#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۶- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۱): لا یکاد لا یصحّ بذلک... .
#آخوند_خراسانی در این بخش از کلام خود تصریح می‌کند که اگر تعدادی از مسائل، همگی دو غرض را حاصل کنند تدوینِ دو علم صحیح نیست، بلکه باید یک علم تدوین و تکوین شود و مسائل نیز با توجّه به هر دو غرض، مورد دقت و دراست قرار گیرند.
✅ مرحوم #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشیة_المشكيني (ج۱/ص۵۲) می‌نویسد: صحّت یا عدم صحّتِ تدوینِ دو علم منوط به تحسین یا تقبیح عقلایی است؛ اگر -آن چنان که #آخوند_خراسانی فرموده است- صحّتِ تدوینِ دو علم نزد عقلاء قبیح باشد کشف می‌کنیم که وحْدتِ غرض، علّتِ منحصره‌ی وحْدتِ علم نیست، بلکه تلازمِ دو غرض (به معنایی که در حاشیه‌ی قبل ذکر شد) می‌تواند علّتِ برای تدوینِ علم باشد؛ پس اگر غرض از علم، واحد نبود، و همچنین دو غرض، متلازم نبودند می‌توان دو علمِ مستقلّ تدوین کرد.
📌 این سخن اخیر منافاتی با این که تمایز علوم به اغراض باشد ندارد.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۶- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۱): لا یکاد لا یصحّ بذلک... .
✅ مرحوم #میرزاابوالحسن_مشکینی در ادامه‌ی حاشیه‌ی ۶ اشکالی را مطرح و چتند نکته را بیان می‌کنند:
🔸️ برخی علوم مانند #اصول این گونه است که با یک مساله و دو مساله از آن علم، غرضِ علم (استنباط) به هیچ اندازه‌ای برای شخص حاصل نمی‌شود، مگر آن که بیشتر مسائل علم فراگرفته شود؛ این جا اشکالی وجود ندارد.
🔹️ اما برخی علوم -مانند #نحو- غرضِ علم به گونه‌ای است که حتی با یک مساله نیز به خودیِ خود و به اندازه‌ی همان یک مساله حاصل می‌شود؛ یعنی به اندازه‌ی همان یک مساله شخص می‌تواند از خطای در کلام جلوگیری کند.
🔸️ در این فرض دوم اشکالی به وجود می‌آید؛ این که اگر معیار را غرض قرار
اگر معیارِ تمایزِ علوم را تمایز در غرض‌ها بدانیم، در علومی -مانند #نحو- شخصی که یک مساله‌ی نحو را فراگرفته است به اندازه‌ی همان یک مساله می‌توان عالِمِ نحوی دانست، زیرا "حفظ لسان از خطای در گفتار" که غرض از علم #نحو است با همان یک مساله نیز حاصل می‌شود و بنا بر فرض، تمایز علوم نیز به غرض است و غرض نیز با یک مساله حاصل شده است، پس علم #نحو در مورد عالِم به آن یک مساله صادق است و او عالِم نحوی باید تلقّی شود در حالی که این، خلاف عرفی و عقلاست.
🔹️ ایشان در ادامه در پاسخ به این مطلب می‌فرماید: مساله تماماً به نگاهِ عرف و عقلاء وابسته است؛ عرف و عقلا یک حدّ وسطی را در نظر می‌گیرند؛ نه عالِم به یک مساله را #عالِم به آن علم می‌دانند، و نه کسی که همه‌ی مسائل را فراگرفته و تنها یک مساله را فرانگرفته را از عنوانِ #عالِم محروم می‌کنند، بلکه کسی که بخش قابل توجّهی از مسائل علم را فراگرفته باشد به صورتی که شأنش عنوانِ #عالِم باشد را #عالِم می‌نامند.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#كفاية_الأصول
#آخوند_خراسانی
#حاشية_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۶- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۱): لا یکاد لا یصحّ بذلک... .
✅ مرحوم #میرزاابوالحسن_مشکینی در ادامه‌ی حاشیه‌ی ۶ می‌آورد: غرض از علم #اصول تمکّن و قدرت بر #استنباط است، نه استنباط فعلی؛ یعنی غرض این است که شخص قدرتِ #استنباط را پیدا کند؛ حتی اگر مساله‌ای از مسائل را استنباط نکرده باشد، اما همین که قدرت بر #استنباط دارد غرضِ #اصول حاصاگل شده است.
🔹️ دلیل این نیز تعریف #اصول است، زیرا آن‌ها علم به قواعد اصولی را اصول دانسته‌اند، نه به‌کاربردنِ فعلیِ آن قواعد را.
🔸️ از این رو، هر مساله‌ای که تمکّن و قدرت بر استنباطِ حکمِ کلیِ فرعیِ الهی را حاصل کند آن مساله اصولی است.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۷- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۲): و قد انقدح بما ذکرنا أن تمايز العلوم... .
✅ مرحوم #میرزاابوالحسن_مشکینی در حاشیه‌ی ۷ (ج۱/ص۵۳) می‌آورد: مرحوم #آخوند_خراسانی برای این که تمایز علوم به اغراض است بُرهانی بیان نکرده، بلکه تنها به جمله‌ی "جمَعَها اشتراکُها فی الدّخْل فی الغرض" بسنده کرده است، در حالی که این، تنها یک ادّعا بوده و حاوی برهان و استدلال نیست.
🔹️ البته شاید ایشان با برخی از عبارات مانند "فإن حُسْنَ تدوين علْميْن... " همان تحسینِ عُقلایی‌ای را مطرح می‌کند -که ما بارها بیان کردیم- و همان می‌تواند بُرهان برای این باشد که تمایز علوم به اغراض است، زیرا غرض است که مناسبت با تحسین عُقلایی دارد، نه موضوع.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۸- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۲): لا الموضوعات و لا المحمولات... .
✅ #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشية_المشكيني (ج۱/ص۵۳) در مورد معیار تمایز علوم می‌نویسد:
🔶️🔹️ این که تمایز علوم به محمولاتِ مسائل علوم نیست روشن است، و هیچ کسی چنین ادّعایی نکرده است.
🔶️🔹️ اما این که تمایزِ علوم به موضوعاتِ مسائلشان و در نتیجه به #موضوع_علم باشد چند اشکال دارد:
🔹️ ۱- اشکال اول:
اگر استقلال و تمایز هر علم از علم دیگر به #موضوع_علم باشد پس به ناچار در فرض وحدتِ موضوع و تعدّدِ غرض باید یک علم تدوین شود؛ در حالی که عقلاء -در این فرض- تدوینِ یک علم را تقبیح کرده، بلکه -با توجّه به تعدّد غرض- دو علم تدوین می‌کنند.
🔸️ ۲- اشکال دوم: همان اشکالی است که #آخوند_خراسانی مطرح کرده است؛ اگر تمایز علوم به تعدّد موضوع باشد به ناچار هر باب یا هر مساله‌ای نیز باید علمی مستقلّ محسوب شود.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۸- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۲): لا الموضوعات و لا المحمولات... .
✅ #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشية_المشكيني (ج۱/ص۵۴) در ادامه‌ی حاشیه‌ی ۸ در مورد اشکالات نظریه‌ی "تمایز علوم به موضوعات" می‌نویسد:
🔹️ ۱- اشکال سوم:
اگر تمایز علوم به موضوع باشد مستلزم آن است که علومی که موضوعشان یکی است -مانند #صرف و #نحو و #معانی و #بیان که موضوعشان کلمه است- باید یک علم شوند، و علومی که موضوعشان دو چیز است -مانند #نحو که موضوعش کلمه و کلام است- باید دو علم شوند.
🔵 پاسخ به اشکال سوم:
اگر چه موضوع در هر چهار علم مذکور، کلمه است، اما هر کدام از این چهار علم با خصوصیّتِ خاصّی از کلمه بحث می‌کند، مثلاً کلمه در #نحو از حیث اعراب و بنا بحث می‌شود و در #صرف از حیث صحّت و اِعلال.
🔴 نقد پاسخ مذکور:
خصوصیّتی که هر کدام از این چهار علم با توجّه به آن خصوصیت از کلمه بحث می‌کند یا از محمول گرفته می‌شود، یا از غرض.
توضیح نقد در پیام بعدی...
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#کفایة_الأصول #آخوند_خراسانى #حاشیة_المشكيني #میرزاابوالحسن_مشکینی #المُقدَّمة 📔 ۸- قوله (کفایه/ج۱/
✅ نکته‌ای بسیار اساسی در مطالب مرحوم #میرزاابوالحسن_مشکینی در بحث موضوع و تدوین و تمایز علوم وجود دارد که از تامّل و تدقیق در تصریحاتِ ایشان در حواشی‌ای که شرح و تبیین کردیم روشن می‌شود.
📌 البته نکته و تاکیدِ #میرزاابوالحسن_مشکینی در این بحث از اندیشه‌های #فرامتنِ یکی‌دو صفحه‌ی ابتدایی کتاب #کفایة_الأصول است که ما پیش از این از لابه‌لای کلمات و اِشارات #آخوند_خراسانی به برخی دوستان عزیز عرض کردیم.
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ٩- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۲): ... عنوانٌ خاصٌّ... .
✅ #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشية_المشكيني (ج۱/ص۵٧) در توضیح نکته‌ای از #آخوند_خراسانى می‌آورد:
مهمّ آن است که علم واقعاً و ثبوتاً #موضوع داشته باشد و همان #موضوع_علم محسوب می‌شود؛ از این رو، نیازی نیست که حتماً عنوانِ خاصِّ آن موضوع را بدانیم و بتوانیم از آن تعبیر کنیم.
علم به موضوع، ضروری نیست، بلکه وجودِ موضوع است که مهمّ است.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۱۰- قوله (کفایه/ج۱/ص۲۲): و قد انقدح بذلک أن موضوع علم الأصول هو الكلّيّ المنطبق... .
✅ #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشية_المشكيني (ج۱/ص۵٨) می‌نويسد: همان طوری که پیش از این نیز گفته شد #آخوند_خراسانی موضوعِ اصول را عيناً همان موضوعات مسائل علم می‌داند، به صورتی که هر کدام از موضوعات مسائل علم مصداقی از #موضوع است.
همچنین نتیجه‌ی همه‌ی سخنان ایشان این است که موضوعِ علم همان کلّیِ منطبقِ بر موضوعات است که ثبوتاً و واقعاً تحقّق دارد، اما نه اسمی دارد و نه عنوانی؛ یعنی ما اثباتاً نمی‌دانیم چیست، اما ثبوتاً هست.
🔵🔷️🔸️جز آن اشکالی که #آخوند_خراسانی در متن #کفایة_الأصول مطرح می‌کند اشکال دیگری که وارد است این است که اگر -همان گونه که صاحب قوانین معتقد است- موضوعِ اصول را #ادله_اربعه (به اعتبارِ حجّیّت و دلیلیّتشان) باشد دو صورت دارد:
🔸️ ۱- صورت اول: موضوع را مجموعِ چهار دلیل (مجموعِ #ادله_اربعه) بدانیم.
مشکلِ این صورت این است که ما در #اصول مساله‌ای نداریم که موضوعش مجموعِ #ادله_اربعه باشد.
🔸️ ۲- صورت دوم: موضوع را تک تکِ آن چهار دلیل به صورت مستقلّ بدانیم.
مشکل این است که اگر هر کدام از #ادله_اربعه به تنهایی موضوع باشد از طرفی هیچ جامعی بین این چهار موضوع وجود ندارد که #موضوع_علم محسوب شود، و از سویی دیگر بر اساس هر کدام از این ادله‌ی چهارگانه باید یک علمِ اصولِ مستقلّ تدوین شود، زیرا بنا بر نظر آنان تمایزِ علوم به تمایزِ موضوعاتِ علوم است.
🔵🔷️🔸️ و همچنین اگر -بنا بر نظر صاحب فصول- موضوعِ اصول را #ادله‌ی اربعه (به اعتبار ذاتش و بدون‌نگاه به حجّیّت و دلیلیّتش) بدانیم بسیاری از علوم دیگر که ارتباطی با #اصول ندارند -مانند علم #تفسیر و علم #حدیث و علم #تجوید و...- نیز به ناچار باید از مسائلِ علمِ اصول محسوب شود.
🔴 بنا بر این، اگر -مانند صاحب قوانین یا صاحب فصول- موضوعِ #اصول را #ادله_اربعه بدانیم نه می‌توانیم "ذات"ِ آن چهار دلیل را اراده کنیم و نه می‌توانیم آن چهار دلیل را به اعتبار "حجّیّت" و دلیلیّتش موضوعِ #اصول بدانیم؛ بلکه بنا بر این دیدگاه باید #ادله_اربعه را به اعتبار قید و حیثیّت دیگری -غیر از حجّیّت و دلیلیّت- موضوع بدانیم.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کفایة_الأصول
#آخوند_خراسانى
#حاشیة_المشكيني
#میرزاابوالحسن_مشکینی
#المُقدَّمة
📔 ۱١- قوله (کفایه/ج۱/ص۲٣): فإن البحث عن ثبوت الموضوع... .
✅ #میرزاابوالحسن_مشکینی در #حاشية_المشكيني (ج۱/ص۵٩) نکته‌ی دیگری را به کلامِ مرحوم #آخوند_خراسانى افزوده و می‌نويسد: این که یک مساله و گزاره‌ی علمیِ دارای موضوع و محمول از مسائلِ یک علم محسوب شود مناط و ملاکش این است که خودِ عنوانِ محمول -که در درونِ علم مورد بررسی قرار می‌گیرد- #عرض_ذاتیِ موضوعِ علم باشد، نه آن که ملازم با چیزی باشد که آن چیز -و نه خودِ آن محمول- #عرض_ذاتیِ موضوع محسوب شود؛ با ملازمه‌ی بین عناوین نمی‌توانیم مساله‌ای را در علمی داخل کنیم.
🔹️ بنا بر این، #شیخ_انصاری که موضوعِ #علم_اصول را ادلّه‌ی اربعه (#کتاب، #سنت، #عقل و #اجماع) می‌داند نمی‌تواند مساله‌ی حجّیّتِ خبرِ واحد را یک مساله‌ی اصولی در نظر بگیرد، زیرا #حجّیّت در نهایت مُلازِم با #ثبوت است و این ملازمه نمی‌تواند #حجّیّت را به عنوان یک محمولِ اصولی برای #سنّت -که ظاهراً بنا بر نگاه #شیخ_انصاری یکی از چهار موضوعِ #علم_اصول است- قرار دهد.
🔸️ در این نکته‌ای که بیان کردیم فرقی بین #ثبوت_واقعی و #ثبوت_تعبّدی نیست؛ محمولِ مساله خود باید #عرض _ذاتیِ موضوعِ علم باشد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#شیخ_انصاری
#کتاب_البیع
#بیع_فضولی
#اصل_لفظی
#اصل_عملی
📚 #شیخ_انصاری در بحثِ #بیع_فضولی (ج۳/ص۳۵۰) نقطه‌ی اصلیِ نزاع و اختلاف در این مبحث را اختلاف و نزاع در "اشتراطِ سبق و مقارنتِ اذن" در معامله می‌داند.
ظاهراً ایشان برای ردِّ چنین شرطی دو نحو استدلال می‌کند:
🔷️🔸️🔸️ ۱- نحو اول: #اصل_لفظی
ایشان در ابتدا به اصلِ لفظیِ #أصالة_العموم در "أَوْفُوا بِالْعُقُودِ" و #أصالة_الإطلاق در "أحَلَّ اللهُ الْبَيْعَ" تمسّک می‌کند؛ ایشان می‌فرماید: "...فلم یبق الکلام إلا في اشتراط سبق الإذن، و حيث لا دليل عليه فمقتضى الإطلاقات عدمه" (ج۳/ص۳۵۰).
ایشان می‌فرماید: چون دلیل و قرینه‌ای بر اعتبارِ این شرط وجود ندارد #اصالت_ظهور (عموم و اطلاق) حجّیّت پیدا می‌کند.
📌 #اصل_لفظى دلیل اجتهادی است، و از لحاظِ فنّی حاکم بر #اصل_عملی_شرعی مانند #اصل_عدم است.
📌 بحثِ مذکور از مصادیقِ بحثِ اصولیِ "حجّيّة العامِّ المُخصَّص فی الباقي" است؛ رجوع شود به #كفاية_الأصول (ج۱/ص۳۰۰).
🔷️🔸️🔸️ ۲- نحو دوم: #اصل_عملی
ایشان در ادامه‌ی کلامِ خود در صفحه‌ی ۳۵۱ شرطِ سبق و مقارنتِ اذن و رضایت را با #اصل_عدم نیز -که #اصل_عملی است- منتفی می‌داند، زیرا اصل در هر شرطی، عدمِ اشتراط است؛ ایشان می‌فرماید: "فلیس محلّ الكلام إلا خلوّ العقد عن مقارنة إذن المالك، و هو مدفوعٌ بالأصل" (ج٣/ص۳۵۱).
📌 البته ممکن است مرادِ ایشان از اصل، در عبارتِ دوم همان #اصل_لفظی یعنی #أصالة_العموم و أصالة_الإطلاق باشد؛ رجوع شود به #هدی_الطالب (ج۴/ص۳۷۹).
اما بعید نیست بگوییم تعبیرِ ایشان در عبارتِ مذکور به "اصل" ظهورِ بیشتری در #اصل_عدم دارد، تا اصلِ اطلاق.
و این که ایشان در اینجا به جای دلیلِ اجتهادی، #دلیل_فقاهی (#اصل_عملی) را ذکر کرده باشد نیز موهِن مطلبی که ذکر کردیم نیست، زیرا #شیخ_انصاری در بسیاری از موارد #اصل_عملی را به عنوانِ تمام‌کننده‌ی بحث در صورت عدمِ قبولِ دلالتِ دلیل اجتهادی بیان می‌کند تا روشن کند در فرضِ اشکال در دلیلِ اجتهادی نیز همان سخنِ ایشان محکَّم است، و الله العالِم.
✴️@fegh_osoul_rafiee
✅ #علوم_پایه در #حوزه_علمیّه باید بر اساسِ دستِ کم یک تا چند کتاب به درستی تحصیل و مطالعه شود:
🔵 #صرف: #صرف_ساده
🔴 #نحو: #سیوطی یا #شرح_ابن_عقیل
🔵 #لغت: اُنس با دستِ کم#المعجم_الوسیط و #مقائیس_اللغة
🔴 #بلاغت: #جواهر_البلاغة يا #مختصر_المعانی
🔵 #تجوید و #قرائت: آموزشِ عملی
🔴 #منطق: #المنطق مظفر
🔵 #اصول: #أصول_الفقه مظفر يا #حلقات_ثلاث شهيد صدر، و #کفایة_الأصول آخوند خراسانى (به صورتِ عمومی نیازی به #درس_خارج_اصول نیست)
🔴 #فقه: يك دور فقهِ موجز و #مكاسب و #درس_خارج (دستِ كم ٣ سال درسِ خارجِ خوب)
🔵 #حدیث: آشنایی با کتابِ #الکافی (دستِ کم بر محورِ #درس_خارج_فقه)
🔴 #رجال: مطالعه‌ی #كليات_في_علم_الرجال آیت الله سبحانی، و کارِ عملی در خلالِ #درس_خارج_فقه
🔵 #فلسفه: نهایة_الحكمة علّامه طباطبایی یا #شرح_منظومه حاجی سبزواری
🔴 #تفسیر: اُنس و مطالعه‌ی #مجمع_البیان شیخ طبرسی.
🔵 #تاریخ_اسلام: اُنس و مطالعه‌ی #سیره‌ی_سیاسی_پیامبر_اکرم و #سیره‌ی_خلفا رسول جعفریان.
⚠️ بهترین کتاب برای مراجعه همان کتابی است که در #حوزه خوانده‌اید، مگر آن که در صدد بوده باشید کتابِ علمیِ بهتری از آنچه خواندید را دوباره از ابتدا تا انتها مطالعه و دقّت کنید و در آن علم عمیق‌تر شوید.
⚠️ آن چه نام بُردیم لزوماً بهترین و مناسب‌ترین کتاب‌ها نیست، بلکه برخی از آن‌ها به این دلیل ذکر شد که در نظامِ آموزشی جا افتاده است.
#جامعیّت