#پژوهشی_در_پیدایش_و_تحولات_تصوف_و_عرفان
#عباسعلی_عمید_زنجانی
📚معرفی اجمالی ؛
نویسنده با بهره گیری از شیوه #آنالیز_تاریخ ، به ارائه #تاریخ_تحلیلی_تصوف - قبل از اسلام وبعد از اسلام - پرداخته است وسعی کرده، خود را از نفوذ تاثیر کتب مخالف یا طرفدار تصوف بر کنار دارد.
☯نگارنده #ریشه_های_اولیه این #مذهب_انشعابی را، در دیگر ادیان ومذاهب ونیز #سیر_تکاملی_تحولات آن را در ادوارمختلف، مورد مطالعه قرار داده و نتیجه ۴ سال تحقیق ومطالعه خود را در کتاب حاضر جمع آوری کرده است.♨️
⚠️تذکر مهم:
نویسنده با تفکیک عرفان از تصوف و خلط مفهوم تهذیب نفس با عرفان مصطلح، برخی صوفیان خانقاهی( #سید_حیدر_آملی) را #عارف_ربانی نامیده وشخصیتی همچون #مقدس_اردبیلی را به #عرفان_مصطلح منسوب کرده است.
✅مولف در بخش اول، تصوف را به عنوان یک روش و #طرز_تفکرخاص (فرار از زندگی مادّی+ #اشراق و #شهودگرائی) که پیش از اسلام در میان اقوام وملل گوناگون مرسوم بوده، مورد بررسی قرار داده است.
👈 #هند زادگاه تصوف
👈ریشه های تصوف در کشور باستانی #چین
👈 #یونان سرزمین الهامبخش عرفان و تصوف
👈ریشه های تصوف در #ایران_باستان
👈نئو پلاطونیسم #مادر_تصوف
👈 #رهبانیت و تصوف در آیین مسیحیت
✅ در بخش دوم، تصوف را به عنوان #مسلکی_نوظهور که در قرن دوم هجری در میان مسلمین پیدا شد، مورد ارزیابی قرار می دهد وبا تاکید بر #اعتدال وفطری بودن تعالیم اسلام، بزرگترین مظهرِ #روح_تصوف یعنی تحقیر دنیا و #ریاضت_کشی وتحمل شکنجه و#فقر_اختیاری وافراط در #زهد را ، طبق کتاب وسنت به بوته نقد کشیده است.
👈منطق قرآن
👈روش عملی پیامبر واصحاب ایشان
👈مناظره امام صادق علیه السلام با #سفیان_ثوری
👈اعتراض صوفیان بر امام رضا علیه السلام
👈 #حقیقت_زهد در اسلام
👈 #فقر از نظر منطق اسلام
🔳سپس به بررسی ادوار ۷ گانه #تاریخ_تصوف_در_اسلام می پردازد .
✅مولف در بخش سوم سیر تصوف و تطورات آن در قرون اولیه اسلامی را بررسی کرده است؛
🔰دوره اولیه(۱۵۰_۲۵۰ ه ق) ؛ رهابنیت وترک دنیا و #تزهد_افراطی
🔰دوره دوم(۲۵۰_۳۵۰) ؛اشراق و #باطن_گرائی شدید به محوریت #جنید_بغدادی
☑️ مشخصات عمده این دوره را میتوان در چند موضوع زیر خلاصه کرد ؛
👈 تمایل تصوف به عرفان
👈صوفیان به رموز و اسرار پناه میبرند
👈باطن جویی حاد و برتری حقیقت بر طریقت
👈تشکل و تحزب صوفیه
👈حلقات صوفیه
👈نخستین تالیفات مشایخ صوفیه
👈مظاهر انشعاب در تصوف و آغاز دوره سوم
🔰دوره سوم(۳۵۰_۴۰۰ ه ق) عصر تدوین تصوف
در این عصر تصوف به صورت تدوین درآمده و اصول و قوانین آن به طور منظم به رشته تحریر درآمد و #مشایخ_صوفیه طبقهبندی شده و شرح حال آنها نوشته شد.
نویسندگان صوفی این عصر برای تطبیق عقائد و #مبانی_تصوف با عقائد و موازین #شریعت_اسلامی دست به #تاویل و تفسیر کتاب و سنت زده و در این باره کوشش فراوانی به خرج دادند.
✅نویسنده در بخش چهارم، در پاسخ به این سوال که "تصوف در اسلام از کجا سرچشمه گرفته است" ، ۶مورد از علل و#عوامل_پیدایش_تصوف در اسلام را به طور جداگانه ومفصل تبیین کرده است :
1⃣انحراف و افراط در زهد و دیگر تعالیم اسلامی
2⃣دنیا پرستی و تجمل و آشوب های سیاسی
3⃣تماس نزدیک مسلمانان با #رهبانان_مسیحی و تقلید از رویه آنان [ترک حیوانی نمودن، #صوم_وصال، توکل، ترک ازدواج، #سیاحت و دوره گردی، دیر نشینی و #خانقاه، اعتزال و گوشه نشینی، #دلق، #اوراد_و_اذکار، #عشق و محبت]
4⃣نفوذ آداب و #افکار_هندی و بودایی[ شعار فقر، #دیانای_بوداییان و #مراقبه صوفیان، خرقه پوشی، ریاضت کشی و خانه به دوشی، دریوزگی، #نیروانای_بودا و فنای صوفیه]
5⃣انتشار فلسفه و #افکار_یونانی مخصوصاً آراء عرفانی نو افلاطونی [ #وحدت_وجود و #فنا، #مذهب_عشق و علم ستیزی، کشف و شهود]
6⃣تاثیر #افکار_ایرانی و مانوی و تغییر شکل #مانویان
✅مولف در بخش پنجم ، به تحولات وادوار تصوف و #عرفان پس از قرن سوم وچهارم هجری پرداخته وصوفیان مشهور هر دوره را اجمالا معرفی کرده است.
🔰دوره چهارم(قرن ۵و۶) ؛ رونق تصوف و عرفان در فارس و خراسان
🔰دوره پنجم (قرن ۶و۷) تحول نوین در #تصوف_و_عرفان
رونق افکار تند اتحاد وحلول صوفیان تندرو و بنیان گذاری بخش علمی ونظری عرفان توسط #ابن_عربی
🔰دوره ششم(قرن ۸و۹) دوره اعتدال صوفیان
انتشار سلسله #نعمت_اللهیه ورونق سلسله #قلندریه
🔰دوره هفتم (قرن ۱۰ به بعد)دوران افتراق #عرفان_نظری از #تصوف_رسمی
👈پیدایش #عرفای_غیر_صوفی و #صوفیان_غیر_عارف
👈اوج گیری مبارزه فقها با #تصوف
✅نگارنده دربخش ششم ( #عرفان_متعهد وعارفان ربانی) ۱۳ ویژگی #عارفان_ربانی را برشمرده و ۱۲ نفر از ایشان رانام برده است.
✅در بخش هفتم نیز به طور مختصر به سلسله ها معروف صوفیه وموضوع #خرقه در تصوف اشاره کرده است.
#کتاب #تاریخ #فارسی #قرن۱۵
🆔 @safiresheytan🕸
#لمعات_فی_رد_الصوفیه
#علامه_مجلسی
📚معرفی اجمالی:
✍ علامه مجلسی در دو بخش از کتاب عین الحیاة (لمعات+مذمت صوفیه) به #نقد_فرقه_صوفیه از منظر روایات شیعی پرداخته است.
این دو بخش در کتابچه حاضر ، به طور جداگانه گردآوری شده تا پژوهشگران به راحتی به مطالب دسترسی یابند و هر چه بیشتر با دیدگاه این عالم بزرگ آشنا گردند.
✳️مولف با اشراف کاملی که بر آیات و روایات دارد، به خوبی تضادّ آموزه های تصوف با آموزههای اسلام و تشیع را به تصویر کشیده است ودر این باره می فرماید :
🔆"اگر کسی خود را از غرض های نفسانی و وسوسه های شیطانی و محبت جاه و اعتبار این دنیای فانی مصفا گرداند و به دیده انصاف نظر نماید آنچه در این ده لمعه بر وجه اختصار بیان شد برای هدایت او کافی است و اگر پای تعصب و عناد و لجاجت به میان آید زیاد از این هم فایده نمیدهد."
💠🔅💠🔅💠🔅💠
✅در بخش اول که "لمعات" نامیده شده، ۱۰ عنوان از باورهای صوفیان مورد نقد وبررسی می گردد.
⬅️لمعۀ اوّل: در بیان #فضیلت_صلات است
🔹مولف ضمن مقایسه نماز با #ریاضت های غیر منصوص، اعلام می نماید؛
سختی ومشقت یک عمل دلیل وملاک قرب آوری آن نیست.
🔸سپس به معنا شناسی حدیث" #خیرالامور_احمزها" می پردازد .
⬅️لمعۀ دوّم: در بیان اختلاف شرایع و مذمّت #بدعت در دین است.
🔹برخی از #شرایع_گذشته، ممکن است بنا به مقتضیات زمان وتغییر احوال امت ها،تغییر یابد پس احکام هر دین مختص به خود آن دین است.
🔸بنابر این اگر باتکیه بر عقل ناقص خود برخی #تکالیف_شاقه عصربنی اسرائیل را به دوران پس از اسلام تسرّی بخشیم، مرتکب بدعت شده ایم.
📛بدعت در مستحبات ومکروهات نیز ممکن است راه یابد.
❌اگر برای عبادتی (ذکر، نماز و...) زمان یا عدد خاصّی قرار دهد وآن زمان وعدد خاص را از جانب شارع بداند یا از جانب خود بداند ولی شرط آن عبادت بشمرد بازهم بدعت است.💯
⬅️لمعۀ سوّم: در بیان آنکه #رهبانیّت در این امّت نمی باشد و رهبانیّت بدعت است.
⬅️لمعۀ چهارم: در بیان #اعتزال_از_خلق است.
🔹#عزلت و کناره گیری از عموم مردم، با روح حاکم بر بسیاری از احکام ناسازگار است .از جمله عیادت بیماران، تشییع جنازه، امر به معروف، یادگیری احکام شرعی، نماز جماعت و...
🔸مراد از عزلت در روایات، کناره گیری از بدکاران است البته در صورتی که معاشرت با آنها موجب هدایت شان نگردد وگرنه #معاشرت_با_نیکان و #هدایت_گمراهان شیوه پیغمبران و افضل عبادات است.💯
🌟در معاشرت ها عیوب افراد کشف می شود، در حالی که گوشه گیری فقط بر غرورها و ریاکاری و شهرت طلبی ها می افزاید.
⬅️لمعۀ پنجم: در بیان طلب مال از حلال نمودن و قدر انفاق کردن است.
🔹اشتغال به کار و داشتن درآمد واجب است ودر خرج کردن میانه روی و رعایت اولویت ها مهم است.
🎯اولویت ها بدین صورت است .
۱.والدین
۲. همسر وفرزندان
۳.اقوام وخویشان فقیر
۴. همسایگان فقیر
۵. فی سبیل الله
💥کمترین پاداش برای مورد پنجم است.
⬅️لمعۀ ششم: در بیان #تجمّل_و_زینت و ملبوسات فاخره
🔹کهنه پوشی و شیک پوشی هیچ کدام دلیل بر کمال یا نقصان افراد نیست.
🔸انسان باید برحسب توان مالی خود لباس مناسبی بپوشد .اگر فقیر بود از کهنه پوشی پروا نداشته باشد واگر دارا بود بر خود وخانواده اش اش توسعه دهد .
⬅️لمعۀ هفتم: در بیان فضیلت پاکیزه بودن و بوی خوش کردن است.
⬅️لمعۀ هشتم: در مدح مطعومات لذیذه و مذمّت ترک گوشت و حیوانی نمودن است.
🔹غذای خوب ومقوی خوردن در کنار پرهیز از پر خوری، مورد سفارش است .
🔸بدن، مَرکبِ آدمی است .باید به آن رسیدگی کرد و نباید به آن فشار اضافی آورد ،حتی عبادات را نباید به آن تحمیل کرد.وگرنه انسان را به منزل مقصود نخواهد رساند.
📛حذف گوشت از #برنامه_غذایی_مریدان به خاطر #تضعیف_عقل واندیشه آنهاست تا به #توهمات فرو روند وهر باطلی را تصدیق کنند.
⬅️لمعۀ نهم: در بیان #حرمت_غنا ست.
⬅️لمعۀ دهم: در بیان #ذکر است.
✅ مولف در بخش دوم، جمع بندی خود را از روایات، درباره دو مساله دیگر بیان می نماید.
⬅️ پشم پوشی:
🔹احادیث درباره پوشیدن لباس پشمین مختلف است .احادیث سنیان بر مدح دلالت دارد واکثر روایات شیعه بر مذمت.
🔸#روایات_مدح_پشم_پوشی یا تقیه است ویا به جهت تواضع ودفع سرما یا پوشیدن موقت هنگام عبادت توصیه شده است.
💥لباس متعارف پیامبر خدا پنبه بوده نه پشم ومو.
⬅️ مذمت صوفیه:
🔹 #پشمینه_پوشان نفرین شده در حدیث نبوی "یلبسون الصوف فی صیفهم وشتائهم" همان صوفیان اند.زیرا این نوع لباس پوشیدن علامت #فرقه_ضالّه_مبتدعه_صوفیه است.
🔸احادیث صحیح و شهادت علمای شیعه بر بطلان این فرقه به حدّی است که عذری را برای کسی باقی نگذاشته است.
❌روز قیامت نمی توان به اقوال #ابن_عربی و #مولوی ودیگر صوفیان تمسک کرد وعذر آورد پس از الان باید فکری برای قیامت کرد.♨️
#کتاب #آداب #فارسی #قرن۱۱
🆔 @safiresheytan🕸
🚦 #نشان_راه
🗯 #ملا_محمد_طاهر_قمی
#معلم_بدعت
🔰بدان که #حسن_بصری که غریق دریای بدعت و ضلالت و #مقتدای_ارباب_شقاوت است، اول کسی است که #رهبانیت را در میان اسلام رواج داده و شاگردان او مثل؛
👈 #رابعه_عدویه و
👈 #حبیب_اعجمی و
👈 #مالک_دینار و
👈 غیر ایشان در بصره،
🔘بنای صومعه ها کردند و #صومعه_نشینی و ترک نکاح و گوشت و بوی خوش و بسیاری از #سنن_نبویه نمودند
🔘و دعوای #کرامات_و_معجزات کردند و #عوام_اهل_سنت را فریفته ی خود ساختند.
📛و بعد از آن جماعتی از اهل بلخ مثل #شقیق_بلخی و #ابراهیم_ادهم و غیر ایشان این طریق را از حسن و شاگردانش استفاده نمودند و رفته رفته این طریقه در #بلخ و سایر بلاد ماوراءالنهر و #خراسان شایع و متعارف شد.
❌و این طائفه کاملان خود را از #اولیاء_الله نام نهاده اند.
🔰بدان که #حسن_بصری که مروج رهبانیت و #معلم_بدعت و ضلالت است، از دشمنان حضرت امیرالمومنین علیه السلام و #انصار_عایشه و لشکر عایشه بوده و بنابراین (به خاطر همین) #حجاج_بن_یوسف به وی اخلاص داشته.
🔻شیخ #عطار در تذکره الاولیاء نقل کرده که از حجاج گفت؛
👺اگر خواهید که مردی را ببینید در حسن نگاه کنید‼️
💠🔅💠🔅💠🔅💠
⬅️در کتاب احتجاج از ابویحیی واسطی نقل شده که گفت؛
چون حضرت امیرالمومنین علیه السلام بستر را مفتوح ساخت، مردمان بر سر آن حضرت جمعیت نمودند و از جمله ایشان حسن بصری بود و با خود لوح ها داشت. پس حضرت امیرالمومنین به هر کلمه که متکلم می شد، او می نوشت.
حضرت امیر به بلندترین آوازش به حسن گفت که چه میکنی ⁉️
گفت آثار شما را می نویسم تا بعد از شما بدان حدیث کنم.
پس حضرت امیر علیه السلام گفت:
☠از برای هر قوم سامری می باشد و این سامری این امت است تا آخر حدیث.
⬅️و باز در کتاب احتجاج از ابن عباس کلامی منقول است که مختصری از آن این است که؛
حضرت امیرالمومنین علیه السلام بعد از آنکه از قتال اهل بصره فارغ شد، منبری از پالان شتر برای آن حضرت ساختند.
آن حضرت بر بالای آن رفت و اهل بصره را مذمت ها کرد و بعد از آن فرود آمد و روان شد و ما با آن حضرت روان شدیم. گذرش به حسن(بصری) افتاد و او وضو میساخت.
حضرت امیر به حسن گفت:
ای حسن اسباغ کن وضورا ،یعنی آب وضو را وافر کن.
❌حسن گفت: یا امیرالمؤمنین، دیروز کشتی جماعتی را از مردم که شهادتین می گفتند و پنج نماز می گزاردند و اسباغ وضو می کردند‼️
پس حضرت به وی گفت: که چه مانع شد تو را که به مددِ دشمنان ما، با ما محاربه نکردی⁉️
حسن گفت: راست بگویم با تو یا امیرالمومنین، در روز اول بیرون آمدم و غسل کردم و حنوط کردم و بر خود اسلحه درست کردم ومن شک در این نداشتم که ؛
❌تخلف از ام المومنین عایشه کفر است ‼️
چون به موضعی از "خریبه" رسیدم منادی ندا کرد که؛
📛یا حسن کجا میروی به درستی که قاتل و مقتول در نارند‼️
پس بر گردیدم و در خانه نشستم.
چون روز دوم شد شک نداشتم در این که ؛
❌تخلف از ام المومنین عائشه کفر است‼️
پس حنوط کردم و اسلحه بر خود درست کردم و بیرون آمدم به قصد قتال.
پس چون رسیدم به موضعی از "خریبه" از عقبم منادی ندا کرد ؛
⛔️یا حسن کجا میروی به درستی که قاتل و مقتول در نارند‼️
پس علی گفت که:
✅ منادی برادر تو ابلیس بود،راست گفت با تو . به درستی که قاتل و مقتول در نارند، از ایشان یعنی لشکر عایشه .
پس حسن گفت در این وقت دانستم که یا امیرالمومنین، که ایشان از هالکان اند .
💠🔅💠🔅💠🔅💠
🛑مخفی نماند که از این کلام حسن (بصری) ظاهر و هویدا ست که او در غایت حماقت و سفاهت وسخافت عقل بوده .
▫️در واقع چه گنجایش دارد که عاقلی متابعت عایشه را با وجود علی بن ابیطالب واجب داند
▫️و تخلف از وی (را) کفر داند
▫️و از آیات سوره تحریم که در مذمت عایشه و حفصه نازل شده غافل شود.
☑️حق سبحانه و تعالی در این سوره عایشه و حفصه را تشبیه به زن لوط و نوح کرده که کافره بودند و چه گنجایش دارد که کسی را اندک شعوری باشد وبا وجود احادیث متواتر نبویه در شأن امیرالمومنین وارد شده مثل ؛
👈حدیث غدیر
👈حدیث "سلمک سلمی و حربک حربی" و
👈 حدیث "یا علی لا یحبّک الا مومن و لا یبغضک الا کافر "
👈 وغیر آن از احادیث صریح دالّه بر امامت و خلافت و فرض طاعت امیر المومنین، عایشه عاصیه ظالمه را برآن عالیجناب ترجیح دهد .
-------------
📚تحفه الاخیار ص۳۳
🆔 @safiresheytan🕸