غایبان بزرگ این روزها... 🔻 حدود دوماه از حوادث و اغتشاشات اخیر می‌گذرد. مسئله لایه‌های مختلفی از خود را نشان داده است، اما هیچ کنش ویژه و درخوری از مدیر و نهاد رسمی #حوزه دیده نشد. ❓سوال: آیا مسئولین حوزه، به‌ویژه جناب آقای #اعرافی خود را مخاطب برخی مسئولیت‌های اجتماعی در این شرایط می‌دانند؟ اگر پاسخ مثبت است، اقدام ایشان طی این مدت چه بوده است؟ اکنون حوزه باید #اقدام_هوشمندانه و میدانی داشته باشد نه #انفعال! 🔻از #فقه_معاصر حرف می‌زنیم با این ادعا که رسالت خود را پاسخ به نیازهای روز جامعه می‌داند. سوال: الان نیاز روز چیست؟ آیا #روش، #مدل و سبک پاسخی به نیازهای جامعه، غیر از نگارش کتاب و مقاله داریم؟ اکنون هنگامه‌ی #تفقه متناسب با زمانه است، اما می‌بینیم ساختار #فقه_معاصر که #ناتمام می دانستیمش، امروز در هیچ کجای صحنه حضور ندارد. آیا نبايد در تعریف مان از #فقه_معاصر تجدیدنظر کنیم؟ 🔻 وقتی با یک #جنگ_ترکیبی مواجهیم، نیاز به #طراحی_چندلایه خواهیم داشت. محصور شدن در مدل‌هایی چون #بیانیه و تجمع در فیضیه یعنی زیستن در چند دهه گذشته. یعنی نشناختن نیاز روز، یعنی انقطاع از #مسئله_اجتماعی. 🔻 آیا نمی‌شود نسبت به این #جنگ_ترکیبی یک #طراحی_ترکیبی انجام داد؟ آیا باور داریم وسط میدان جنگ هستیم و جنگ در لایه فرهنگی، کنش‌گر فرهنگی می‌خواهد؟ انشالله انتظار نداریم که این وظیفه را سپاه یا اطلاعات انجام دهد، او که درگیر بعد امنیتی و اطلاعاتی مسئله است، ما کجاییم؟ 🔻 انتظار زیادی نیست که بگوییم این دوماه باید بیشتر شاهد حضور فعال و هوشمندانه آقای #رستمی (نهاد)، آقای #قمی (سازمان)، آقای حاج علی اکبری، آقای #واعظی و آقای #اعرافی می بودیم. نهادهای فرهنگی ما باید بتوانند در میانه حوادثی که بُعد فرهنگی نیز دارد، #سررشته_داری و #راهبری_اجتماعی و توان مدیریت و #حل_مسئله داشته باشند. 📍چیزی که امروز شاهد آن نیستیم. #مرکز_مدیریت_حوزه #سازمان_تبلیغات #نهاد_نمایندگی #دفتر_تبلیغات #فقه_معاصر #حل_مسئله #جنگ_ترکیبی #راهبری_اجتماعی #تأملی_درباب_اغتشاشات1401 🆔 @taalighat

#دیدار_رهبری #کوتاه‌نوشت (1) لزوم بازنگری سازمان حوزه در سیاست‌های کلان خود 🔻بیانات امروز رهبری لایه‌های مختلف و #مخاطب متعدد داشت. یکی از این مخاطبین مهم این بیانات مدیریت حوزه‌های علمیه است. 🔻 #حوزه سالیانی است که برای وجوه ارتباط اجتماعی خود فکری نمی‌کند. رسالت خود را تنها در علم ورزی تعریف کرده است. در سال‌های مدیریت جناب آقای #اعرافی آنچه برجستگی داشت تقویت مقوله علمی بود از #درختواره تا #فقه_معاصر که البته مورد تمجید رهبری هم بود. 🔻 اما نگاه به #مناسبات_اجتماعی حوزه فاقد برنامه‌ریزی مجزا و مستقل بوده است. از تربیت نیروی متخصص تا تولید محتوا. شايد این تلقی در نهاد حوزه وجود داشته است که این مسئله تنها از وظایف #سازمان_تبلیغات و #دفتر_تبلیغات است. 🔻 مدیریت حوزه علمیه حتی در طراحی نظام آموزشی و تربیتی خود نگاهی به رسالت‌های اجتماعی طلبه ندارد. آنچه در سبد تعلیمات حوزه برجسته است چیز دیگری است. 🔻 بیانات اخیر رهبری در راستای تغییر نگرش در لایه #سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه نیز قابل ارزیابی است. 📌ادامه دارد... #مرکز_مدیریت_حوزه #بازنگری_سیاستی #سیاست‌گذاری 🆔 @taalighat

📚 نگاهی اجمالی به ویژگی‌های برخی دروس خارج فقه (4) ویژگی‌های درس خارج فقه حضرت استاد شب‌زنده‌دار 1. تتبع گسترده و فقه تفصیلی یکی از مهم‌ترین نکات درس حضرت استاد، تتبع گسترده و شامل نسبت به اقوال و انظار پیرامون مسئله است. تتبعی که از اقوال اساطین فقه آغاز می‌شود و تا فقهای معاصر و حتی کمتر شناخته‌شده امتداد می‌یابد. تتبعی که می‌کوشد مسئله را از جوانب مختلف بررسی کند، زوایای دید مختلف را بیان کند تا دیدی جامع نسبت به ابعاد مسئله بسازد و از نکته‌سنجی دیگر فقها محروم نماند. البته این حد از تفصیل برای همه سلائق و نیز برای طلابی که تازه وارد خارج می‌شوند قابل توصیه نیست. 2. تفریع فروع و طراحی جامع بحث حضرت استاد برای بررسی هر مسئله یک طراحی جامع تنظیم می‌کنند. يعنی تدریس مبتنی بر یک طراحی منسجم، هندسه منطقی است. برخلافِ بسیاری از اساتید که با محوريت یک کتاب فقهی و در همان چارچوب مثلا جواهر یا مستند عروه مرحوم خویی درس را به پیش می‌برند، ایشان خود هندسه جدیدی برای بحث طراحی می‌کنند که هم دارای #جامعیت نسبت به ابعاد بحث است و هم برخوردار از سیری منطقی. 3. بیان سلیس، شیوا بیان جناب استاد در عین فنی و دقیق بودن، عاری از اغلاق و تعقید بوده و شفاف، گویا و منظم است. طلبه دچار سردرگمی عبارات و کلمات نمی‌شود. بیان شیوا موجب می‌شود طلبه بر محتوا تمرکز بیشتری بیابد تا اینکه در پیچ عبارات متوقف شود. 4. فقه جواهری 🔹درس جناب استاد نمونه‌ای کامل، بارز و قابل الگوگیری از #فقه_جواهری پاکیزه و متقن است. 🔹برخی دروس خارج به‌این نحو است که تکیه به برخی عناصر آنقدر پر رنگ است که دیگر عناصر به حاشیه می‌روند مثلا عمده به تطبیقات اصولی می‌گذرد یا عمده بحث صرف تحقیقات رجالی می‌شود یا بیشتر بحث صرف نقل و نقد اقوال و تتبعات است. اما جناب استاد همه عناصر را به‌صورت متناسب، به‌جا و بهینه به‌کار می‌گیرند. 🔹درس خارج فقه ایشان به تعبیر برخی قدیمی‌ها کاملاً طعم فقه دارد آن هم فقه جواهری. از حیث تتبع اقوال فقهی، تدقیق در کلمات فقها، تحلیل و درایة احادیث با رویکردی کاملاً فنی است. در جای خود استفاده از بررسی‌های دقیق رجالی، تطبیقات اصولی، به‌کارگیری قواعد همه به‌صورت #متوازن و به‌هنگام انجام می‌شود. 🔹پس اولا تنوع در به‌کارگیری عناصر اجتهاد، ثانیاً عدم افراط و تفریط در این زمینه و استفاده متوازن، ثالثاً به‌کارگیری فنی و بر اساس اصول استنباط همه ویژگی‌های تفقه استاد است. 4. تحقیقات رجالی اعتنای استاد در درس به تحقیقات رجالی کاملاً دقیق، تفصیلی و فنی است. خروجی برخی از این ابحاث در قالب کتبی منتشر شده است. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از: 📗کافی شریف 📗مسعدة بن صدقه 📗تفسیر علی بن ابراهیم قمی 📗 معلی بن خنیس - کتاب ابن غضائری 5. جمع‌بندی فنی اما نکته مهم شیوه جمع‌بندی نهایی، اجتهاد و نتيجه‌گیری نهایی استاد است. آنچه در این حلقه آخر به‌چشم می‌آید جمع‌بندی فنی و مبتنی بر قواعد است. برخلافِ برخی شیوه‌ها که برداشت‌های ذوقی جای جمع‌بندی فنی را می‌گیرد. 6. تعامل با شاگردان نکته دیگر درس استاد اینکه جنابشان علی رغم جمعیت بالای درس، هم در بین درس امکان سوال و جواب می‌دهند و هم پس درس مدتی را به گعده و پرسش و پاسخ اختصاص می‌دهند. 7. اعتنا به مسائل نظام و انقلاب درس خارج استاد، درسی بریده از انقلاب، نیازهای آن و حوادث جاری در مملکت نیست. درس خارج یک استاد فقیه و انقلابی این‌گونه است که در ابتدای درس درصورتی که حادثه مهمی در ایران یا جهان رخ داده باشد، استاد معظم نسبت به آن تذکار و رهنمود می‌دهند. اینکه استاد عزیز چندسالی بحث امر به معروف و نهی از منکر را برای خارج فقه برگزیدند و یا اینکه مدتی پیرامون #بیانیه_گام_دوم سخن می‌گفتند و یا اینکه در بحث #فقه_معاصر اثرگذاری محوری دارند، همه نشانه یک #فقیه_انقلابی و درس خارج متناسب با انقلاب اسلامی است. #منهج_شناسی #مکتب‌شناسی #درس_خارج #آیت‌الله_شب‌زنده‌دار 🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻 🆔https://eitaa.com/ghabas

📝 به‌بهانه آغاز سالتحصیلی جدید حوزه‌های علمیه امروز رسماً سالتحصیلی حوزه‌های علمیه آغاز شد. اطلاعیه برگزاری انواع دروس سطوح عالی و خارج در زمینه فقه و اصول و تفسیر و کلام و فلسفه و عرفان چشم‌نواز است. 1. حوزه سنتی و دروس خارج امروز بیش از 270 درس خارج فقه و اصول به‌صورت رسمی در حوزه علمیه قم دائر است و تعداد دروس خارج غیر رسمی به بیش از این‌ها می‌رسد. هرچند کرونا بر همه نظام‌های آموزشی اثر منفی داشت و حوزه نیز مستثنی نبود اما همچنان دروس اصلی با نشاط و پویایی در حال برگزاری است. اما برخی #حوزه_سنتی را آماج نقد قرار می‌دهند غافل از اینکه حوزه سنتی، میراث دار ده قرن مجاهدت‌های علمی فقها و علمای شیعه در طول تاریخ بوده‌اند که سینه به سینه میراث علمی و منهجی و روشی را به این نسل منتقل کردند. این نقش تاریخی را اگر ناديده بگیریم، یعنی از #مکانیسم_اجتماعی انتقال #سرمایه‌های_تمدنی غفلت ورزیده‌ایم. تکیه بر این میراث عظیم و به تعبیر امام راحل منهج #فقه_جواهری که #نماد_تفقه_اصیل شیعی است، امکان حضور در عرصه‌های نوپدید را فراهم می‌آورد. آنچه امروزه تحت عنوان فقه معاصر شنیده می‌شود، بدون تکیه به این تراث غنی امکان پدیدآمدن و پیش رفتن نداشت. اما #انقلاب_اسلامی با بهره به‌هنگام از ظرفیت حوزه سنتی، افق‌های نو را پیش روی آن گشود و بسیاری از بزرگان همین طیف به دعوت انقلاب روی خوش نشان دادند و گام در مرحله نخست پرداختن به نیازهای فکری حکومت دینی نهاد. در چنين بستری بود که فقه معاصر متولد شد. نقش محوری، هوشمندانه و درایت راهبردی آیت‌الله #اعرافی در ایجاد چنين پیوندی بین حوزه سنتی و موضوعات جدید در سال‌های اخیر، انکارناپذیر است. این همه به‌معنای عدم انتقاد نسبت به کنش سیاسی بخشی از حوزه سنتی نیست. 2. فقه معاصر، گستره موضوع و انقلاب بنابر آنچه گذشت امروز در کنار دروس خارج فقه با موضوعات عمومی عبادات و معاملات دروس خارج با موضوعات جدید نیز در جریان است. برخی از این موضوعات عبارتند از: ۱. فقه اجتماعی ۲.فقه احیای حقوق عامه ۳. فقه اخلاق ۴. فقه اداره ۵. فقه امنیت ۶. فقه بورس و بازارهای مالی ۷. فقه بیمه ۸. فقه پزشکی ۹. فقه پول ۱۰. فقه پولشویی ۱۱. فقه تربیت ۱۲. فقه جمعیت ۱۳. فقه حریم خصوصی ۱۴. فقه حقوق بشر ۱۵. فقه حکمرانی ۱۶. فقه حکومت ۱۷. فقه خانواده ۱۸. فقه رسانه و احکام آن ۱۹. فقه رمز ارزها ۲۰. فقه روابط بین الملل ۲۱. فقه رؤیت هلال ماه با چشم مسلح ۲۲. فقه شخص حقوقی و شرکت های سهامی ۲۳. فقه عدالت ۲۴. فقه عقود مستحدثه ۲۵. فقه فضای مجازی ۲۶. فقه قانون ۲۷. فقه مالکیت فکری ۲۸. فقه محیط زیست ۲۹. فقه هوش مصنوعی ۳۰. فقه ورزش ۳۱. فقه کارگزاران ۳۲. نظام اقتصادی اسلام ۳۳. فقه هوش مصنوعی این تنوع نشان می‌دهد #حوزه_امروز در واقع #حوزه_پساانقلاب است. حوزه‌ای که به نیازهای روز بی‌اعتنا نیست. خود را متعهد به حل مسئله جامعه اسلامی می‌داند. هرچند در آغاز راه باشد. #فقه_معاصر یک آغاز است، و این آغاز نیاز به افزونه‌های جدی دارد. #آسیب‌شناسی و تحلیل روند موجود لازمه رساندن این مسیر به مرحله دوم است. مرحله‌ای که درک دقیقی از امر #حکمرانی دارد و هم #مدرنیته را می‌شناسند که انشاالله در یادداشت‌ مستقلی به آسیب‌شناسی فقه معاصر خواهیم پرداخت. 3. مراجع تقلید، چشم و چراغ حوزه اما این سرمایه با حضور ارزشمند و بی‌بدیل #مراجع_تقلید پدید آمده است. چندی پیش که سری به مسجد اعظم زدم، از فقدان تدریس حضرات آیات عظام #وحید خراسانی، #شبیری زنجانی و #مکارم شیرازی دلگیر شدم. چندی پیش بود که مسجد اعظم برای درس این اعاظم مملو از جمعیت می‌شد و امروز کهولت سن مانع از این فیض شده است. الحمدلله که هنوز درس حضرات آیات عظام #نوری همدانی، #سبحانی و #جوادی آملی برقرار است. مراجع ستون‌های حوزه هستند و به واسطه ایشان است که این فیض جریان می‌گیرد. اساتیدی که امروز تکیه بر مسند تدریس خارج دارند، دیروز از دریای علم این اعاظم متنعم بودند. مبادا نسبت به این سرمایه عظیم ناسپاس و قدرنشناس باشیم. #حوزه_پساانقلاب #حوزه_علمیه #فقه_معاصر 🆔@taalighat

نقدی بر یک نقد اخیراً متنی از جناب حجت‌الاسلام دکتر احمدحسین شریفی در نقد وضعیت دروس خارج منتشرشده است که نکاتی درباره آن تقدیم می‌شود: 1. خلط معنای فقه فردی و اجتماعی وی می‌نويسد: "معلوم می‌شود هنوز هم حجم عظیمی از دروس خارج فقه، به فقه فردی اختصاص دارد" سپس به ارائه آمار دروس خارج صوم و صلاة و حج و طهارت می‌پردازد. نویسنده گویا مایز فردی و اجتماعی را موضوع می‌داند در حالی‌که تفاوت و تمایز اصلی بین فقه فردی و اجتماعی علاوه بر موضوع، عنصر رویکرد و روش است. این خلط موجب شده است وی گمان کند کثرت دروسی با موضوعات صوم و صلاة به‌معنای غلبه رویکرد فردی است و اگر مثلا فردا 200 درس خارج با موضوعات اجتماعی داشته باشیم، به مرحله موفقیت در فقه اجتماعی رسیده‌ایم. در حالی‌که حتی اگر روزی 400 درس خارج با موضوعات اجتماعی داشته باشيم، اما رویکرد تغییر نکرده باشد، ما همچنان گرفتار فقه فردی هستیم. رهبر معظم انقلاب دراین باره می‌فرمایند: "فقه ما از طهارت تا دیات، باید ناظر به اداره‌ی یک کشور، اداره‌ی یک جامعه و اداره‌ی یک نظام باشد. شما حتّی در باب طهارت هم که راجع به ماء مطلق یا فرضاً ماءالحمام فکر می‌کنید، باید توجه داشته باشید که این در یک جا از اداره‌ی زندگی این جامعه تأثیری خواهد داشت؛ تا برسد به ابواب معاملات و ابواب احکام عامه و احوال شخصی و بقیه‌ی ابوابی که وجود دارد. بایستی همه‌ی اینها را به عنوان جزیی از مجموعه‌ی اداره‌ی یک کشور استنباط بکنیم. این در استنباط اثر خواهد گذاشت و گاهی تغییرات ژرفی را به وجود خواهد آورد." 2. عدم تفکیک بین درس خارج آموزشی و درس خارج پژوهشی بسیاری از دروس خارج ماهیت آموزشی آموزشی دارند. در درس خارج آموزشی طلبه با روش اجتهاد و تفقه آشنا می‌شود. اتفاقا بهترین ابواب برای آموختن و سیاه مشق اجتهاد، ابواب عباداتند که کثیرالروایه و کثیرالرساله هستند. اما دروس خارج پژوهشی که با رویکرد تولید علم صورت می‌پذیرد حلقات محدودتری را شامل می‌شود و به افرادی اختصاص دارد که از مرحله آموزش عبور کرده و در آستانه اجتهاد قرار دارند. هم‌اکنون دروس خارجی در این مستوی و با موضوعات جدید نیز برقرار است. نقد بی‌مهابای دروس خارج متعددی که بستر تربیت مجتهدان آینده را فراهم می‌کند، و نشان پویایی حوزه است، حکایت "یکی بر سر شاخه بن می‌برید" است. مگر می‌توان بدون تکیه به عنصر اصیل #اجتهاد گام در مسیر حل موضوعات نوپدید گذاشت؟ اگر زیرساخت روش‌شناختی سست باشد، محصولی جز قیاس یا التقاط یا استحسان نصیب جامعه اسلامی نخواهد شد. از سوی دیگر امروز بیش از 20 مرکز تخصصی فقهی در قم دایر است که در دو سطح به تربیت طلبه می‌پردازند. سطح اول درس خارج عمومی است که روش اجتهاد را می‌آموزد و سطح دوم درس خارج تخصصی که اجتهاد عملی در موضوعات جدید را کار می‌کند. 3. عدم التفات به تدریجی بودن تحول متأسفانه عزیزان توجه ندارند که تحول امری زمان‌مند و تدریجی است. اینکه طی یک دهه اخیر و تدابیر ریاست جدید حوزه آیت‌الله اعرافی چنين تغييری رقم خورده است، آن هم باتوجه به اقتضائات بوم سنتی حوزه، امری مهم، روبه جلو و قابل تقدیر است. 4. عدم اشراف کامل نسبت به میدان اولا گویا ایشان نسبت به تنوع موضوعات دروس خارج نیز اشراف نداشته و مواردی را پیشنهاد می‌دهد که امروز درس خارج متناظر با آن موجود و دایر است. از جمله: فقه شهرسازی فقه پوشش فقه محیط زیست فقه روابط بین ادیان و مذاهب ثانیاً ازسوی دیگر ایشان در طلیعه سخن به‌نوعی دروس خارج جدید را توصیف می‌کند که گویی مربوط به چندسال اخیر بوده و با تعداد کمی برگزار می‌شود درحالی‌که برخی از دروس خارج چون فقه الاداره، فقه پزشکی، فقه سیاسی، فقه اقتصادی و... دارای سابقه قریب به 20 سال و برخی بیشتر هستند. ثالثاً برخی از این دروس امروز با تعداد شرکت کنندگان بسیار زیاد برگزار می‌شود. همچنين تنها برخی دروس به‌صورت یک روز در هفته بوده و بسیاری به‌عنوان درس اصلی و به‌صورت روزانه برگزار می‌شود. 5. لزوم پاسخگویی نسبت به عملکرد شخصیت حقوقی باتوجه به ریاست ایشان بر دانشگاه قم که بستر مناسبی برای ایجاد زمینه تحول در علوم انسانی است، اما عملکرد ایشان موجب شده برخی اعضای هیئت علمی دانشگاه نسبت به مدیریت وی نقدهای راهبردی داشته باشند. لذا خوب است گزارشی از عملکرد در دانشگاه ارائه شود تا اگر موفقیتی بوده، حوزه از تجارب ایشان استفاده کند. 6. مصب نقد اما آیا روند موجود قابل نقد نیست؟ آیا #فقه_معاصر می‌تواند پاسخگوی نیاز حکومت دینی باشد؟ آیا صرف تحول در موضوعات دروس خارج مشکل را حل می‌کند؟ اینجا نکات و #نقد_راهبردی وجود دارد که انشاالله بعدا درباره آن خواهم نوشت. اما #نقد_ضعیف موجب می‌شود راه برای نقدهای اساسی مسدود شود. #حوزه 🆔 @taalighat