#مبانی
#مبانی‌ارزش‌شناسانه
خانه > دانشنامه > مبانی > مبنای ارزش شناسانه
6 دقیقه خواندن
113
مبنای ارزش شناسانه دانشنامه عبدالحمید واسطی
♻️موضوع بحث:
« #ارزش » چیست؟ چه ارتباطی با مباحث #نظریه‌پردازی در علوم انسانی دارد؟ #بسته‌ارزش‌شناسانه در #پارادایم‌شبکه‌ای چیست؟
♻️مساله بحث:
آیا می‌توان از «#توصیف‌ها»، «#تجویزها» را اخذ کرد؟
چگونه می‌توان در تحقیقات، پیش‌فرض‌ها و #جهت‌گیری‌های #ارزشی، #احساسی و #ایدئولوژیک را تصفیه کرد؟
♻️پیش فرض ها:
✳️فرضیه بحث:
⏮۱. #ارزش‌ها #اعتباری هستند ولی صِرفا قرارداد و اعتبار و توافق افراد با یکدیگر نیستند، بلکه دارای #منشاء‌انتزاع‌حقیقی می‌باشند و تمام قواعد و قوانین حاکم بر منشاء انتزاعشان بر آنها نیز حاکم است.
به عبارت دیگر: گزاره‌های بیانگر «#حسن‌وقبح‌ها» و «#الزام‌ها» (باید و نبایدها)، #گزاره‌های‌انشایی هستند که دارای منشاء انتزاع حقیقی می‌باشند (حاوی #گزاره‌‌ای‌خبری هستند) و برهمین اساس استنتاج «#باید» از «#هست» انجام می‌پذیرد و تمام «#بایدها» تابعی از «#هست‌ها» می‌باشند.
⏮۲. در مقام #کشف‌حقایق، #ارزش‌های‌خاص افراد نباید دخیل باشند؛ اما #ارزش‌های‌عام یا #بنیادین و #ساختاری، بنابه #ضرورت‌ساختاری دخیل هستند؛ هم‌چنین ارزش‌هایی که قبلا حق بودن آنها با استدلال حاوی «#ارزش‌های‌بنیادین» منطقا اثبات شده باشد.
♻️تبیین بحث:
⏮۱. #عقل‌نظری = ابزار #ادراک‌کننده‌واقعیات از سنخ «#هست‌و‌نیست» (کاشف از واقعیت‌های غیروابسته به اراده و میل انسان)
⏮۲. #عقل‌عملی = ابزار #ادراک‌کننده‌واقعیت‌های از سنخ «#باید‌و‌نباید، #خوب‌و‌بد» (کاشف از واقعیت‌های وابسته به اراده و میل انسان)
⏮۳. رابطه عقل #نظری و #عملی = براساس ادراکات عقل نظری (#محاسبات‌نفع‌وضرر)، عقل عملی ضرورت یا عدم ضرورت فعال شدن میل و اراده نسبت به موضوعی را ادراک می‌کند(ادراک هماهنگی موضوع با اهداف او = ضرورت بالقیاس الی الغیر) و براساس ادراک چنین ضرورتی، «احساس خوبی و بدی»، یا «اراده باید و نباید» #تکویناً تولید می‌شود. (#انشاء و #اعتبار می‌شود)
(قید «#تکویناً» در عبارت فوق، بسیار حیاتی است و حل‌وفصل اصلی مسائل #جبرواختیار است.)
⏮۴. #حسن‌و‌قبح‌ذاتی داریم = برخی امور، #تکویناً #خیر برای انسان هستند و برخی #تکوینا #شرّ برای انسان هستند مانند #عدل و #ظلم؛ و اینگونه حسن و قبح‌ها وابسته به ملاحظه و اعتبار کسی نیست.
⏮۵. #عقل قدرت کشف از #حسن و #قبح را در حداقل‌ها، دارد و نیاز به منبعی بیرون از خود ندارد (حسن و قبح عقلی = استقلال عقل در فهم حسن و قبح)
🔹نکته مهم: از حیث منطقی، برای اینکه در نتیجه استدلال بتوانیم «#باید» داشته باشیم، ضروری است یکی از مقدمات حاوی «باید» باشد،
و از آنجایی که «#بایدِ‌نخستین» ضرورت تکوینی دارد لذا ارتباط #اعتباریات با #حقایق منقطع نمی‌شود؛ و بر همین اساس «#نسبت‌مطلق» در #اخلاق جاری نیست و #احکام‌اخلاقی مرتبط با شاخص‌های #فطری‌طبیعی انسان، فراگیر و عمومی است و طبق آن نیز #توبیخ و #تشویق یا #محاکمه و #پاداش صورت می‌پذیرد. گزاره‌های توصیفی که بیانگر دانش‌ها هستند با ضمیمهٔ یک گزارهٔ توصیف‌کنندهٔ یک #ضرورت‌بنیادین در ساختار خلقت یا ساختار انسان، به گزاره‌های توصیه‌ای که بیانگر ارزش‌ها هستند منتهی می‌شوند.
جدول زیر بیانگر #مکاتب‌اخلاقی از زاویه #منشاء‌مشروعیت «باید و نبایدها» است: (#بایدهای‌بنیادین و #زیرساختی)
♻️#اصل‌ها و #عمومات‌فوقانی (#زیرساخت‌ها)با استفاده از مکاتب اخلاقی
ریشه‌یابی باید و نباید و خوب و بد، هم‌سنخ با ریشه‌های شریعت و دین است. ازمواضعی که این ریشه‌یابی به تفصیل صورت گرفته است در علم «#فلسفه‌اخلاق» در بحث #مکاتب‌اخلاقی است. با بررسی #مبانی‌مکاتب‌اخلاقی می‌توان به #ریشه‌ای‌ترین و #زیرساختی‌ترین #عناصر‌حیاتی‌انسان پی برد.
🔹گروه:
🔸اسم مکتب اخلاقی:
♦️مبنای زیرساختی آن:
🔹#واقع‌گرای‌طبیعی – #غایت‌گرا
(1,2,3,4,5,6,7,8,9)
1)🔸لذت‌گرایی[۱]
#hedonism
♦️هر چه لذت دارد خوب است.
2)🔸#سودگرایی[۲]
#utilitarianism
♦️محاسبه #نفع‌وضرر کارها در مقیاس جمعی و انتخاب کاری که نفع در آن غلبه دارد.
♦️کدام عمل بیشترین سود را دارد؛ کدام قاعده بیشترین سود را دارد؟ (#اصالت‌فایده)
♦️حداکثر خوشبختی برای حداکثرافراد، شالوده اخلاق قانونگذاری است. (#اصل‌بیشترین‌سعادت)
♦️#لذت‌ها با شاخص‌های زیر وزن‌دهی می‌شوند:
⬅️میزان قطعیت حصول[۳]
⬅️زمان حصول زود یا دیر
⬅️شدت[۴]
⬅️خلوص[۵]
⬅️پایداری[۶]
⬅️باروری
⬅️گستردگی و شمول[۷]
#نقشه‌راه
#هویت‌نقشه‌راه
« #نقشه‌راه » چیست؟ چرا؟ و چگونه؟
🔸مسأله بحث:
چگونه می‌توان مسیر و مراحل رسیدن به یک هدف تعیین شده را شبیه‌سازی کرد؟ (با تعیین عناصر اثرگذار و اثرپذیر، مثبت و منفی)
🔸 پیش فرض ها:
✳️نقشه راه = شبیه‌سازی مسیر و مراحل و عناصر و روابط بهینه، برای رسیدن به هدفی تعیین شده (پس از بررسی مسیرها و مراحل و عناصر و روابط محتمل دیگر)
⏮نقشه راه، هویت #آینده‌پژوهانه دارد لذا روش‌ها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی در آن جاری است.
⏮نقشه راه، هویت #راهبردی دارد لذا روش‌های طراحی «استراتژی» در آن جاری است.
⏮بهترین روش برای تدوین «نقشه راه» #سناریونویسی و #شبیه‌سازی است.
🔸تبیین:
اسناد بالادستی، تعیین کننده اهداف هستند (اهدافی که مبتنی بر باورها و ارزش‌ها شکل گرفته‌اند) و تعیین کننده شاخص‌هایی که برای تحقق اهداف لازم است؛ پس از تعیین اهداف و شاخص‌ها، مسأله و مشکل اصلی این است که: «چگونه به این اهداف با این شاخص‌ها برسیم؟»
♻️توضیح:
اگر برنامه‌ریزی، تعیین نقطه هدف ونقطه شروع و نحوه حرکت از مبدأ به مقصد است به نحوی که کمترین هزینه با بیشترین منفعت را حاصل کند آنگاه منطق برنامه‌ریزی، ابتدا #هدف‌گذاری را الزام می‌کند.
◀️اگر اهداف، آثار و پدیده‌هایی هستند که در انتهای حرکت و فعالیت‌های مورد نظر باید حاصل شوند، آنگاه با « #ارزش‌ها»مرتبط می‌شوند و براساس ارزش‌ها تنظیم می‌گردند.
◀️اگر ارزش‌ها، اعتبارات و ملاحظات برخاسته از واقعیت‌ها باشند ، آن گاه با « #باورها» مرتبط می‌شوند و براساس باورها تنظیم می‌گردند.
◀️اگر #مأموریت هر مجموعه‌ای، تلاش برای تحقق اهداف #اولویت‌دار است، آنگاه مأموریت‌ها تابعی از ارزش‌ها و باورها می‌شوند.
✅بنابراین قدم اول برای #برنامه‌ریزی یا #معرفی یک برنامه، توصیف #باورها، #ارزش‌ها، #اهداف و سپس #مأموریت آن مجموعه است.
🔸سطوح و لایه‌های برنامه‌ریزی:
🔹۱. مبانی و زیرساخت‌ها:
1)◀️ #جهان‌بينی = پاسخ به سؤالِ «ما چه باورهايی داريم؟ در اين هستی چه خبر است؟»
2)◀️ #ارزش‌ها = پاسخ به سؤالِ «ما چه چيزهایی را خوب و چه چيزهايی را بد می‌دانيم؟»
3)◀️ #گرايش‌ها = پاسخ به سؤالِ «در ميان فهرست خوب و بدها، كداميك اولويت دارند؟»
4)◀️ #آرمان‌ها = پاسخ به سؤالِ «اصلی‌ترين آرزوهای ما كدامند؟»
5)◀️ #دكترين = پاسخ به سؤالِ «ساختارهای ما بر چه اساسی باید شكل بگیرند؟» (برآیند جهان‌بینی، ارزش‌ها، گرایش‌ها و آرمان‌ها، که به تعیین ساختار منجر شود)
🔹۲. اهداف کلان:
6)◀️ #چشم‌انداز = پاسخ به سؤالِ «ما درآينده چگونه هستيم؟»
7)◀️ #رسالت = پاسخ به سؤالِ «ما اصلا چراهستيم؟ ما چرا ما شديم؟»
8)◀️ #هدف‌كلان = پاسخ به سؤالِ «ما بايد به دنبال تحقق چه چيزی باشيم؟»
🔹۳. تعیین مسیر:
9)◀️ #بيانيه‌مأموريت = پاسخ به سؤالِ «ما الان به دنبال چه چيزی هستيم؟»
10)◀️ #رويكرد = پاسخ به سؤالِ «ما برای رسيدن به اين هدف، چه زاويه ديدی بايد داشته باشيم؟»
11)◀️ #خط مشی = پاسخ به سؤالِ «ما برای رسيدن به هدف، چه جهت كلی را در حركت بايد داشته باشيم؟»
12)◀️ #استراتژی = پاسخ به سؤالِ « در جهتی كه انتخاب كرديم، بهترين فرآیند برای رسيدن به هدف كدام است؟»
13)◀️ #راهكار = پاسخ به سؤالِ «برای فعال‌سازی بهترين حركت، چه قدم‌هايی بايد برداشته شود؟»
کل ابعاد پنج‌گانه‌ای که در قسمت «تعیین مسیر» مطرح شده‌اند، تشکیل‌دهنده «نقشه راه» می‌باشند. (دنبال چه هستیم؟ با چه زاویه دیدی؟ با چه جهت کلی در حرکت؟ فرآیند بهینه کدام است؟ چه قدم‌هایی از نقطه شروع تا نقطه پایان باید برداشته شود؟)
این ترکیب باید تبدیل به #سناریو شده، #شبیه‌سازی شود تا بتوان نمونه عینی یک نقشه راه را به دست آورد. فرآیند شبیه‌سازی را می‌توان به صورت زیر ترسیم کرد:
برای تولید یک «نقشه راه» باید مراحل ۱۳گانه برنامه‌ریزی که در بالا ارائه شد، طی شود و در نهایت، یک مدل دارای #ورودی، #خروجی، #پردازش، که #نقطه‌شروع‌پردازش، #مرکز‌ثقل آن، #مراحل‌آن، #نقاط‌بحران در آن مشخص شده است، ارائه شود.
نقشه راه، نزدیک‌ترین #مفهوم‌سازی، به صحنه #عملیاتی و تلاش برای تطبیق بر مصادیق است.
#نقشه_راه
#الگوریتم
🔸کانال دستیار محقق
@dastyaar