#معیار‌صدق #گزاره‌های‌نظری صحت ارجاع آنها به #بدیهیات است.
#معیار‌صدق #بدیهیات ارجاع آنها به #علوم‌حضوری است.
🔹دیدگاه #پوزیتیویست‌ها خود متناقض است. (خود این معیار با حس درک نمیشود)
#حسیات بدیهی و خطاناپذیر نیستند (معیار صدق آنها بازگشت آنها به #حکم‌عقل، به همراه آزمایش و تکرار است.
دیدگاه #انسجام‌گرایان موارد نقض بسیاری دارد مانند افسانه‌ها و نظریه‌های باطلی که با معارف عصر خود سازگارند.
معنای#انسجام مبهم است.
🔸همان، فصل ۶ و ۷ و ۸ و ۹؛ و درآمدی بر معرفت‌شناسی، ص۶۷ و ۶۸؛ و گامی به سوی علم دینی،ص۳۲
5)⏮#هدف‌معرفت در علوم تجربی انسانی:
#واقع‌گرائی: #شناخت‌واقعیت‌ها
#ابزارانگاری: یافتن #ابزارهای مناسب برای برآوردن #نیازها
✅هدف اولیه: #شناخت‌واقعیت
هدف ثانوی: تسلط و #اصلاح‌فرد و جامعه و #حلّ‌مشکلات زندگی و تقویت #نگرش‌توحیدی
🔹بر اساس #رئالیسم، شناخت واقعیت به هدف #اصلاح‌عمل صورت میگیرد.
🔸گامی به سوی علم دینی،ص۶۷
6)⏮#انواع‌شناخت:
#توصیف، #تبیین و #پیش‌بینی
✅توصیف و تبیین و پیش‌بینی در سطح تجربی وجود دارد (#علّی،#تفسیری و #کارکردی)
در سطح #فراتجربی هم تبیین علّی وجود دارد لذا پیش‌بینی و کنترل قابل تصور است.
🔹جنبه‌های منطقی و فلسفی #انواع‌شناخت در علوم انسانی اسلامی، نشان‌دهنده وجود روابط علّی معلولی میان مفاهیم و پدیده‌های #غیرتجربی است.
🔸گامی به سوی علم دینی،ص۶۹ و ص۱۵۳
7)⏮#اصل‌عینیت‌در‌شناخت:
#مطابقت‌با‌واقع، #بیطرفی‌ارزشی و #آزمون‌پذیری‌همگانی
✅مطابقت با واقع در تمام موارد.
#بیطرفی‌ارزشی و #آزمون‌پذیری‌همگانی در #سطح‌تجربی
🔹#بیطرفی‌ارزشی اگر امکان داشته باشد در سطح تجربی باید رعایت شود، ولی برای #توصیف‌وضع‌موجود و ارائة راهکار، از ارزشها میتوان استفاده نمود.
لزوم آزمون‌پذیری همگانی در تمام علوم محل تردید است
🔸گامی به سوی علم دینی،ص۷۸ و ص۱۵۷ و ۱۵۸
8)⏮#روش‌دستیابی‌به‌معرفت:
#اثبات‌گرائی:#تجربی
#تفسیری: #هرمنوتیکی و #تفسیری
#انتقادی: #پدیدارشناسی + #تحلیل‌عقلی
✅#روش‌ترکیبی
🔹از تمام #روشهای‌عام و مشترک میتوان برای #تحصیل‌معرفت استفاده نمود.
🔸پارادایم اجتهادی دانش دینی، ص ۵۳ و ص۱۱۲
9)⏮#منابع‌معرفت:
#اثبات‌گرائی: #حس و #تجربه
#تفسیری: #متن
#انتقادی: #لایه‌های‌واقعیات
✅#شهود (#علم‌حضوری)
#عقل
#حس‌ظاهری و #باطنی
#متون‌دینی (#کتاب و #سنت)
🔹از تمام #منابع‌معرفت که خداوند در وجود انسان قرار داده میتوان استفاده نمود.
🔸منابع معرفت، ص۱۶؛ پارادایم اجتهادی دانش دینی، ص ۱۱۳
♻️ پاسخ به برخی #اشکالات #معرفت‌شناسانه به #امکان‌تحقق‌علم‌دینی را میتوان از نتایج این بحث برشمرد:
ردیف(1,2,3,4,5,6)
⏮#اشکال معرفت شناسانه به #امکان‌تحقق‌علم‌دینی
🔹حوزه اشکال
✅پاسخ
1)⏮گزاره های دینی در #مقام‌داوری- در#حوزه‌تجربیات – #ابطال‌پذیر نیستند، پس علمی نیستند (#واقع‌نمایی آنها قابل #احراز نیست)
🔹#اصل‌علمِ‌دینی
✅تنها معیار #علمی‌بودن، #ابطال‌پذیری نیست. بلکه بر اساس #بنیادهای‌عام‌معرفتی این مطلب قابل اثبات است که: گزاره های حاصل از #کشف‌روشمند از #منابع‌دینی نیز، قابلیت #احراز #واقع‌نمایی دارند.
✅وانگهی، خود #علمی‌بودن بر اساس معیار #ابطال‌پذیری، مورد اتفاق نیست، و حداقل دو #پارادایم دیگر (#تفسیری و #انتقادی) دیدگاه متفاوتی دارند.
2)⏮#ارزش‌معرفتی #گزاره های‌دینی در ناحیه #قلمرو: #قلمرو‌گزاره‌های‌دین #حداقلی است. یعنی به لحاظ معرفتی دامنه محدودی از حقایق را به ما نشان می‌دهند. و در نتیجه نباید به با تلقی حداکثری، وارد فهم گزاره های دین شد.
🔹#معرفت‌دینی
✅کارکرد مورد توافق همگانیِ «#دین» #هدایت به #آخرت‌بهینه است، #هدایت، صفتی است که به حالت #فکری #روانی #رفتاری جهت‌داده شده به‌سوی عدالت و جلب رضایت خداوند اطلاق می‌شود (شکل‌گیری #شخصیت‌فرد)، #امور‌زندگانی دنیایی افراد، تاثیر معنی‌دار در شکل‌گیری شخصیت آنها دارد بنابراین اگر دین بخواهد عهده‌دار هدایت باشد باید نسبت به امور زندگانی دنیایی موضع مناسب اتخاذ کند و #دستورالعمل مناسب ارائه نماید.
3)⏮#تحول‌عمومی‌معرفت‌دینی
🔹#معرفت‌دینی
✅نقدهای وارد بر دیدگاه #قبض‌و‌بسط. و مهمترین آن: #فقدان‌دلیل‌بر‌تعمیم.
4)⏮بر اساس #تمایز‌پدیده از #پدیدار، شناخت امور #متافیزیکی مانند #وجود‌خدا، ممکن نیست.
🔹#مبانی‌علمِ‌دینی
✅نقدهای وارد بر #دیدگاه‌کانت، پاسخ این اشکال است. از جمله: چگونگی کشف اصل دیدگاه #کانت، خارج از حوزه پدیدارها؟
و در نتیجه #قابل‌تعمیم‌نبودن اصل #نظریه‌کانت یا به بیان دیگر #نسبی‌بودن.
5)⏮#فهم‌از‌دین باید خود را با #تجربه و #عقلانیت‌تجربی هماهنگ کند.
🔹#منابع‌علمِ‌دینی
✅#فهم‌از‌دین، در چهارچوب #عقلانیت‌پایه و #تجربه‌قطعی قرار میگیرد و #تابعی از #برهان است لذا #فرضیات‌تجربی #غیرقطعی و لو با شواهد زیاد، نمی‌توانند تعیین‌کننده صحت یا سقم فهم دینی باشند.
امام علی‌علیه السلام :
وَأَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ - سُبْحَانَهُ - مِنْ تِلکَ الْحُقُوقِ حَقُّ الْوَالِی عَلَی الرَّعِیةِ، وَحَقُّ الرَّعِیةِ عَلَی الْوَالِی، فَرِیضَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ - سُبْحَانَهُ - لِکُلٍّ عَلَی کُلٍّ، فَجَعَلَهَا نِظَاماً لِأُلْفَتِهِمْ، وَعِزّاً لِدِینِهِمْ.
فَلَیسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیةُ إِلَّا بِصَلَاحِ الْوُلاَةِ، وَلَا تَصْلُحُ الْوُلاَةُ إِلَّا بِاسْتِقَامَةِ الرَّعِیةِ،
فَإِذَا أَدَّتِ الرَّعِیةُ إِلَی الْوَالِی حَقَّهُ، وَأَدَّی الْوَالِی إِلَیهَا حَقَّهَا عَزَّ الْحَقُّ بَینَهُمْ، وَقَامَتْ مَنَاهِجُ الدِّینِ، وَاعْتَدَلَتْ مَعَالِمُ الْعَدْلِ، وَجَرَتْ عَلَی أَذْلاَلِهَا السُّنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِکَ الزَّمَانُ، وَطُمِعَ فِی بَقَاءِ الدَّوْلَةِ، وَیئِسَتْ مَطَامِعُ الْأَعْدَاءِ.
وَإِذَا غَلَبَتِ الرَّعِیةُ والِیها، أَوْ أَجْحَفَ الْوَالِی بِرَعِیتِهِ، اخْتَلَفَتْ هُنَالِکَ الْکَلِمَةُ، وَظَهَرَتْ مَعَالِمُ الْجَوْرِ، وَکَثُرَ الْإِدْغَالُ فِی الدِّینِ، وَتُرِکَتْ مَحَاجُّ السُّنَنِ، فَعُمِلَ بِالْهَوَی، وَعُطِّلَتِ الْأَحْکَامُ، وَکَثُرَتْ عِلَلُ النُّفُوسِ، فَلَا یسْتَوْحَشُ لِعَظِیمِ حَقٍّ عُطِّلَ، وَلَا لِعَظِیمِ بَاطِلٍ فُعِلَ! فَهُنَالِکَ تَذِلُّ الْأَبْرَارُ، وَتَعِزُّ الْأَشْرَارُ، وَتَعْظُمُ تَبِعَاتُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ عِنْدَ الْعِبَادِ. فَعَلَیکُمْ بِالتَّنَاصُحِ فِی ذلِکَ، وَحُسْنِ التَّعَاوُنِ عَلَیهِ.
فَلَیسَ أَحَدٌ - وَإِنِ اشْتَدَّ عَلَی رِضی اللَّهِ حِرْصُهُ، وَطَالَ فِی الْعَمَلِ اجْتِهَادُهُ - بِبَالِغٍ حَقِیقَةَ مَا اللَّهُ سُبْحَانَهُ أَهْلُهُ مِنَ الطَّاعَةِ لَهُ.
وَلکِنْ مِنْ وَاجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ عَلَی عِبَادِهِ النَّصِیحَةُ بِمَبْلَغِ جُهْدِهِمْ، وَالتَّعَاوُنُ عَلَی إِقَامَةِ الْحَقِّ بَینَهُمْ. وَلَیسَ امْرُؤٌ - وَإِنْ عَظُمَتْ فِی الْحَقِّ مَنْزِلَتُهُ، وَتَقَدَّمَتْ فِی الدِّینِ فَضِیلَتُهُ - بِفَوْقِ أَنْ یعَانَ عَلَی مَا حَمَّلَهُ اللَّهُ مِنْ حَقِّهِ. وَلَا امْرُؤٌ - وَإِنْ صَغَّرَتْهُ النُّفُوسُ، وَاقْتَحَمَتْهُ الْعُیونُ - بِدُونِ أَنْ یعِینَ عَلَی ذلِکَ أَوْ یعَانَ عَلَیهِ.
«و در میان حقوق الهی بزرگ ترین حق، حق #رهبر‌بر‌مردم، و حق #مردم‌بررهبر است، حق واجبی که خدای سبحان، بر هر دو گروه لازم شمرد، و آن را عامل #پایداری پیوند ملّت و رهبر، و #عزّت‌دین قرار داد.
پس #رعیت اصلاح نمیشود جز آن که زمامداران اصلاح گردند، و #زمامداران اصلاح نمی‌شوند جز با درستکاری رعیت.
و آنگاه که مردم #حق‌رهبری را اداء کنند، و زمامدار حق مردم را بپردازد، حق در آن جامعه #عزّت یابد، و راه‌های دین #پدیدار، و نشانه‌های #عدالت برقرار، و #سنّت پیامبرصلی الله علیه وآله پایدار گردد، پس روزگار #اصلاح شود، و مردم در تداوم حکومت #امیدوار، و دشمن در آرزوهایش #مأیوس می‌شود.
امّا اگر مردم بر حکومت #چیره شوند، یا زمامدار بر رعیت #ستم کند، #وحدت‌کلمه از بین می‌رود، نشانه‌های #ستم آشکار، و #نیرنگ‌بازی در دین فراوان می‌گردد، و راه گسترده سنّت پیامبرصلی الله علیه وآله #متروک، #هواپرستی فراوان، احکام دین #تعطیل، و #بیماری‌های‌دل فراوان گردد، مردم از اینکه #حقّ‌بزرگی #فراموش می‌شود، یا #باطل‌خطرناکی در جامعه #رواج می‌یابد، احساس #نگرانی نمی‌کنند، پس در آن زمان #نیکان‌خوار، و #بدان قدرتمند می‌شوند، و #کیفرالهی بر بندگان بزرگ و دردناک خواهد بود
پس بر شماست که یکدیگر را #نصیحت کنید، و نیکو همکاری نمایید.
درست است که هیچ کس نمی‌تواند حق اطاعت خداوندی را چنانکه باید بگذارد، هرچند در به دست آوردن رضای خدا حریص باشد، و در کار بندگی تلاش فراوان نماید، لکن باید #بمقدارتوان، حقوق الهی را رعایت کند که یکی از واجبات الهی، یکدیگر را به اندازه توان #نصیحت‌کردن، و #برپاداشتن‌حق، و #یاری‌دادن به یکدیگر است.
هیچ کس هر چند قدر او در حق بزرگ، و ارزش او در دین بیشتر باشد، #بی‌نیاز نیست که او را در انجام حق یاری رسانند، و هیچ کس گرچه مردم او را #خوار شمارند، و در دیده‌ها بی‌ارزش باشد، کوچک تر از آن نیست که کسی را در انجام حق یاری کند یا دیگری به یاری او برخیزد.» [1] .
(1) خطبه 216 نهج‌البلاغه
@dastyaar