المثل حداکثر این است که تا حد امکان کمتر مدار زندگی‌ام را بر وعده‌های دیگران استوار کنم؛ اما انسان نمی‌تواند بدون اعتماد به وعده‌های دیگران زندگی کند. از سوی دیگر، همه ما می‌دانیم که انسانها، چون اختیار و اراده دارند، و چون توان دروغ گفتن دارند، ممکن است از ابتدا وعده دروغ بدهند؛ ویا اینکه در ابتدا راست بگویند، اما بعداً به دلایل مختلف (از ناتوانی گرفته تا منفعت‌طلبی و ...) از انجام وعده‌شان سر باز زنند و عملاً خلف وعده کنند. 🕋تنها کسی که انسان می‌تواند کاملا مطمئن باشد که اگر وعده داد حتما عمل خواهد کرد، خداوند است؛ که نه دروغ می‌گوید؛ نه منفعتی برایش مطرح است؛ و نه هیچ چیزی می‌تواند مانع انجام وعده‌اش شود. 💠تاملی با خویش اگر یک فرد میلیاردر به ما وعده دهد که تو کارهایت را قانوناً درست انجام بده، اگر ضرر کردی، من نه‌تنها ضرر تو، بلکه تمام هزینه‌های زندگی‌ خودت و کسانی که خرجی‌شان را می‌دهی در حد یک زندگی خوب و آبرومندانه تأمین می‌کنم؛ آیا اعتماد نمی‌کنیم؟ (با اینکه می‌دانیم او ممکن است یکدفعه ورشکست شود، ویا به دلیلی خلف وعده کند) می‌دانیم که خداوند به ما وعده داده که روزیِ ما ضمانت شده است (به قول سعدی، «دو چیز محال عقل است: خوردن بیش از رزق مقسوم و مردن پیش از وقت معلوم»)، و تنها کسی است که اگر وعده‌ای بدهد هیچکس و هیچ چیز مانع تحقق وعده او نمی‌تواند بشود؛ با این حال، 😔برخی از ما به او اعتماد نمی‌کنیم (مثلا به بهانه هزینه‌های زندگی، ازدواج (خود یا فرزندانمان) را به تاخیر می‌اندازیم، یا از موقعیت خود و بحرانهای جامعه سوءاستفاده‌ها می‌کنیم، یا ...). طبق این آیه: در این صورت، ما 🔻 یا خردمند و صاحب عاقل نیستیم! 🔻 ویا واقعا خدا را باور نداریم! 🔻 ویا می‌دانیم خدا هست، اما او را پروردگار خود نمی‌دانیم! 🔻 ویا به او اعتماد نداریم و می‌پنداریم ممکن است پروردگارشان خلف وعده کند! @Yekaye

. 5⃣ «أُولِي الْأَلْبابِ ... أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا ... وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ» خردمندان هم به پروردگارشان ایمان دارند؛ هم به نبوت و هم به معاد. (اقتباس از تفسير نور، ج2، ص226) @Yekaye

. 6⃣ «رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا» وفاى به وعده، از شئون ربوبيّت الهى است. (تفسير نور، ج2، ص227) @Yekaye

. 7⃣ «أُولِي الْأَلْبابِ ... رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ» این صاحبان عقل ناب‌اند به همه انبيا و همه وعده‌هاى الهى ايمان دارند. (اقتباس از تفسير نور، ج2، ص227) @Yekaye

. 8⃣ «أُولِي الْأَلْبابِ ... رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ» نهايت آرزوى خردمندان، رسيدن به الطاف الهى و نجات از دوزخ و رسوايى در قيامت است. (تفسير نور، ج2، ص227) @Yekaye

. 9⃣ «آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا» بيم و اميد بايد در كنار هم باشد. (تفسير نور، ج2، ص227) @Yekaye

918) 📖 فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لا أُضيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثی بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذينَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أُوذُوا في سَبيلي وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ 📖 💢ترجمه پس پروردگارشان برایشان اجابت فرمود: قطعاً من ضایع نمی‌گردانم عمل هیچ عمل‌کننده‌ای از شما را، [اعم] از مرد یا زن، همه‌تان از یکدیگرید؛ پس آنان که هجرت کردند و از دیارشان بیرون [رانده] شدند و اذیت دیدند در راه من و کشتند و کشته شدند، حتماً بدی‌هایشان را از آنان می‌زدایم و بی‌شک آنان را داخل کنم به بهشت‌هایی که از پایین آنها نهرها جاری است، پاداشی است از نزد خداوند؛ و خداوند نزد اوست حُسن پاداش. سوره آل عمران، (3) آیه 195 1398/1/9 22 رجب1440 @Yekaye

@Yekaye

🔹فاسْتَجابَ ▪️ماده «جوب» را در اصل به معنای شکافتن (معجم المقاييس اللغة، ج1، ص491) و یا قطع کردن (= بریدن و پاره کردن و درنوردیدن) دانسته‌اند (كتاب العين، ج6، ص193؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص210) «وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ» (فجر/9) ▪️اغلب اهل لغت با اینکه در کتب خود دو ماده «جوب» و «جیب» را مستقل از هم آورده‌اند؛ اما ذیل دومی تذکر داده‌اند که «جَیب» (وَ أَدْخِلْ يَدَكَ في جَيْبِكَ ، نمل/12؛ اسْلُكْ يَدَكَ في جَيْبِكَ، قصص/32) و جمعِ آن: «جیوب» (وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَّ؛ نور/31) - که تنها کلمه‌ از ماده «جیب» و به معنای «گریبان» است – نیز به احتمال زیاد از همین ماده «جوب» مشتق شده است (مثلا: لسان العرب، ج1، ص288؛ معجم المقاييس اللغة، ج1، ص498؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج2، ص149) و با توجه به اینکه گریبان هم شکافی در پیراهن است، چنین احتمالی کاملا معقول به نظر می‌رسد. ▪️کلمه «جواب» (که در زبان فارسی نیز شیوع دارد) نیز از همین ماده است؛ برخی آن را معنایی مستقل برای این ماده قلمداد کرده‌اند (معجم المقاييس اللغة، ج1، ص498) اما اغلب به همان معنای اصلی برگردانده‌اند؛ یا بدین بیان که «جواب» کلامی است که جوبِ (= دره و گودال عمیق) و شکاف بین گوینده و شنونده را درمی‌نوردد (مفردات ألفاظ القرآن، ص210) ویا از آنجا که جواب همواره در پاسخ به یک سوال و مشکلی بیان می‌شود بدین جهت چنین نام گرفته که مساله صعب و مشکلی را می شکافد و صعوبت آن را از بین می‌برد. (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج2، ص136) ویا بدین جهت که با آن سوالِ سوال‌کننده قطع می‌شود (مجمع البيان، ج2، ص500) ▪️ماده «جوب» وقتی به باب افعال می‌رود به معنای «جواب دادن» است: «رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى أَجَلٍ قَريبٍ نُجِبْ دَعْوَتَک» (ابراهیم/44) ؛ «أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ» (نمل/62) ؛ «فَيَقُولُ ماذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلينَ» (قصص/65) و اسم فاعل آن «مُجیب» می‌شود: «إِنَّ رَبِّي قَريبٌ مُجيبٌ» (هود/61) ؛ «وَ لَقَدْ نادانا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجيبُونَ» (صافات/75) ▫️«جواب» اساساً در برابر سوال است؛ و از آنجا که سوال و درخواست بر دو نوع است: سوال کلامی، و درخواست عملی، جواب هم بر دو قسم است: یکی جواب با کلام: «ما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قالُوا ... » (اعراف/82 و نمل/56 و عنکبوت/24 و 29) «أَجِيبُوا داعِيَ اللَّهِ ... وَ مَنْ لا يُجِبْ داعِيَ اللَّهِ» (أحقاف/31-32) و هم جواب با عمل و اعطای آنچه مورد درخواست شخص بوده است: «قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما فَاسْتَقِيما» (یونس/89) (مفردات ألفاظ القرآن، ص210) @Yekaye 👇ادامه👇

ادامه توضیح درباره ماده «جوب» و «استجابت» ▪️اما در مورد «استجابت» غالبا آن را به همان معنای «اجابت» (جواب دادن) دانسته‌اند از این جهت که در واقع آماده شدن برای جواب دادن است و چون این آمادگی از جواب دادن جدا نیست، به جای همدیگر به کار می‌رود: « إِنَّما يَسْتَجيبُ الَّذينَ يَسْمَعُون» (انعام/36) ؛ «اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ»(أنفال/24) ؛ «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» (غافر/60) ؛ «الَّذِينَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ»(آل عمران/172) 🔸و در مورد برخی آیات (مثلا: فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لا أُضيعُ عَمَلَ عامِلٍ؛ آل عمران/195)، اغلب مفسران باب افعال و استفعال در مورد این ماده را به یک معنا دانسته اند (مجمع البيان، ج2، ص499؛ البحر المحيط، ج3، ص476 ) اما در برخی آیه‌ای که هر دو کلمه با هم آمده: «وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي»(بقرة/186) باب بحث درباره این دو گشوده شده، علاوه بر همین ترادف معنایی (مجاهد و ابوعبیده، به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) اقوال دیگری نیز ناظر به تفاوت «استجابت» و «اجابت» مطرح است، از جمله: ▫️استجابت، همان شایع‌ترین معنای باب استفعال، یعنی «طلب» را دارد، پس «فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي» یعنی بخواهید که من اجابتتان کنم؛ (ثعلب، به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) و به همین لحاظ هم هست که به هم برمی گردند؛ زیرا استجابت، طلب اجابت است با قصد آن کردن، و اجابت محقق کردن عملِ اجابت است. (الفروق في اللغة، ص217) ▫️استجابت معنای اذعان کردن را هم دربردارد، اما اجابت چنین معنایی ندارد (مبرد، به نقل از مجمع البيان، ج2، ص499؛ اخفش و مجاهد، به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) ▫️اجاب عام است اما استجاب در جایی است که مطلوب حاصل می‌شود (تاج القراء، به نقل از البحر المحيط، ج3، ص476) ▫️در اینجا استجابت به معنای دعا کردن است (ابورجاء خراسانی، به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) ▫️در اینجا استجابت به معنای اطاعت کردن است (ربیع، به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) ▫️در اینجا استجابت همان لبیک گفتن است؛ که بگوییم لبیک اللهم لبیک (به نقل از البحر المحيط، ج2، ص209) 🔸چنانکه واضح است کلمه «اجابت» به قبول کردن و اطاعت کردن نزدیک است، در تفاوت اینها گفته اند که: ▫️«قبول» در مورد اعمال است؛ اما اجابت و استجابت در مورد دعا و درخواست است (الفروق في اللغة، ص217) ▫️«طاعت» و «اطاعت» همواره از شخص پایین دست نسبت به شخص مافوق است؛ اما اجابت از طرفین ممکن است (علی بن عیسی، به نقل از الفروق في اللغة، ص217) 📿ماده «جوب» 43 بار در قرآن کریم به کار رفته، که اگر ماده «جیب» را هم به آن برگردانیم، جمعا 46 بار می‌شود. @Yekaye

🔹أُضيعُ در بحث از آیه 171 همین سوره (جلسه 842) درباره ماده «ضیع» توضیح داده شد که این ماده در اصل دلالت بر از دست رفتن و نابود شدن چیزی می‌کند؛ گویی شیء از حالت و نظم اصلی خود به درآید و دیگر اثری بر آن مترتب نشود به طوری که غیرقابل استفاده شود. @Yekaye

🔹مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثی حرف «من» در اینجا به چند معنا می تواند باشد: 🔺الف. من بیانیه؛ یعنی هر کدام از شما، اعم از مرد و زن 🔺ب. من زائده، که در جملات منفی می‌آید. 🔺ج. «من ذکر او انثی» بدل تفصیلی از «منکم» باشد؛ از این رو، همان من تبعیضیه باشد (چون «من» در «منکم» من تبعیضیه است: هر عمل‌کننده‌ای از شما) (البحر المحيط، ج3، ص477-478) @Yekaye

🔹هاجَرُوا قبلا بیان شد که ▪️ماده «هجر» در اصل به معنای «قطع کردن» و نقطه مقابل «وصل» است؛ خواه این قطع ارتباط با بدن باشد یا با زبان یا با دل؛ چنانکه « وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ: آنان را در بستر رها کنید» (نساء/۳۴) منظور جدایی جسمانی است؛ ولی در آیه «إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً» (فرقان/۳۰) منظور جدایی و رها کردن قلبی (شاید هم قلبی و هم زبانی) است. برخی تذکر داده‌اند که این ماده دلالت دارد بر رها کردن و جدایی در جایی که ارتباطی بین آنها وجود داشته است؛ چنانکه «مهاجر» کسی است که از سرزمینی که مدتها در آن زندگی کرده جدا شود. 🔖جلسه 455 http://yekaye.ir/al-muzzammil-73-10/ @Yekaye

📖 اختلاف قرائت 🔹قتلُوا وَ قتلُوا ▪️این دو کلمه را اغلب قراء سبعه به صورت «قاتَلُوا وَ قُتِلُوا» قرائت کرده‌اند؛ که در این صورت، با توجه به اینکه «قتال» اعم از کشتن و به معنای چنگیدن است و جنگیدن مقدم بر کشته شدن است، «و» دلالت بر ترتیب دارد ▪️حمزه و کسائی (از قراء کوفه) و خلف (از قراء عشره) به صورت معکوس، یعنی «قُتِلُوا وَ قاتَلُوا» قرائت کرده‌اند؛ که در این صورت، «و» صرفا حرف عطف است و دلالت بر ترتیب ندارد؛ ویا ناظر به جمع آنان است، که می‌خواهد نشان دهد جماعت آنان با اینکه عده‌ای از آنها کشته شدند، باز هم در ادامه جنگ سستی در خود راه ندادند. ▪️در قرائت اهل مکه (ابن کثیر) و اهل شام (ابن عامر) اگرچه به همان ترتیب اول است، اما کلمه دوم را مشدد (قُتِّلوا) قرائت کرده‌اند؛ که دلالت بر شدت ودر کشته شدن دارد (با سختی و شدت به شهادت رسیدند) 🔸در قرائات غیرمشهور به صورتهای دیگری هم قرائت شده است؛ از جمله: ▪️قرائت عمر بن عبدالعزیز، به صورت «قَتَلوا و قُتِلوا»؛ که به لحاظ معنایی نزدیک به حالت اول می‌شود؛ ▪️قرائت محارب بن دثار: «قَتَلوا و قاتَلُوا» ▪️قرائت طلحة بن مصرف: «قُتِّلوا و قاتَلُوا» که به لحاظ معنایی شبیه قرائت دوم می‌شود. ▪️قرائت أبو رجاء و الحسن: «قاتَلُوا وَ قُتِّلُوا» 📚مجمع البيان، ج2، ص913 ؛ البحر المحيط، ج3، ص479-480 @Yekaye

🔹قاتَلُوا ؛ قُتِلُوا ▪️ماده «قتل» در اصل بر میراندن (إماته) دلالت دارد (معجم المقاييس اللغة، ج5، ص56) و در فارسی معادل «کُشتن» است. ▪️این ماده، به ماده «موت» (مرگ) بسیار نزدیک است؛ یعنی در هردو جدا شدن روح از بدن مد نظر است؛ اما با هم تفاوتی هم دارند: «أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ» (آل عمران/144) و در تفاوت این دو گفته اند ▫️وقتی به عمل عامل توجه شود، «قتل» گفته می‌شود و وقتی خود زوال حیات مد نظر است «موت» گویند (مفردات ألفاظ القرآن، ص655) ▫️و یا اینکه قتل به عملی گویند که با آن موت حاصل می‌شود اما موت به وضعیتی که حاصل شده گویند (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج9، ص193) ▫️برخی هم گفته‌اند موت صرفِ زوال حیات است، اما قتل، زایل کردن بنیه حیوانیِ موجود زنده است و حتما باید فعل انسان باشد؛ از این جهت حتی به کار کسی که دیگری را زندانی کند و مانع دسترسی او به غذا و ... شود تا او بمیرد هم تعبیر «قتل» به کار می‌برند (الفروق في اللغة، ص97) ▪️این ماده در حالت عادی ثلاثی مجرد متعدی است: «وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ» (بقره/251) و مصدر آن «قتل» است (الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ، بقره/191) ▪️وقتی به باب مفاعله (مقاتله، قتال) می‌رود (يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فيهِ قُلْ قِتالٌ فيهِ كَبير، بقره/217؛ وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ، بقرة/193؛ وَ لَئِنْ قُوتِلُوا، حشر/12؛ قاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ، توبة/123؛ وَ مَنْ يُقاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ [النساء/ 74) به معنای پیکار و جنگیدن است، یا از این باب که جنگیدن، زمینه قتل دیگران را فراهم می‌کند (مفردات ألفاظ القرآن، ص655) ویا از این جهت که به اقتضای این صیغه که دلالت بر استمرار دارد، جنگیدن موجب قتل مستمر می‌شود (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج9، ص196) و در این باب، ▫️گاه معنای «کشتن» و به قتل رساندن غلبه دارد: «قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُون» (توبه/30 و منافقون/4) و ▫️ گاه اصل جنگیدن و مبارزه مسلحانه: «قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لاَتَّبَعْناكُمْ» (آل عمران/167) یا «إِذْ قالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنا مَلِكاً نُقاتِلْ في سَبيلِ اللَّهِ قالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتالُ أَلاَّ تُقاتِلُوا قالُوا وَ ما لَنا أَلاَّ نُقاتِلَ في سَبيلِ اللَّهِ وَ قَدْ أُخْرِجْنا مِنْ دِيارِنا وَ أَبْنائِنا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ تَوَلَّوْا إِلاَّ قَليلاً مِنْهُم» (بقره/246) «حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ يُقاتِلُوكُمْ أَوْ يُقاتِلُوا قَوْمَهُم» (نساء/90) ▪️بدین بیان، «قتال» با «جهاد» نزدیک است؛ تفاوتش ان این است که در «قتال» بر کشتن و به قتل رساندن تاکید می‌شود؛ اما «جهاد» - چنانکه قبلا (جلسه 207 http://yekaye.ir/al-furqan-025-52/) بیان شد – از ماده «جهد» به معنای «مشقت و طاقت» است و «جِهاد» و «مُجاهده» به معنای به کار بستن تمام توان و تلاش خود برای دفع کردن دشمن می‌باشد. ▪️این ماده وقتی به باب تفعیل می‌رود (مَلْعُونينَ أَيْنَما ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتيلاً، احزاب/61؛ إِنَّما جَزاءُ الَّذينَ يُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا، مائده/33) دلالت بر کثرت و شدت در قتل دارد. (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج9، ص196) و البته غالبا در این ماده به نحو استعاری برای عشق (کُشته عشق) به کار می‌رود (معجم المقاييس اللغة، ج5، ص57) ▪️وقتی به باب افعال می‌رود به معنای کسی را در معرض قتل قرار دادن می‌باشد (معجم المقاييس اللغة، ج5، ص57) ▪️وقتی به باب افتعال می‌رود اغلب گفته‌اند که در مورد عشق و نیز در جایی که مدعی کشته شدن توسط جن باشند به کار می‌رود (معجم المقاييس اللغة، ج5، ص57) هر چند در قرآن کریم به همان معنای مقاتله به کار رفته است «وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما» (حجرات/9) [و نیز: وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذينَ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتَ ... وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا، بقره/253؛ فَوَجَدَ فيها رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلان، قصص/15] (مفردات ألفاظ القرآن، ص656) ▪️به شخصی که به قتل رسیده «قتیل» می گویند که جمع آن به صورت «قتلی» (كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فِي الْقَتْلى، بقره/178) می‌باشد؛ و کسی که دیگری را می‌کُشد «قاتل» است که جمع آن «قَتَلة» می‌باشد. (أساس البلاغة، ص492) @Yekaye

🔹ثواباً ؛ الثَّوابِ قبلا بیان شد که ▪️«ثواب» از ماده «ثوب» است که این ماده دلالت بر رجوع و برگشتن به حالت اولیه و اصلی شیء می‌کند و ثواب عمل هم یعنی پاداشی که از عمل انسان به وی برمی‌گردد. همچنین «ثیاب» (لباس) از این ریشه است و برخی وجه تسمیه‌اش را این دانسته‌اند که بارها و بارها پوشیده می‌شود و انسان مرتب برای استفاده، به آن رجوع می‌کند. تعبیر «ثواب» غالبا در مورد پاداش‌های نیکو (نه جزای گناه) به کار برده می‌شود اما با تعبیر «ثیاب» (لباس) در خصوص جزای گناهکاران هم به کار رفته است (ثِيابٌ مِنْ نار، حج/۱۹) 📚جلسه۱۳۱ http://yekaye.ir/an-nisa-004-134/ 🔹ثواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ به لحاظ نحوی، «ثواباً» را می‌توان هریک از اقسام زیر دانست: ▫️مصدر موکد (یا به تعبیر دیگر، مفعول مطلق برای فعل محذوف) ▫️حال (برای «جنات» یا برای ضمیر مفعول در «لَأُدْخِلَنَّهُمْ») ▫️بدل از «جنات» به نحو تضمین. ▫️مفعول برای فعل محذوف، که معنا بر آن دلالت دارد؛ یعنی: یعطیهم ثواباً. ▫️و البته برخی آن را «تمییز» یا «منصوب علی القطع» نیز دانسته‌اند؛ که ابوحیان این دو قول را بی‌معنا می‌داند. 📚البحر المحيط، ج3، ص480 🔹و اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ در جمله فوق، الله مبتدا و جمله «عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ» خبر است؛ و این خبر دو گونه تحلیل شده است: ▫️الف. «حُسْنُ الثَّوابِ» مبتدای موخر؛ و «عنده» خبر است. ▫️ب. «حُسْنُ» فاعل فعل محذوفی است که در اصل چنین بوده: والله استقرّ عنده حسنُ الثواب. 📚البحر المحيط، ج3، ص481 @Yekaye

☀️شأن نزول شأن نزول این آیه درباره امیرالمومنین ع بود که فواطم را از مکه به مدینه آورد و تفصیلش در بحث از آیه 191 گذشت ؛ 🔖جلسه 914: http://yekaye.ir/ale-imran-3-191/ @Yekaye

☀️1) حاکم حسکانی (از علمای اهل سنت) در کتاب خود با دو سند حدیثی را نقل کرده که یکی از آنها را عیاشی در تفسیر خود آورده، و شبیه آن را دیلمی در غررالاخبار آورده است؛ و آن این است که اصبغ بن نباته می‌گوید: از حضرت علی ع شنیدم که فرمود: رسول الله ص دستم را گرفت و فرمود: برادرم! خداوند می‌فرماید «ثوابی از نزد خداوند؛ و خداوند نزد اوست حُسن ثواب» (آل عمران/195) و «و آنچه نزد خداست بهتر است برای أبرار [= نیکان]» (آل عمران/198)؛ تو آن ثواب هستی و شیعه تو آن ابرار هستند. (در نقل عیاشی و دیلمی، به جای شیعه، تعبیر «اصحاب» و «انصار» آمده است.) ☀️الف. أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الْحَافِظُ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْجَلُودِيُّ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ سَهْلٍ قَالَ: حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَلَوِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عُمَارَةُ بْنُ زَيْدٍ قَالَ: حَدَّثَنِي عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ الْعَلَاءِ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبِي [عَنْ] صَالِحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِيّاً يَقُولُ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِيَدِي ثُمَّ قَالَ: يَا أَخِي- قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: «ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ، وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ لِلْأَبْرارِ» أَنْتَ الثَّوَابُ وَ شِيعَتُكَ الْأَبْرَارُ. 📚شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج1، ص178 ☀️ب. أَبُو النَّضْرِ الْعَيَّاشِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ نُصَيْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى، عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زُرَيْعٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِيٍّ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: «ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ» قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: أَنْتَ الثَّوَابُ وَ أَصْحَابُكَ [أنصارک] الْأَبْرَارُ. 📚شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج1، ص178؛ تفسير العياشي، ج1، ص212 ☀️ج. عن الأصبغ بن نباتة، قال: قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله لعليّ عليه السّلام: «أنت و أنصارك الأبرار الذي يعدكم اللّه ثواب ما عنده في قوله تعالى: وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ 📚غرر الأخبار، ص149 @Yekaye