eitaa logo
شعرآموز (به زبان ساده)
628 دنبال‌کننده
14 عکس
1 ویدیو
1 فایل
بیایید به راحتی شاعر شوید! آموزش مبانی #شعر_سنتی به زبانی ساده و بدون تکلف و اصطلاحات مشکل ارتباط با مدیر: @msalikhani
مشاهده در ایتا
دانلود
🔻🔻🔻🔻🔻🔻 شعر کلاسیک را به تعریف کرده‌اند. توضیح واژگان: ۱. کلام: کلام یا همان در مقابل کلمه می‌باشد و شعر کلاسیک و به طور کلی شعر وقتی کلام هست که حاوی پیامی باشد. یک کلمه به تنهایی نمی‌تواند پیامی را منتقل کند و حتما باید کلامی منعقد شود تا پیامی نیز منتقل گردد. فرض بفرمایید جداجدا گفته شود: را و یا ما و یا نمانْد و یا طاقت همانطور که ملاحظه می‌فرمایید هیچ کدام از این کلمات حاوی پیامی نیستند ولی اگر این کلمات کنار هم بیایند، پیامی را متوجه ما می‌سازند: ما را طاقت نمانْد ۲. موزون: کلام موزون نیز در مقابل کلام بی‌وزن است. اگر ارکان جمله بالا را با جابجایی و نظم خاصی بچینیم ضرب‌آهنگ‌ و ریتم خاصی پیدا می‌کند. ملاحظه بفرمایید: طاقت نمانْد ما را ریتم و آهنگ این کلام موزون به زبان ساده میشه تن تن ت تن، ت تن تن که کاملا مشخص است که این جمله نسبت به جمله ساده قبلی، یک آهنگ و وزن خاصی دارد. ۳. خیال‌انگیز: در مقابل کلام موزون خیال‌انگیز که همان تعریف جامع است؛ می‌باشد که فاقد عنصر خیال می‌باشد و صرفا کلام موزونی است که جملاتی را به گوش شنونده می‌رساند. ملک‌الشعرای بهار در تفاوت شعر و نظم سروده قابل توجهی دارند: شعر دانی چیست‌، مرواریدی از دریای عقل شاعر آن‌ افسونگری کاین ‌طرفه‌ مروارید سُفت صنعت‌ و سجع‌ و قوافی‌ هست‌ نظم‌ و نیست شعر ای بسا ناظم که نظمش نیست الا حرف مفت! شعر آن باشد که خیزد از دل و جوشد ز لب باز در دل‌ها نشیند هرکجاگوشی شنفت ای ‌بسا شاعرکه ‌او در عمرخود نظمی نساخت وی بسا ناظم که ‌او در عمر خود شعری نگفت در ادامه جلسه بعد به خواهیم پرداخت... سوال و رفع اشکال: @msalikhani 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰
🔻🔻🔻🔻🔻🔻 در جلسه قبل آموختیم که شعر کلاسیک، است و به توضیح واژگان آن نیز پرداختیم. همانطور که خدمت شما دوستان عرض کردم، تا زمانی که کلامی منعقد نگردد؛ پیامی هم نخواهد بود لذا توضیح بیشتری پیرامون قید ارائه نمی‌کنم چرا که ملال‌آور خواهد بود. قید دوم تعریف ما یعنی بودن و وزن‌داشتن، تمام آن چیزی است که ما در به دنبال آن هستیم. ✅نکته: از این جلسه به بعد یادگیری مطالب آموزشی ما، نیاز به کمی تمرین دارند. وقتی ما می‌گوییم دقیقا منظورمان همان ریتم و آهنگ است. ولی چه ریتم و آهنگی؟! جواب ساده است: هر ریتم و آهنگی! ولی نکته قابل توجه این است که با گذشت زمان، از بین بی‌نهایت ریتم و آهنگ، فقط ۳۱ وزن باقی‌مانده‌اند! چرا؟! چون به نظر می‌آید علت محدود شدن ریتم‌ها و آهنگ‌ها (اوزان) به ۳۱وزن عوامل زیر بوده است: ۱. بیشترین کاربرد از قدیم‌الایام توسط شعرا بنام همچون سعدی، حافظ و...؛ ۲. زیبایی ذاتی این اوزان و ملایمت با طبع انسان؛ ۳. روان بودن این اوزان نسبت به سایر اوزان مهجور و محذوف دیگر؛ ۴. همسانی و هماهنگی با زبان و ادبیات فارسی. معرفی و یادگیری این اوزان سی‌و‌یک‌گانه را؛ چه برای سرودن و چه برای تشخیص وزن؛ از چند جلسه دیگر آغاز خواهیم کرد ولی یادگیری این اوزان، پیش‌نیازهایی دارد. اولین پیش‌نیاز، یادگیری بخش‌ها یا همان های کلمات است. توضیح آنکه اگر ما هر کلمه‌ای را -همانند یک دانش‌آموز اول ابتدایی- به صورت عادی بخش کنیم؛ از جهت مدت زمانی که طول می‌کشد تا آن بخش را تلفظ کنیم؛ یکی از این سه حالت را خواهد داشت: الف. کوتاه‌ترین ب. بلندترین ج. متوسط یعنی اگر کوتاه‌ترین هجای ما نیم ثانیه(۰.۵ ثانیه) و بلندترین هجای ما یک و نیم ثانیه(۱.۵ ثانیه) باشد، هجای متوسط ما ۱ثانیه طول می‌کشد تا از دهان خارج شود. اگر بخواهیم این هجاها را از کم به زیاد مرتب کنیم و اصطلاح ادبی آن‌ها را در نظر بگیریم با ترتیب زیر روبرو خواهیم شد: الف. هجای کوتاه (کوتاه‌ترین=۰.۵ثانیه) ب. هجای بلند (متوسط=۱ثانیه) ج. هجای کشیده (بلندترین=۱.۵ثانیه) تمرین: جمله زیر را بخش کرده و به صورت عادی زمزمه کنید: من به باغ می‌روم. حروف را کامل تلفظ کنید و دوباره دقت کنید: من(۱ثانیه) به(۰.۵ثانیه) باغ(۱.۵ثانیه) می(۱ثانیه) رَ(۰.۵ثانیه) وم(۱ثانیه) درست بود؟ در سرودن و یا خوانش شعر نیز باید همینطور کلمات را بخش کنیم. فقط یک نکته: برای سهولت تشخیص هجاها، علایم اختصاری جالبی تعریف شده است. ببینید: الف. هجای کوتاه (کوتاه‌ترین=۰.۵ثانیه) = "U" ب. هجای بلند (متوسط=۱ثانیه) = "_" ج. هجای کشیده (بلندترین=۱.۵ثانیه)= "_U" بنابراین: من(۱ثانیه) = _ به(۰.۵ثانیه) = U باغ(۱.۵ثانیه) = _U می(۱ثانیه) = _ رَ(۰.۵ثانیه) = U وم(۱ثانیه) = _ اگر بخواهیم آموزش هجاها را کامل کنیم باید هر سه هجا را بررسی کنیم تا ببینیم ترکیب چه حروفی با هم این هجاها را بوجود می‌آورد: (U): یک ترکیب بیشتر ندارد: یک حرف الفبا + َ ِ ُ مثل: مَ در کلمه مَرو جِ در کلمه جِگر خُ در کلمه خُدا (_) سه ترکیب دارد: ۱. یک حرف الفبا + آ ای او مثل: ما در کلمه مادر جی در کلمه جیوه خو در کلمه خوشه ۲. آ ای او مثل: آ در کلمه آیا ای در کلمه ایران او در کلمه او(سوم شخص غایب) ۳. یک حرف الفبا + َ ِ ُ + یک حرف الفبا ساکن مثل: دَر در کلمه دریا قِس در کلمه قسمت سُر در کلمه سرفه (_U) چهار ترکیب دارد: ۱. یک حرف الفبا + آ ای او + یک حرف الفبا ساکن مثل: ماش جیغ خوب ۲. یک حرف الفبا + َ ِ ُ + دو حرف الفبا ساکن مثل: مَرد جِلد خُرد ۳. یک حرف الفبا + آ ای او + دو حرف الفبا ساکن مثل: ماست نیست دوست ۴. آ ای او + دو حرف الفبا ساکن مثل: آرد ایست اوست ۵. آ ای او + یک حرف الفبا ساکن مثل: آب ایل اوف نکته: در کلماتی مثل اوج، موج و...، صدا «اَوْ» مثل «او» است. سوال و رفع اشکال: @msalikhani 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰
🔻🔻🔻🔻🔻🔻 فارغ از اینکه بخواهیم شعری بسراییم و یا وزن شعری را بفهمیم، گام اول، بحث می‌باشد. تقطیع در لغت به معنای قطعه‌قطعه کردن و تکه‌تکه کردن است. در اصطلاح شعر و شاعری «نوعی» بخش‌بخش کردن کلمات در یک مصرع را تقطیع می‌گویند. در جلسه قبل عرض کردیم که اگر ما هر کلمه‌ای را -همانند یک دانش‌آموز اول ابتدایی- به صورت عادی بخش کنیم؛ با یکی از سه هجای ، ، مواجه خواهیم شد. ولی همانطور که در تعریف تقطیع عرض شد؛ تقطیع، «نوعی» بخش‌بخش کردن است. یعنی بین تقطیع و بخش‌کردن کلاس اول ابتدایی تفاوت‌هایی وجود دارد از قبیل: ۱. در تقطیع بخاطر اینکه کلمات مختلف پشت سرهم خوانده می‌شوند و گاهی اوقات کلمات به هم وصل می‌شوند؛ خوانش کلمات متصل به هم دو نوع خوانش را بوجود می‌آورد(متصل و منفصل) ولی در بخش‌کردن بخاطر اینکه کلمات به هیچ وجه به همدیگر وصل نمی‌شوند یک نوع خوانش بیشتر وجود ندارد(منفصل). ۲. در تقطیع یک مصرع وقتی ما به می‌رسیم آن را دو هجا در نظر می‌گیریم ولی در بخش‌کردن هجاهای کشیده یک بخش بیشتر نیستند. در ادامه، تفاوت دوم را بیشتر توضیح خواهم داد. اگر هجاهای کوتاه، بلند و کشیده را به همراه علایم اختصاری آن‌ها خوب یاد گرفته باشید، بحث را متوجه خواهید شد. ✅هر جای این بحث را متوجه نشدید، برگردید جلسه قبلی را مطالعه کنید! برای شناسایی وزن یک شعر چند مرحله وجود دارد: اول: بخش‌کردن دوم: گذاشتن علایم اختصاری سوم: شناخت ارکان افاعیلی اصلی و فرعی و دسته‌بندی هجاها چهارم: انتخاب وزن صحیح از بین اوزان معروف یا مهجور در این جلسه دو مرحله اول را توضیح خواهم داد. برای تقطیع صحیح، رعایت چند نکته هنگام تقطیع ضروری است: ۱. خوانش صحیح: شعر را باید درست خواند تا تقطیع و سپس تشخیص وزنمان صحیح باشد و الا: تا ثریا می‌رود دیوار کج ۲. در تقطیع، کلمات و هجاها را همانطور که می‌خوانیم، می‌نویسیم. ۳. کلماتی که با «آ ای او» به نون ختم می‌شوند، علارغم شباهت ظاهری به کلمات با هجای کشیده، هجای بلند(_) به حساب می‌آیند، لذا در تقطیع، نون چنین کلماتی نوشته نمی‌شود مثل: «جان» «این» «خون» که نوشته می‌شوند: «جا» «ای» «خو» ۴. کلماتی که به مثل «میوه»، «که»، «به»(حرف ربط نه میوه بِهْ) و... ختم می‌شوند، بدون «ه» نوشته می‌شوند یعنی: «می/وِ» «کِ» «بِ» همچنین کلماتی که به واوی که نوشته می‌شوند ولی خوانده نمی‌شوند ختم می‌شوند، در تقطیع حذف می‌شوند مثل «دو» که نوشته میشود «دُ» یا کلمه «خود» که نوشته می‌شود «خُد» ۵. حرف عطف واو اگر به صورت ضمه «ُ» خوانده شود نیز حذف می‌شود و ضمه آن را به حرف قبل می‌دهیم مثل: جان و دل = جا/نُ/دل و اگر به صورت «وَ» خوانده می‌شود عیناً آورده می‌شود مثل: جان وَ دل =جا/وَ/دل را با یک مثال شروع می‌کنیم: هر که چیزی دوست دارد جان و دل بر وی گمارد : بخش‌کردن هر/کِ/چی/زی/دوس/ت/دا/رد/جا/نُ/دل/بر/وی/گ/ما/رد ✅اگر دقت کنید به کلمه «دوست» که رسیدیم با اینکه در بخش‌کردن، یک بخش بیشتر نیست ولی چون هجای کشیده است، دو بخش می‌شود! توضیح آنکه هجاهای کشیده چون از دو علامت اختصاری _ و U تشکیل شده است، به مثابه دو هجا(بلند و کوتاه) می‌باشد. و نحوه هجاگذاری آن بدین صورت است که اول، آخرین حرف را به عنوان جدا می‌کنیم و هر چه می‌ماند را قرار می‌دهیم. مثل: بار =با/ر باغ =با/غ خواست =خاس/ت دوست =دوس/ت نیست =نیس/ت : گذاشتن علایم اختصاری در این مرحله ما فقط دو علامت داریم: _ و U برای این کار بهتر است زیر هر بخش، علامت اختصاری آن را بگذاریم. ببینید: شعر: هر/کِ/چی/زی/دوس/ت/دا/رد/ تقطیع: _/U/_ /_ /_ /U/ _/ _ شعر: جا/نُ/دل/بر/وی/گ/ما/رد تقطیع:_/U/_ /_ /_ /U/ _/ _ تذکر۱: مواظب باشید در هجاهای کشیده‌ای مثل دوست، وقتی حرف آخر را جدا کردیم و علامت هجای کوتاه (U) را به آن دادیم و مابقی یعنی «دوس» را هجای بلند (_) حساب کردیم؛ دوباره تقطیعش نکنیم!! تذکر۲: بعد از یادگیری مراحل سوم و چهارم، هر رکن را جداجدا تقطیع می‌کنیم: هر/کِ/چی/زی =_/U/ _/ _ دوس/ت/دا/رد =_/U/ _/ _ جا/نُ/دل/بر =_/U/ _/ _ وی/گ/ما/رد =_/U/ _/ _ تذکر۳: به تجربه برای بنده ثابت شده است که بیشترین اشکال وزنی به ندانستن همین برمیگردد. چرا که قسمت انتهایی این هجا را حساب نمی‌کنیم و وزن مصرع ما -به دلیل هجای اضافه- دچار سکته می‌شود. پس سعی کنید را خوب یاد بگیرید! در ادامه ، جلسه بعد به خواهیم پرداخت و مراحل سوم و چهارم را توضیح خواهم داد... سوال و رفع اشکال: @msalikhani 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰
: انتخاب وزن صحیح از بین اوزان معروف یا مهجور این مرحله راحت‌ترین مرحله است و با کمی تمرین محقق می‌شود. بدیهی است جستجو و مطابقت وزن پیدا شده در بین اوزان معروف و یا مهجور، آموزش خاصی لازم ندارد! حال با یادگیری چهار مرحله فوق یک مثال را با هم بررسی می‌کنیم: هر که چیزی دوست دارد جان و دل بر وی گمارد اول: بخش‌کردن هر/کِ/چی/زی/دوس/ت/دا/رد/جا/نُ/دل/بر/وی/گ/ما/رد دوم: گذاشتن علایم اختصاری ع:_/U/_ /_ /_ /U/ _/ _ /_ /U/_ /_ /_ /U/ _/ _ سوم: دسته‌بندی و استفاده از ارکان افاعیلی اصلی و فرعی با توجه به اینکه مصرع ۱۶ هجا دارد پس حتما سالم است و باید ۴تا ۴تایی دسته‌بندی کرد: هر/کِ/چی/زی =_/U/ _/ _ دوس/ت/دا/رد =_/U/ _/ _ جا/نُ/دل/بر =_/U/ _/ _ وی/گ/ما/رد =_/U/ _/ _ این علایم اختصاری که عیناً در هر دسته‌بندی ما تکرار شده‌اند مربوط به (_/U/ _/ _) است. پس وزن این مصرع می‌شود: این وزن سالم است؛ چرا؟ چون فاعلاتن که یکی از ارکان افاعیلی اصلی ما است بدون هیچ تغییری، عیناً تکرار شده است. مثمن(هشت‌تایی) است؛ چرا؟ چون ۴رکن دارد و با احتساب ۴رکن دیگر در مصرع بعدی، هشت‌تایی می‌شود. چهارم: انتخاب وزن صحیح از بین اوزان معروف یا مهجور این وزن در اوزان معروف وجود دارد. پس هم تشخیص وزن ما درست بوده است و هم جزء اوزان معروف است. در ادامه جلسه بعد به بحث خواهیم پرداخت... سوال و رفع اشکال: @msalikhani 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰
۳. کوتاه حساب کردن هجای بلند: (برعکس مورد قبلی) همانطور که در تقطیع مصرع اول ملاحظه می‌فرمایید، در چند مورد باید هجای کوتاه می‌آمد ولی هجای بلند آمده که با علامت * آن‌ها را مشخص می‌کنم: دی*/یا/نت/بر=مَ*/فا/عی/لُن سی*/یا/ست/چی=مَ*/فا/عی/لُن رِ/شد/آ/ری=مَ/فا/عی/لُن ج/ها/فه/مید=مَ/فا/عی/لُن ولی «چون ریتم مصرع در این وزن حفظ می‌شود و خللی هم به آهنگ آن وارد نمی‌شود» این هجا را کوتاه به حساب می‌آوریم. برای سایر اختیارات شاعری پر کاربرد ناچاریم مثال‌های دیگری بزنیم و البته فقط موارد را * می‌زنم و تمرین و تقطیع به عهده شما! ۴. تبدیل فعلاتن به فاعلاتن در اول مصرع(تبدیل هجای بلند به کوتاه در شرایط خاص): وزن ات*تفاقم به سر کوی کسی افتاده‌ست که در آن کوی چو من کشته بسی افتاده‌ست وزن وه* که در عشق چنان می‌سوزم که به یک شعله جهان می‌سوزم وزن : رو*ز وصلم قرار دیدن نیست شب هجرانم آرمیدن نیست ۵. امکان استفاده از و در آخر این اوزان(در این صورت تعداد هجا مصرع‌های مختوم به بیشتر خواهد بود و اشکالی ندارد!): خبر ما برسانید به مرغان* چ*من*(۱۵هجا) که هم آواز شما در قفسی افتا*دست*(۱۴هجا) وزن با تو یاران همه در ناز* و ن*عیم*(۱۱هجا) من گنه کارم از آن می‌سو*زم*(۱۰هجا) وزن : دست بیچاره چون به جان ن*ر*سد*(۱۱هجا) چاره جز پیرهن دریدن* نیست*(۱۰هجا) ۶. جابجایی هجای بلند و کوتاه در رباعی که وزنش است. مثل: یاران موافق همه از دست شدند در پای اجل ی*کان* یکان پست شدند خوردیم ز یک ش*را*ب در مجلس عمر دوری دو سه پیش*تر* ز ما مست شدند (این مورد را حتما تقطیع بفرمایید و برای بنده ارسال کنید! تا متوجه مطلب بشوید!) ❌تذکر: دقت بفرمایید اگر پس از خوانش صحیح، وزن شعر دارای اشکالات شنیداری بود، نمی‌توان به اختیارات شاعری استناد کرد. به عبارت دیگر اختیارات شاعری، وزن نیستند و صرفا یک امر اعتباری هستند که برای مطابقت ریتم شعر با وزن عروضی، آن‌هم فقط روی کاغذ استفاده می‌شوند و بس! برای همین جمله زیر را چندین بار عمدا تکرار کردم: «چون ریتم مصرع در این وزن حفظ می‌شود و خللی هم به آهنگ آن وارد نمی‌شود» در ادامه ، جلسه بعد به خواهیم پرداخت... سوال و رفع اشکال: @msalikhani 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰
حالا که درباره و گفتیم، خوبه درباره آرایه یا همون هم بگیم😊 از اسمش نترسید! الان توضیح میدم👇 آخر بیت را میگن و هم که اول هر بیت را میگن. رد هم که یعنی تکرار☺️ پس میشه تکرار آخر بیت در اول بیت! همین!😅 چندتا مثال می‌زنم: آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی غزال اگر به کمند اوفتد عجب نبود عجب فتادن مرد است در کمند غزال وطنم زیر ولای تو و قرآن باشد نرود زیر سم و چکمه دشمن، وطنم رسید موسم گل‌ها ولی دلم خون است به جای خنده گل، داغ نوبرانه رسید تمرین یک بیت هم شما با آرایه بسرایید و به شناسه حقیر @msalikhani بفرستید☺️ لینک کانال آموزش شعرآموز (به زبان ساده): @shaershow
باید برای از تو سرودن وضو گرفت باید وضو که هیچ! کمی آبرو گرفت باید به دور هر چه سیاه است خط کشید باید به عشق حیدر کرار خو گرفت باید برای عرض ارادت به ساحتش از هر چه غیر حضرت مولاست رو گرفت دنیا پر از حکایتِ انبوه حیله‌هاست باید فقط ز دست علی جان سبو گرفت ذکر علی عبادت خاصان عالم است باید مدد برای سرودن از «او» گرفت یا علی مدد @MohsenAlikhanySher
باید برای از تو سرودن وضو گرفت باید وضو که هیچ! کمی آبرو گرفت باید به دور هر چه سیاه است خط کشید باید به عشق حیدر کرار خو گرفت باید برای عرض ارادت به ساحتش از هر چه غیر حضرت مولاست رو گرفت دنیا پر از حکایتِ انبوه حیله‌هاست باید فقط ز دست علی جان سبو گرفت ذکر علی عبادت خاصان عالم است باید مدد برای سرودن از «او» گرفت یا علی مدد @MohsenAlikhanySher
هدایت شده از شعر | محسن علیخانی
مژده ای دوست که ماه رمضان آمده است بوی افطار و سحر، بوی جنان آمده است هاتفِ حضرت حق بانگ برآورده بلند: موسم توبه ز احوال بدان آمده است عابدان غرق سرورند ز مهمانی حق عارفان مست‌ که فرجام خزان آمده است چونکه خورشیدِ ضیافت به جهان طالع شد لطف حق کامل و بی‌پرده عیان آمده است اشک‌ها در دل شب با دل پرخون جوشد ذکر حق هم ز دل و هم به زبان آمده است خواب در ماه خدا نیز عبادت باشد این همه لطف و کرم بر همگان آمده است لب گشاییم به شکرانه این ماه عزیز: مژده ای دوست که ماه رمضان آمده است @MohsenAlikhanySher