🔶 اشغال ایران در #شهریور_1320، یکی از سریع‌ترین «اِشغال»های تاریخ! 🔺 به بهانه سالگرد تجاوز متفقین به خاک ایران در سوم شهریور 1320 💡 با نگاهی اجمالی به جنگ‌های کلاسیکِ تاریخ جهان، خصوصاً در دو قرن اخیر، می‌توان دریافت که اشغال نظامی ایران در شهریور 1320ش در خلال #جنگ_جهانی_دوم، در شمار کوتاه‌ترین جنگ‌های تاریخ معاصرِ جهان (و نه فقط ایران) جای می‌گیرد؛ جنگی که تنها 3 روز به طول انجامید (از 3 شهریور تا 6 شهریور 1320) و آنقدر کوتاه و تحقیرآمیز بود که از سوی برخی رسانه‌های خارجیِ آن روز مورد تمسخر قرار گرفت: آمریکایی‌ها در مطبوعات خود، عنوان «جنگ 80ساعته» را برای آن انتخاب کردند![1] 🔹 این درحالی بود که در همان جنگ جهانی دوم، کشورهایی با جمعیت حدود یک‌دهمِ جمعیت آن روز ایران، اجازه ندادند خاک کشورشان توسط نیروهای اشغالگر مورد تجاوز قرار گیرد. مثلاً کشور فنلاند با جمعیت حدود دو تا سه میلیون نفریِ خود (در مقایسه با جمعیت بالغ بر 22 تا 26 میلیون نفریِ ایران) به مقاومت جانانه در مقابل #متفقین پرداخت و اجازه نداد کشورش را اشغال کنند.[2] 🔹 #اشغال_ایران و نهایتاً ابلاغ رسمیِ فرمان ترک مخاصمه از سوی نخست‌وزیر وقت (محمدعلی فروغی) به نیروهای مسلح، کلاً 3 روز به طول انجامید. اگرچه عده‌ای، این 3 روز را «جنگ نظامی» نام نهادند، اما باید گفت که این 3 روز یا همان 80 ساعت، با نگاهی واقع‌بینانه‌تر، نه «جنگ» و نه حتی «مقاومت»، بلکه 3 روز «اشغال نظامی» بود؛ یعنی در این 3 روز تقریباً هیچگونه مقاومت منسجم و سازمان‌یافته‌ای علیه نیروهای اشغالگر صورت نگرفت و فقط به آن‌ها فرصت داده شد تا به راحتی از مرزها عبور کرده، درون خاک ایران پیشروی نمایند. این پیشرویِ بدون مزاحمت به حدی سریع انجام شد که درست چند روز پس از انتشار خبر عبور نیروهای شوروی از مرز، مردم #مشهد شاهد حضور این نیروها در شهرشان بودند![3] ✅ اصولاً در خصوص عکس‌العمل حاکمیت سیاسی یک کشور در مقابل تجاوز نظامیِ خارجی، سه حالت متصور است: 1️⃣ کشورِ مورد نظر، اراده‌ی مقاومت در مقابل دشمن متجاوز از خود نشان داده، در مقابل هجمه‌ی آن‌ها به مرزهایش بایستد؛ 2️⃣ کشور مد نظر و دستگاه سیاسیِ آن، به این جمع‌بندی برسد که اراده‌ای برای #مقاومت در مقابل دشمن وجود ندارد و لذا به نیروهای نظامی خود، فرمان ترک مخاصمه بدهد؛ اما در عین حال، همواره نسبت به دشمن متجاوز و نیّات او، بدبین باشد؛ 3️⃣ کشور مورد نظر، نه تنها اراده‌ای برای مقاومتِ منسجم و جدی نداشته و در عین حال فرمان ترک مخاصمه را صادر کند، بلکه در کمال حُسن نیت و شاید بهتر بگوییم «ساده‌انگاری»، درست وسط میدان جنگی عالَم‌گیر و خانمان‌سوز، از دشمنِ تا دندان مسلحِ خود، آن هم با زبانی نرم و لطیف بخواهد که حُسن نیت دولت وقت مبنی بر ترک مخاصمه را پذیرفته، قدم به داخل خاک کشور نگذارد![4] ❌ عکس‌العمل دولت وقتِ #محمدعلی_فروغی در زمان اشغال ایران، متأسفانه از نوع سوم بود و البته بسیار طبیعی بود که دشمن متجاوز ـ که دست برتر میدان را داشت و منافعش اقتضا می‌کرد که وارد خاک ایران شود ـ در آن اوضاع و احوال بحرانی، هیچ وقعی به نیّاتِ باصطلاح صلح‌طلبانه و مسالمت‌جویانه‌ی دولت ایران ننهد و تغییری در عملکردش در خصوص بمباران شهرها و برخورد مسلحانه با غیرنظامیان به وجود نیاید! 📚 پی‌نوشت‌ها: 1. سخنرانی دکتر موسی فقیه‌حقانی در نشست «بررسی علل و پیامدهای اشغال ایران به روایت اسناد آمریکایی»، شهریور 1396، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. 2. پیشین. 3. گفت‌وگوی روزنامه خراسان با دکتر یوسف متولی حقیقی، مشهدپژوه و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، درباره وقایع مشهد در شهریور 1320، منتشرشده در 4 شهریور 1397. 4. برگرفته از یادداشت علی سهیلی، وزیر خارجه وقت، خطاب به سفرای انگلیس و شوروی: جعفر مهدی‌نیا، 7 بار اشغال ایران در 23 قرن، تهران: پانوس، 1377، چاپ اول، ج4، ص251. ✍🏻 #محمدمهدی_سلامی_پوریان #گروه_تاریخ #جنگ_80ساعته 💠اندیشکده برهان💠 🆔 @BORHAN_IR

🔶 بررسی کارآییِ ارتش رضاشاهی از منظر «هزینه و فایده» 🔺 بازخوانیِ ارتباط میان ارتش مدرنِ #پهلوی_اول و شهریور 1320؛ بخش 1️⃣ 💡 هر پدیده‌ای به حکم عُقل، باید از منظر #هزینه_و_فایده بررسی شود؛ اینکه برای پدیده‌ی مذکور، چقدر هزینه شده و قرار است متناسب با هزینه صرف‌شده، چقدر فایده و کارآیی داشته باشد. پدیده «ارتش مدرن» در دوران #رضاشاه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در بررسی میزان توسعه‌ی نظامیِ پهلوی اول، باید به این رویکرد توجه نمود. 🔹 ارتش رضاشاهی ـ که رکنِ رکینِ نظام شاهنشاهیِ وی را شکل می‌داد و حتی طبق برخی گزارشات تاریخی، حدود یک‌سوم بودجه‌ی کشور را در خود بلعیده بود ـ در نهایت و بعد از حدود 16 سال از آغاز سلطنت رضاشاه، در نخستین و البته تنها تهدیدِ جدّیِ برون‌مرزی‌اش در مواجهه با نیروهای #متفقین در سوم #شهریور_1320، ظرف تنها چندساعت از هم فرو پاشید و پس از آن، تنها 3 روز بعد، فرمان ترک مخاصمه، رسماً از سوی نخست‌وزیر وقت (#محمدعلی_فروغی) به نیروهای مسلح اعلام شد و بدین ترتیب، ارتش مدرنِ رضاشاه، در تنها میدان نبردِ جدّی خود، فقط 3 روز تاب مقاومت آورد... 🔹 نهاد «ارتش»، ذاتاً نهادی نیست که به لحاظ اقتصادی، «مولّد» باشد؛ بلکه نهادی‌ست «مصرفی» و انتظار طبیعی از چنین نهادی این است که در قبالِ مصرفی بودنش، به وظیفه‌ی ذاتی و طبیعیِ خود که همانا دفاع از کشور در مقابل حملات خارجی و حفظ #تمامیت_ارضی است، به نحو احسن عمل نماید؛ در حالی که مشاهده می‌شود #ارتش_مدرن رضاشاهی، نه تنها در انجام این وظیفه‌ی طبیعی خود مردود شد (در اشغال نظامیِ ایران در شهریور 20)، بلکه تمام توان و همّت خود را برای کارکردهای دیگری چون تأمین امنیت شخصِ شاه، اجرای سیاست #تخته‌قاپو کردن #عشایر، سرکوب اقشار مختلف مردم با اهرم فشار #ارتش و... مصروف داشت. 👈🏻متن کامل مقاله در پایگاه اندیشکده برهان👉🏻 ✍🏻 #محمدمهدی_سلامی_پوریان #گروه_تاریخ #جنگ_80ساعته 💠اندیشکده برهان💠 🆔 @BORHAN_IR