#نکات_فقهی #اصطلاحات_فقهی #علت #حکمت ✅ تفاوت علت و حکمت: 🔻«#علت» در اصطلاح فقها دلیلی است که هم تعمیم می دهد و هم تخصیص می زند. [تعمّم و تخصّص]؛ بنابراین اگر ثابت شود امری علت حکم است، با نبود آن امر، حکم از همان موضوع اصلی هم منتفی می شود (تخصّص) و با وجود آن امر در موضوع دیگر، حکم شامل آن موضوع هم می شود (تعمّم)؛ 🔹 اما «#حکمت» در اصطلاح فقها تعمیم می دهد، ولی تخصیص نمی زند [تعمّم و لاتخصّص]؛ یعنی اگر ثابت شود امری حکمت حکم است، با نبود آن امر، حکم از آن موضوع اصلی منتفی نمی شود (لاتخصّص)، ولی با وجود آن امر در موضوع دیگر، حکم شامل آن موضوع دیگر نیز می شود (تعمّم). 👈 به عنوان نمونه: اگر «اسکار» علت حرمت خمر باشد، در جایی که خمر مسکر نباشد، ـ مثل یک قطره از خمر ـ حرمت نیز منتفی می شود (تخصّص) و جایی هم که ماده دیگری (مثل فقاع) اسکار داشته باشد، حرمت به آن نیز #سرایت خواهد کرد. (تعمّم)؛ اما اگر اسکار حکمت حرمت باشد، درست است که فقاع مسکر هم حرام خواهد بود (تعمّم)، ولی خمر - حتی اگر مسکر نباشد - حرام است. (لاتخصّص) بنابراین حکمت قوی تر از علت است. 🔸 پس در مثال های مختلف باید بدانیم یک دلیل، علت حکم است و یا حکمت آن؛ مثلا با مشخص شدن اینکه بارداری در زنان، حکمت عده در طلاق است، حتی جایی که زن قطعا باردار نباشد، باز عده واجب خواهد بود. یا با مشخص شدن اینکه ظلم، حکمت ربا است، حتی در جایی که ربا موجب ظلم نباشد، حرام خواهد بود؛ مثل تعویض برنج خوب با برنج بد، به مقدار بیشتر. 🔺 برگرفته از فرمایشات استاد آیت الله علی #عندلیبی (زید عزه) در درس خارج فقه 🔰 مدرسه عالی فقه و اصول شهیدین قم 🆔 @dar_masire_ejtehad

#نکات_فقهی #الغاء_خصوصیت 💠 مواردی که می‌توان الغاء خصوصیت کرد: 🔹 قدرت «اصالة الموضوعیة» بیشتر از قدرت الغاء خصوصیت است. لذا #اصل این است که خود کلمه #موضوع حکم است و مشیر به‌‌ مورد دیگری نیست. بنابراین نمی‌توان خصوصیت وارد شده در عنوان و لفظ را نادیده گرفت و آن لفظ را بر معنای دیگر حمل کرد. 🔸 برای نمونه، اگر در لسان شارع آمد: «أکرم العالم»، عالم ـ بماهو عالم ـ مراد است؛ نه عالم از جهت «انسان» بودن. این اصل #عقلایی مهمی است که در اصول فقه ثابت شده و کاربرد فراوانی دارد. 🔻 این اصل حاکم است؛ مگر در سه مورد: 1️⃣ در جایی که #علت حکم در دلیل بیان شده باشد؛ 2️⃣ در جایی که علت حکم به‌صراحت در کلام بیان نشده، اما لفظی به‌کار رفته که #به‌منزله تعلیل است و عرفاً جایگزین تعلیل به شمار می‌رود. 3️⃣ در جایی که فهم #عرفی الغای خصوصیت را ممکن بداند. 🔺 در این سه مورد می‌توان از «اصالة الموضوعیة» دست برداشت و الغاء خصوصیت کرد. 📚 مطرح شده در درس خارج فقه استاد #اعرافی (دام عزه) 👈 نکات #فقهی بیشتر را از این طریق دنبال کنید: 🌐 https://eitaa.com/joinchat/4290445439Ccdc991b341 🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم

#نکات_اصولی 💠 نوآوری محقق داماد در مورد حکمت حکم 🔹 مشهور اصولیون در مورد علت حکم گفته‌اند: «العلة تعمم و تخصّص»؛ (کتاب البیع، امام خمینی، ج۱، ص۱۷۷، أحکام الرضاع في فقه الشیعة، محقق خویی، ص۱۴۲) ولی در مورد حکمت گفته‌اند: «الحکمة لا تعمم و لا تخصّص» (کتاب البیع، امام خمینی، ج۴، ص۸۷؛ کتاب نکاح، شبیری زنجانی، ج۱، ص۱۶۶) در نتیجه، در جملۀ «لا تأكل الرمان لأنّه حامض»، اگر «لأنّه حامض» #علت حکم باشد، هم موجب تعمیم حکم به تمام حامض‌ها خواهد شد و هم نسبت به انار غیرترش، تخصیص خواهد خورد؛ ولی اگر حکمت حکم باشد، نه موجب تعمیم و نه موجب تخصیص آن نمی‌شود. 🔸 مرحوم محقق داماد معتقد است #حکمت می‌تواند موجب تعمیم حکم شود؛ ولی موجب تخصیص نخواهد شد. (المحاضرات، محقّق داماد، ج۲، ص۵۵۹، کتاب نکاح، شبیری زنجانی، ج۱، ص۱۶۶) ✅ در نتیجه، فقرۀ «لأنّه حامض»، اگر حکمت حکم در جملۀ مذکور باشد، صرفاً موجب تعمیم آن به حامض‌های دیگر خواهد شد؛ ولی انار، حتی اگر ترش نباشد، در هر صورت همان حکم را خواهد داشت. 📚 برگرفته از کتاب: آراء خاص فقهی و اُصولی در سدۀ اخیر حوزۀ علمیۀ قم 👈🏻 نکات #اصولی بیشتر را اینجا ببینید. 🔰 سطوح عالی مدرسه شهیدین قم