مقاله ای از آقای رسول جعفریان پیرامون اخبار و روایات وارده درباره #نوروز #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

سرنوشت سه کتاب مهم شیعی امان از دست کاتبان نسخه های خطی ✍سید حسن موسوی بروجردی 🔰کاتبان نسخه های خطی حافظان تاریخ و فرهنگ یک تمدن هستند، امانت داری در انتقال میراث فکری و علمی و کیفیت این انتقال توسط آنها اولین گزینه برای شناسایی و درجه بندی ایشان است، به طور کلی ناسخان به اقسام مختلفی تقسیم می شوند، یکبار کاتب خود از قشر عالمان است و کتاب را برای خود کتابت کرده، که در این صورت قطعاً نسخه دقیق و درست کتابت شده است، صورت دیگر آن است که کاتب از راه کتابت نسخه های خطی ارتزاق می کرده که این دسته بیشترین بخش ناسخان را شامل می شوند، آنها نیز انواع گوناگونی دارند؛ دسته ای از ایشان یا فرهیخته و اهل فضل هم بوده اند و در وقت کتابت مطالب را می فهمیدند و درست قرائت می کردند و صحیح می نگاشتند، اما دستۀ دیگری فقط کتابت می کردند و نه درست سواد خواندن داشتند و نه نوشتن، بلکه به تعبیر صحیح نقاشی حروف می کردند؛ این در حالی است که بعضی از آنها نقاش خوبی هم نبودند و کتابی پر از غلط در می آمیختند که در وقت قرائت و یا تصحیحِ نسخه باید با علوم غریبه فهمید که اصل این کلمات چه بوده است. البته این مطالب قاعدۀ کلی نیستند تمامی آنها نقض و استثنا هم دارند. ▪حال من نمی دانم که کاتب سه کتاب بسیار مهم «تفسیر عیاشی» تألیف ابو نظر محمد بن مسعود عیاشی (ت 320 ق) و «تفسیر فرات» تألیف فرات بن ابراهیم کوفی زیدی (ت 352 ق) و «المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار» یحیی بن حسن ابن بطریق حلی (ت 600 ق) از کدام یک از این دسته ها بوده اند ولی آنچه را که الان در مقابل ما قرار دارد کاری است بسیار ناقص که مهمترین بخش یک کتاب حدیثی توسط کاتبان آنها حذف شده است. 🔻ما این سه دانشمند برجسته و حسّاس شیعی (عیاشی، فرات و ابن البطریق) را به کثرت مشایخ و اساتید و میراثی که کتابت و روایت کرده اند، می شناسیم؛ عیاشی میراث دار شیعه در دورترین بخش های کشور های اسلامی یعنی سمرقند، و فرات در قلب تپندۀ دنیای اسلام و مرکز فعالیت تمام فرق اسلامی کوفه، و ابن بطریق در مرکز دنیای تشیع در قرن ششم یعنی حله میزیسته اند که هر یک دارای تألیفات و مشایخ و طرق بسیار زیادی بودند که ما با گوشه ای از آنها آشنا هستیم. متأسفانه کاتب «تفسیر عیاشی» تمام اسانید روایات این کتاب را انداخته و روایات را بدون سند نقل کرده است. فقط رجال شناسان و تاریخ نگاران شیعه حجم ضرری که این کاتب به تاریخ و رجال شیعه زده است را متوجه می شوند، از آنجا که او عیار روایات عیاشی را برای مفسران و حدیث پژوهان پایین آورده، و از منظر تاریخ پژوهی شیعی نیز با حذف مشایخ و طرق عیاشی که در سمرقند در حال فعالیت علمی بوده است، راه را برای شناسایی عالمان شیعۀ آن دیار بسته است، سرزمینی که آگاهی ما دربارۀ تشیع در آنجا بسیار اندک می باشد و مقداری از شناخت ما با تاریخ شیعه در این سرزمین به آنچه در «رجال کشی» آمده است، محدود می باشد. 🔻همین موضوع دربارۀ فرات کوفی افتاده است؛ او عالمی زیدی مذهب بود که از کتاب او به خوبی واضح است که با شیعیان امامی هم ارتباط مستقیمی داشته و بسیاری از مطالب کتاب خود را از طریق میراث امامیه تنظیم کرده است. و باز کاتب با حذف بخش وسطی اسانید راه شناخت و مصادر او را برای ما دشوار بلکه محال کرده است. 🔻کتاب دیگر «المستدرک المختار» ابن بطریق حلی از علمای شیعۀ امامی است، همۀ ما با کتاب «العمده» او که احادیث مناقب و فضائل اهل بیت (علیهم السلام) از کتب معتبر اهل سنت جمع آوری کرده، را می شناسیم و می دانیم که این کتاب با این سبک تألیفی اولین در نوع خود است با این مزیت که مؤلف دارای مشایخ و طرق گسترده برای روایت منابع اهل سنت از مشایخ سنی مناطق مختلف اسلامی است. بله متأسفانه کتاب «مستدرک» ـ که استدراک بر کتاب العمدۀ خودش بوده ـ و مؤلف نقل هایی از منابع بسیار پر اهمیت اهل سنت دارد و این منابع در حال حاضر از کتب مفقوده هستند، نیز مبتلا به همین دست از کاتبان بی توجه شده و تمام اسانید روایات آن به همراه مقدمه حذف شده اند. ✅با تمام این احوال جای شکر و تقدیر از این کاتبان این چنینی هم دارد که اگر آنها نبودند و متون روایات این کتب را برای ما به ارمغان نمی آوردند شاید ما از این کتاب ها فقط نامی در منابع کتابشناسی داشتیم 🆔@tavanerejal #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

صوت نشست علمی ✅ روایات تشکیل حکومت قبل از ظهور حضرت حجت«عج» 👤 ارائه دهنده:حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمد کاظم طباطبایی 🔖 عضو هیئت مدیره انجمن علمی حدیث حوزه و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#در_محضر_معصوم #امام_زمان_عجل‌الله‌فرجه 💠عن ابی‌عَبْدِاَللَّهِ عَلَيْهِ‌السَّلاَمَُ: لَوْ أَدْرَكْتُهُ لَخَدَمْتُهُ أَيَّامَ حَيَاتِي. 🔸امام صادق: اگر دوران او[امام زمان] را درک می‌کردم همه زندگی‌ام را به او خدمت میکردم. 📗الغیبة(نعمانی)، ص۲۴۵. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#در_محضر_معصوم 💠قال المهدی علیه‌السلام: أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُم‏. 🌸🌸🌸 🔸امام زمان علیه‌السلام: برای تعجیل فرج و گشایش، بسیار دعا کنید چرا که فرج شما نیز همین است. 📗کمال‌الدین، ج۲، ص۴۸۳. #میلاد_امام_زمان_عجل‌الله‌فرجه مبارک باد. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#معرفی_کتاب 📗 انقلاب مهدی و پندارها ✍️ تالیف آیت الله شهید سید محمد باقر صدر ⬅️ مترجم: سید احمد علم الهدی این کتاب اثر ارزشمند از متفکر برجسته شهید صدر است. برای رفع شبهات درباره مهدویت کتاب «انقلاب مهدی و پندارها» بسیار مفید است. به عبارت دیگر شبهات رایج درباره حضرت مهدی علیه السلام با قلمی روان بیان شده است. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#معرفی_کتاب 📗کتاب مهدی (عج)، ده انقلاب در یک انقلاب ◀️ مجموعه مباحث مطرح شده توسط حسن رحیم پور ازغدی. چهارمین شماره از مجموعه مباحث طرحی برای فردا مشتمل است. این کتاب سه سخنرانی از حسن رحیم پور (ازغدی) را در بردارد که هر سه درباره منجی عالم بشریت، مهدی موعود (عج) و قیام اوست. ┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄ بخش نخست با عنوان دولت عاشقی و عدل جهانی: در این بخش، از قیام مهدی و مسئلۀ مهدویت و تشکیل حکومت مهدوی سخن می گوید و رابطۀ این حکومت با عدل را بررسی می کند. در حکومت مهدی(عج) تفاوتی بین شهروند غربی و افریقایی و آسیایی نخواهد بود و نظم نوین جهانی به دست او برقرار خواهد شد. ┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄ بخش دوم، مهدی؛ نیمی شرقی، نیمی غربی: در بخش، تولّد حضرت قائم را از پدری شرقی و مادری غربی نمادی می گیرد از اینکه برای آن حضرت همه جای جهان، شرق و غرب، خانه و وطن اوست و بر سر راه او جغرافیا مانع نیست و او با شرق و غرب جهان خویشاوند است. ┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄ بخش سوم: جهانی شدن: پایان تاریخ و مهدویت، در این بخش، راجع به جامعۀ آخرالزّمان و انقلاب بزرگ مهدوی سخن می گوید و جهانی شدن را با مهدویت گره می زند و از نو تعریف می کند. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

تأملی در کلام مرحوم نجاشي (رحمه الله) #عبیدالله_بن_حر_جحفی مرحوم نجاشی (رحمه الله) در رجالش (و يا به تعبير صحيح: فهرستش) عبيد الله بن حر جعفی را از #سلف_صالح ذکره کرده است. (رک: رجال نجاشي، رقم: 6). اما عبارات #مصادر_رجالی_اهل_سنت وضعيت او را از حيث اعتقادات وضعف و وثاقت برای ما مشخص می کند. 🔹ابن عساكر در مورد او می گويد: قدم دمشق على معاوية وشهد معه صفين وكان عثمانياً وكان شجاعاً فاتكاً. تاريخ مدينة دمشق: ج37، ص417. 🔹و يا ذهبي می گويد: وفيها [يعنی سال 68هـ ] كان مقتل عبيد الله بن الحرّ، وكان صالحاً عابداً (!) كوفياً، فخرج إلى الشام فقاتل مع معاوية، فلمّا استشهد عليّ (عليه السلام) رجع إلى الكوفة. تاريخ الإسلام: ج5، ص65. بنا بر اين که نجاشی او را از سلف صالح بر شمرده مطلبی است مخدوش و مورد مناقشه. 🔻عبارت مرحوم بحر العلوم در اين باره قابل توجه است: والعجب منه (رحمه الله) كيف عدّ هذا من سلفنا الصالح، وهو الذي خذل الحسين، وقد مشى إليه يستنصره، فأبى أن ينصره، وعرض عليه فرسه لينجو عليها، فأعرض عنه الحسين (عليه السلام)، وقال: لا حاجة لنا فيك ولا في فرسك، {وما كنت متّخذ المضلّين عضداً}، ثمّ إنّه قام مع المختار في طلب الثار، ورجع مغاضباً لإبراهيم بن الأشتر حيث استقلّ العطاء، وأغار على سواد الكوفة، فنهب القرى، وقتل العمال وأخذ الأموال، ومضى إلى مصعب بن الزبير، وقصته معروفة. والرجل صحيح الاعتقاد، سيء العمل. وقد يرجى له النجاة بحسن عقيدته وبحنو الحسين (عليه السلام) وتعطّفه عليه، حيث أمره بالفرار من مكانه حتّى لا يسمع الواعية، فيكبّه الله على وجهه في النار؛ والله أعلم بحقيقة حاله. الفوائد الرجالية: ج1، ص324ـ328. 🆔@derasatfimabanielmrejal #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#روش_پژوهشی_غربیان بسم الله الرحمن الرحیم 📝 مطالعات ناقص غربی ها درباره تشیع -«هاینتس هالم (Heinz Halm)»- ✍️محمد مهدی احسانی فر هاینس هالم را به عنوان شیعه شناس آلمانی می شناسند. او کتابی با عنوان «تشیع» دارد که توسط آقای محمد تقی اکبری ترجمه و از سوی نشر ادیان به چاپ رسیده است. درباره اندیشه ها و نگاشته های متعدد او، تاکنون حدود یکصد اثر تولید شده است! آری، یکصد اثر در ایران درباره اندیشه ها و نگاشته های آقای هالم! این آثار اعم از مقاله و کتاب و پایان نامه و یادداشت علمی و نشست علمی است. این حجم از آثار، بنده را بر آن داشت تا به مطالعه وی و نگاشته هایش بپردازم. نتیجه ای که گرفتم چنین است: آقای هاینس هالم، شیعه شناس نیست بلکه مطالعاتی درباره صوفیه دارد و شیعه را نیز از چشم انداز صوفیه نگاه کرده است. او باطنیانی همچون اسماعیلیان و فاطمیان را تاحدودی می شناسد. اطلاعات وی درباره آنچه مطالعه کرده، ناقص و گاهی بسیار ناقص است. دسترسی او به منابع شیعی اندک بوده و یا توان استفاده از آن را نداشته است. هالم فردی محترم است و بدون تعصب. او محترمانه سخن می گوید و محترمانه می نویسد. برای او احترام قائلم. اینکه حدود یکصد اثر علمی - عمدتا - در فضای دانشگاهی - و یا حوزوی متاثر از دانشگاه - درباره وی تولید شده، چیز بدی نیست؛ مگر اینکه نشان دهنده نوعی شیفتگی افراطی نسبت به اندیشمندان غربی باشد. به هر حال، مطالعه آثار هالم برای کسانی که کار تاریخی یا کلامی یا حدیثی می کنند از این باب که بدانند در غرب چه خبر است، می تواند مفید باشد. والحمد لله رب العالمین #کانال_علوم‌_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

📝 یادداشتی بر دو کتاب شذرات المعارف و رشحات البحار👆👆 ✍️ مهدی دانشور علمی ┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄ حضرت آیت‌الله شاه‌آبادی، از جمله عارفان نامدار و واصلان کاملی است که در جمع ظاهر و باطن، به نیکویی درخشیده و اسوه‌ای ماندگار را برای رهپویان راه کمال و جمال الاهی، پدیدار ساخته است. کتاب «شذرات‌المعارف» و «رشحات‌البحار»، دو اثر مهم از آثار بر جا ‌مانده از ایشان است. ۱ـ شذرات‌المعارف این کتاب در پنج فصل یا پنج شذره، نگارش یافته که در شذره اول و دوم، به نکته‌های مهمی در اندیشه‌ سیاسی اسلام می‌پردازد. ۲ـ رشحات‌البحار مهم‌ترین اثر به جا مانده از آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه‌آبادی، کتاب «رشحات‌البحار» است که در سه بخش نگاشته شده است. بخش سوم رشحات‌البحار را می‌توان غُرر آثار مرحوم آقای شاه‌آبادی دانست.این بخش از ابداعات علمی ایشان به شمار می‌رود که نظریه‌ فطرت که مغز مکتب حکمی اوست و از منزلت و جایگاه ممتازی برخوردار است،در این بخش آمده است. 🌐 http://rahnamehmag.ir #کانال_علوم‌_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

مسأله سند و تاریخ آن (تاریخ‌گذاری اسناد روایات) ✍محمد باقر ملکیان 🔰کتابت سند احادیث در قرن دوم هجری شروع شده است یعنی پس از دوران صحابه. و هر چه هم می گذرد #اهمیت_سند بیشتر می شود. از این رو سند که در دوران اول به صورت عنعنه نوشته می شود در روزگاران بعدی گزارش تحمل حدیث با دقت در شیوه تحمل گزارش می شود، مثل: «أخبرنا» و «حدثنا» و.... به نظر می رسد دستور عمر بن عبدالعزیز در مورد کتابت حدیث هم بیشتر ناظر به مسأله سند است (و الا بنابر گزارش فؤاد سزگین نگارش حدیث در روزگار قبل از عمر بن عبدالعزیز شروع شده بود) چرا که با بی دقتی در این مورد احادیث صحیح در انبوه روایات جعلی گم می شد. از این رو در روزگار عمر بن عبدالعزیز نگارش حدیث آن هم با سند در دستور کار قرار گرفت. روایاتی از قبیل: «إذا حدثتم بحدیث فاسندوه» (کافی) و یا «فاکتبوه باسناده» (لسان المیزان) هم ناظر به همین مسأله و در همین دوران است. کتاب «شرف اصحاب الحدیث» تألیف خطیب بغدادی مرجع خوبی برای بررسی تاریخ سند است. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

#گزارش_نشست_علمی_علی_بن_حدید موضوع: 〽️ اعتباریابی روایات فقهی «علی بن حدید مدائنی» 🔸بر پایه دو نگره اعتبارسنجی قدمایی (کتاب‌محور) و متأخرینی (سندمحور) ┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄ به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین جمال‌الدین حیدری‌فطرت در این نشست به بررسی شخصیت و روایات علی بن حدید مدائنی پرداخت که گزارش اجمالی از آن به این شرح است: بحث درباره شخصیت روایی علی بن حدید مدائنی را در چهار مقام: توصیف، ترسیم، تحلیل و تحکیم پی می‌گیریم: 1. توصیف داده های راوی شناسانه «علي بن حديد بن حكيم المدائني الأزدي الساباطي‏» گرچه از راویان پرروایت و فعّال شیعی است، ولی در کتب اصلی رجال شیعه، به هیچ توصیفی درباره وثاقت یا ضعف از وی برنمی‌خوریم. نجاشی، وی را از راویان امام کاظم علیه‌ السلام اعلام داشته و شیخ طوسی در الرجال، ضمن برشمردن وی از اصحاب امام رضا و امام جواد علیهما‌السلام، فقط به محل زندگی و رشد وی (مدائن) اشاره نموده است. در مقابل، کشّی، روایات و گزارش‌هایی را در ترجمه وی یادآور شده که دلالت برخی بر مدح وی، محل تأمل و إسناد برخی دیگر دچار اختلال است. تنها گزاره‌ای که در میان منابع حدیثی پنج قرن اول هجری، می‌توان بدان استناد کرد، «تضعیفی» است که شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام و به تبع آن، الاستبصار، بیان داشته و چنین نوشته است: الْوَجْهُ فِي هَذِهِ الْأَخْبَارِ أَنَّهَا لَا تُعَارِضُ مَا قَدَّمْنَاهُ... لِأَنَّ تِلْكَ الْأَخْبَارَ كَثِيرَةٌ وَ هَذِهِ الْأَخْبَارَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا... عَلِيُ‏ بْنُ‏ حَدِيدٍ وَ هُوَ مُضَعَّفٌ‏ جِدّاً لَا يُعَوَّلُ عَلَى مَا يَنْفَرِدُ بِنَقْلِه‏... . 2. ترسیم نقش راوی در تراث حدیثی عمده روایات علی بن حدید در ابواب فقهی است. وی تقریبا در تمام ابواب فقه دارای روایت است. روایات وی را در تمام 10 جلد کتاب تهذیب الاحکام مشاهده می‌کنیم. در دو جلد ابتدایی کتاب کافی، گرچه در سند 12 حدیث قرار دارد، ولی معمولا روایاتش عقیدتی نیست و مربوط به اخلاق و فضائل است. آمار روایت وی در کتب اربعه بدین شرح است: کافی 94 ـ تهذیب 46 ـ الفقیه 56 ـ وسائل 205 سند. وی، بر پایه منابع فهرستی، تألیف یک کتاب حدیث را در پرونده علمی خود دارد و در طریق کتاب‌های 6 نفر از اصحاب الصادق علیه السلام قرار گرفته است، که عبارت است از: جمیل بن دراج، جمیل بن صالح، منصور بن یونس، مرازم بن حکیم، حماد بن عیسی و حریز بن عبدالله (با واسطه حماد بن عیسی). 3. تحلیل تضعیف شیخ نکات چهارگانه ذیل، می‌تواند در کاهش اعتماد به تضعیف شیخ طوسی نسبت به علی بن حدید، در کتاب تهذیب و استبصار، نقش‌آفرین باشد: اول: تضعیف شیخ نسبت به عمار بن موسی ساباطی، که در عبارت، پیش از علی بن حدید قرار دارد، هیچ پشتوانه‌ای ندارد و به گمان قوی، می‌رساند که علت رد خبر از سوی شیخ، عمل نکردن اصحاب به محتوای این روایت بوده است.. دوم: با توجه به تحلیل تضعیف عمار ساباطی، ظاهرا دلیل تضعیف علی بن حدید نیز اتهام فطحی‌بودن وی قلمداد شده. سوم: وقتی که به حوزه علمی بغداد و اکابر آن و دیگر حوزه‌های علمی نظر می‌افکنیم، تضعیف و حتی مذمّت علی بن حدید را در لسان هیچ‌یک نمی‌بینیم؛ چه برسد به «مضعف جدا». چهارم: شیخ طوسی کتاب تهذیب الاحکام را در عنفوان جوانی (از حدود 27 سالگی ب بعد) و به محض ورود به حوزه علمی بغداد به رشته تحریر درآورده است. طبیعی است نظراتی که در این کتاب ارائه می‌دهد، دستخوش تغییر و اصلاح از جانب خود ایشان گردد. چه اینکه نه در دو کتاب رجالی خود و در نه هیچ یک از تألیفات دیگرش، به این تضعیف اشاره نکرده است. 4. تحکیم و تردید در ادله وثاقت (تلاش جهت توثیق یا اعتماد بر روایات) نکات و قرائنی که در اثبات وثاقت علی بن حدید و یا مدح وی و یا اعتماد به روایاتش گرد‌آوری شده، برخی قابل اعتنا نیستند، برخی فقط رساننده مدح‌اند و شاید بتوان از برخی دیگر، وثاقتش را برداشت کرد: الف) قرائن غیرقابل اعتنا 1. بودن علی بن حدید از مشایخ اجازه 2. بودن از مشایخ کامل الزیارات 3. بودن از مشایخ تفسیر قمی 4. بودن از مشایخ الثقات/ الثلاث 5. وقوع در سند اول 12 باب از کتاب کافی ب) قرائن مادحه 1. سکوت نجاشی 2. علی بن حسن بن فضال، راوی کتاب وی 3. واقع شدن در طریق کتب اجلای اصحاب امامیه 4. گزارش‌ها و روایات حاکی از مدح وی و جایگاهش در زمان امام جواد علیه السلام 5. تعبیر «له کتاب اخبرنا جماعه» از وی شیخ طوسی ج) قرینه حاکی از وثاقت ✅ اکثار روایت احمد بن محمد بن عیسی اشعری از علی بن حدید آمار روایات احمد اشعری از وی بدین شرح است: الکافی: 78 التهذیب: 77 الفقیه: 56 مجموع: 211 وسائل الشیعه 137 ( 62%) اگر برخی ابهامات این دلیل، برطرف شود، می‌توان از آن، برای اثبات وثاقت علی بن حدید، بهره برد. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith