#نکات_فقهی
💠 نکته ای در باب فقه تربیت:
🔹 تفاوت ولایت با حضانت و ثمره آن در بحث وظیفه حکومت در تعلیم و تربیت:
1️⃣ تفاوت اول: #حضانت مشروط به فقدان والدین است. حضانت در ادله مقید شده است که ولی شرعی و قیّم در صورتی وظیفه حضانت دارد که طفل سرپرست نداشته باشد؛ اما در #ولایت حاکم چنین قیدی وجود ندارد. تا این قید نباشد، دلیلی بر مشروط ساختن وظیفه حاکم وجود ندارد. بنابراین وظیفه حاکم مطلق است و حالتی که طفل ولی دارد را شامل میشود.
2️⃣ تفاوت دوم: درصورتیکه طفل ولی دارد، وظیفه #حکومت با والدین مشترک است؛ هرکدام زودتر اقدام کرد از دیگری ساقط میشود؛ اما درصورتیکه طفل #ولی ندارد، وظیفه تعلیمی در حاکم متعین است؛ در نتیجه فقط او وظیفه این کار را دارد. همانگونه که اگر حکومتی نباشد وظیفه تعلیم بر والدین متعین است.
📚 برگرفته از درس خارج فقه معاصر (فقه تربیتی) استاد آیت الله علیرضا #اعرافی (دام ظله)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 فلسفه جعل حکم و تأثیر آن بر استنباط:
🔹 برخی معتقدند شناخت قطعی و یقینی #فلسفه یک حکم بر استنباط احکام مؤثر است.
👇 به عنوان نمونه 👇
1️⃣ شارع نمیتواند از طرفی عدالت را امر مضیّقی بداند، و از طرف دیگر بسیاری از امور زندگی را مشروط به آن کند. نماز جماعت، صحت طلاق، شهادت و بیّنه در موارد مختلفی که اثبات موضوع میکند منوط به عدالت شده و بسیاری مثال دیگر، اما #عدالت چیزی است که به تعبیر صاحب جواهر میتوان گفت فقط در مقدّس اردبیلی وجود دارد. (جواهر 13: 295) این دو مطلب ناسازگار هستند و نشان میدهند عدالت ـ یا أماره بر عدالت ـ همین است که اطرافیان انسان در محل زندگی بگویند از او بدی ندیدهاند، همانطور که در صحیحه عبدالله بن ابی یعفور آمده است. (من لا یحضره الفقیه 3: 38)
2️⃣ در باب قضا گفتهاند نزاع و درگیری در جامعه زیاد است و باید آنها را در محکمه شرعی حل کرد، این مطلب هم اشتراط #اجتهاد در قاضی منافات دارد چون تعداد مجتهدین کم است و رسیدن به اجتهاد در هر عصر سختی بیشتری پیدا میکند. پس شارع یا باید چنین شرطی نگذارد یا باید با تفاوتهایی مشروعیت #قاضی_تحکیم را هم قبول کند.
3️⃣ در مورد #حیل_ربا هم بزرگانی مانند مرحوم امام فرمودهاند حتی اگر سند روایات مربوط به حیلههای ربا معتبر باشد، نمیتوان آنها را پذیرفت؛ چون با ادله شداد و غلاظ #حرمت_ربا و ادلهای که مفاسد ربا را بیان کردهاند، سازگار نیستند . اگر شیء بخسی مانند یک قوطی کبریت در کنار یک طرف معامله قرار بگیرد، مفاسدی که در شرع برای ربا بیان شده از بین نمیروند و تناقض در جعل لازم میآید.
4️⃣ اگر ترغیب زیادی به امر به معروف و نهی از منکر شود و آیات و روایات فوائد مهمی برای آن بشمارند، اما شرطی برای وجوبش بگذارند که احراز آن نادر باشد، همین تهافت با حکمت و فلسفه جعل پیش میآید.
📚 برگرفته از فرمایشات استاد آیت الله #شب_زنده_دار (دام ظله) در درس خارج فقه (امر به معروف) 1395
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 تفاوت ضمان عهده و ضمان ذمه:
1️⃣ ضمان عهده: ضمان #عهده بدین معنا است که مسئولیت یک مال بدون این که شخص به بدل آن بدهکار باشد بر دوش شخصی باشد.
🔹 مثلا غاصب پیش از این که عین تلف شود بدهکار به پرداخت بدل نیست، بلکه بنا بر «علی الید ما أخذت حتی تؤدّي» ضامن است تا اصل مال را بازگرداند. در این شرایط ضمان ذمه وجود ندارد و تنها ضمان عهده است و پس از تلف غاصب ضامن بدل نیز میشود.
🔸 همچنین در برخی موارد شخصی میگوید «شما این کالا را بخرید و اگر مشکلی پیش آمد من ضامن هستم.» در این موارد نیز ضمان ذمه وجود ندارد و شخص ضامن بدهکار نیست و تنها ضمان عهده وجود دارد. همچنین ضمانتی که امروزه نوعاً در بانکها اخذ میشود ضمان عهده است و اینگونه نیست که پس از ضمانت، ضامن بدهکار باشد و ذمه مضمون عنه بریء شود.
2️⃣ ضمان ذمه: ضمان #ذمه بدین معناست که ضامن نسبت به بدل مال ــ مثلی باشد یا قیمی ــ بدهکار میشود.
🔹 مثلا قبل از اینکه بایع مبیع را به مشتری تحویل دهد، مشتری ضامن ثمن آن مال هست، اما به عهده او نیست که تا پیش از تسلیم مبیع، ثمن را بپردازد. در نتیجه در این جا ضمان ذمه هست، اما ضمان عهده نیست. اما پس از تسلیم مثمن، ضمان عهده نیز میآید و بین دو ضمان جمع میشود، مانند زمانی که عین مغصوبه توسط غاصب تلف شود.
👈 براساس این توضیحات مشخص میشود ضمانی که در #قرض مطرح است، ضمان ذمه است که به دنبال آن مقترض مسئولیت نیز پیدا میکند.
📚 برگرفته از فرمایشات آیت الله استاد #شهیدی (فقه بانکداری ـ تابستان 1397)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 حیازت منشأ تمام مالکیتها
🔹 مرحوم شهید صدر (ره) معتقد است منشأ تمام مالکیتها #حیازت است. ایشان در بیان صور «حیازت مال الغیر» مینویسد در مورد حیازت عقلاً چهار صورت متصور است:
1️⃣ اول: حیازت در هیچکدام از ملکیت و ضمان مؤثر نباشد.
این قسم خود به دوگونه قابل تصویر است:
🔹 قسم اول: ید شخص دوم ید مستقلی نباشد و ذو الید دوم به منزله همان ذو الید اول اعتبار شود. مثل ید ودعی یا #وکیل که ید وکیل نیز نوعی ید ودعی است.
🔸 قسم دوم: ید شخص دوم مستقل باشد. علت عدم ملکیت در این قسم این است که ذو الید اول اذن در تملک نداده است و علت عدم ضمان هم این است که ذو الید اول به عدم ضمان ید ثانیه راضی است، مثل #عاریه که مستعیر نه مالک میشود و نه ضامن.
2️⃣ دوم: حیازت موجب ملکیت نباشد، لکن موجب ضمان شود، مانند #غصب. در غصب، ید غاصب به خاطر اینکه مالک اذن در تملک نداده است سبب ملکیت نیست. همچنین با توجه به عدم رضایت مالک به «عدم ضمانت» غاصب، موجب ضمان نیز میشود.
3️⃣ سوم: حیازت موجب ملکیت باشد، لکن موجب ضمان نشود (عکس صورت سابق)، مانند #هبه که مالک به حیازت متهب راضی است. باید توجه داشت که هبه به معنای تملیک نیست، بلکه به این معناست که مال شخص به اذن او حیازت شود و به همین دلیل در هبه «قبض» معتبر است و تا پیش از آن هبه واقع نمیشود. بنابراین ید متهب سبب ملکیت اوست و چون مالک به عدم ضمان متهب راضی است، ید او موجب ضمان نخواهد بود.
4️⃣ چهارم: حیازت موجب ملکیت و ضمان باشد، مانند باب #قرض. در باب قرض مقترض به مجرد انشای عقد قرض، مالک یا ضامن نمیشود، بلکه پس از حیازت و قبض این قرض سبب ملکیت و ضمان میگردد؛ زیرا مالک اول از یک سوی در تملک مقترض اذن داده است و از سوی دیگر به عدم ضمان و مجانی بودن این حیازت راضی نیست.
📚 موسوعة الشهید السید محمد باقر الصدر 21: 194 ــ 195.
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
هدایت شده از در مسیر اجتهاد
#مطالب_کانال
#درمسیراجتهاد
💠 در کانال «در مسیر اجتهاد» میتوانید مطالب زیر 👇را دنبال کنید:
🔹 #روش_شناسی #اجتهاد
🔸#نکات_فقهی
🔹#نکات_اصولی
🔸 #نکات_رجالی
🔹 #نکات_حدیثی
🔸 #سخن_بزرگان
🔹 #آداب_تعلیم_وتعلم
🔸 #کتابشناسی
🔹 #شخصیت_شناسی
🔸 #معرفی_کتاب
🔹 #صوت #انگیزشی
🔺 برای مشاهده مطالب در هر یک از موضوعات فوق 👆 کلیدواژه مدنظر را لمس کنید.
🌐 https://eitaa.com/joinchat/4290445439Ccdc991b341
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 انواع مالیت:
1️⃣ مالیت مضاف به عین:
مالیت مضاف به عین به مالیتی اطلاق میشود که به عین خارجی تعلق گرفته است و ظرف آن نیز عین خارجی است، مانند شراکت زوجه در ارث بنا؛ زیرا در هنگام فوت زوج، همسر یک هشتم از مالیت بنا را ــ نه عین آن را ــ ارث میبرد. در این صورت اگر زوج دارای ساختمانی باشد که متشکل از هشت آپارتمان است، زوجه نمیتواند یکی از واحدها را درخواست کند و از قبول پول آن امتناع کند. بلکه او تنها صاحب مالیت یک هشتم ساختمان است و این مالیت مضاف به عین است، به همین دلیل اگر ارزش ساختمان افزایش یا کاهش پیدا کند، سهم زوجه نیز افزایش یا کاهش پیدا خواهد کرد.
2️⃣ مالیت محضه:
مالیت محضه مانند اینکه شخص غاصبی مال کسی را تلف کند. در این جا غاصبِ متلف، ضامن مالیت مال تلف شده است و قیمت لحظه تلف در ذمه او قرار میگیرد.
📌 نکته: برای شراکت در مالیت عین و شراکت در خود عین فرقهایی ذکر شده است که عمده آنها این است که در شریک در مالیت، حق امتناع از دریافت پول و سهم خواهی از عین را ندارد.
📚 برگرفته از فرمایشات آیت الله استاد #شهیدی (فقه بانکداری ـ تابستان 1397)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 مسأله اعراض:
🔹 در خصوص مسألهی #اعراض سه مبنا وجود دارد:
1️⃣ مبنای اول (مشهور): با نفسِ اِعراض، مال از ملک مالک خارج میشود و از مباحات محسوب میشود.
2️⃣ مبنای دوم: وقتی شخص دیگری مال معرضٌ عنه را حیازت نمود، از ملک مالک سابق خارج خواهد شد. لذا تا قبل از حیازت آن توسط دیگران، آثار ملک بر آن بار میشود. مثلا اگر تا زمان فرارسیدن سال خمسیِ مالک، کسی آن را حیازت نکرد، پرداخت خمسِ آن بر مالک واجب است.
3️⃣ مبنای سوم (محقق خویی): صرف اعراض و حتی با حیازت دیگری، مال از ملک مالک اول خارج نمیشود و خروج آن مال از ملک متوقف بر تحقق تصرف مغیّر است. لذا مادامی که شخصِ حیازت کننده تصرف مغیّری در مال نکرده باشد، مالک حق دارد که آن را از او باز پس گیرد. (موسوعة الإمام الخوئی 30: 461 ـ 462)
👈 مبنای مختار مبنای دوم است و صرف استیلاء غیر سبب ملکیت اوست، لکن با استیلاء ملکیت جایز برای شخص حاصل میشود و مادامی که شخص تصرف مغیّری در مال انجام نداده است، مالک اول حق رجوع دارد. در نتیجه در صورت اعراض، وقتی دیگری مال را حیازت کند «حیازة مال الغیر بإذنه مجانا» صدق میکند. در واقع مالک با اعراض از مال خود، اذن عامی برای حیازت و تملک دیگران داده است. نشانهی اینکه اعراض او در حکم اذن عام است، این است که او میتواند اعراض حیثی کند و مثلا بگوید: من از این مال اعراض میکنم و فقط راضی هستم که طلّاب آن را حیازت کنند.
📚 برگرفته از فرمایشات آیت الله استاد #شهیدی (فقه بانکداری ـ تابستان 1397)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 انواع احتیاط واجب:
1️⃣ گاهی مجتهد احتیاط واجب را مطرح میکند؛ چون به دلیل نداشتن فرصت یا ابزار استفراغ وسع، حکم برای خود او روشن نیست.
👈 مثلا ایام ذی الحجّه میرسد و استفتائی در مورد حجّ میشود که پاسخ دادن آن به دو هفته فرصت احتیاج دارد و فرصت عمل میگذرد.
2️⃣ گاهی حکم برای مجتهد روشن است، ولی او به دلیل مصالحی حکم را اظهار نمیکند. در اینجا مقلّدان باید احتیاط کنند؛ چون مجتهد ابراز رأی نکرده و مورد برای آنها شبهه حکمیه قبل از فحص است. و در شبهات حکمیه قبل از فحص، عقل حکم میکند که وظیفه، احتیاط است.
👈 مثلا مجتهد از ادله استفاده نکرده حلق لحیه حرام است، اما چون یک ارتکاز متشرّعی بر حرمت وجود دارد و او احتمال میدهد این ارتکاز معاصر با معصوم (علیه السلام) بوده، فتوای به حلیّت نمیدهد. یا مثلا ادله مساله تمام است اما مجتهد چون تفرّد دارد، دغدغه دارد که ممکن است اشتباه کرده و حکم خدا چیز دیگری باشد.
3️⃣ گاهی هم خود عقل حکم به احتیاط میکند، مانند اطراف علم اجمالی. البته اینجا مجتهد فتوا به احتیاط میدهد.
👈 مثلا میگوید اگر مکلّف نمیداند نمازش قصر یا تمام است، باید بین قصر و تمام جمع کند.
📚 برگرفته از فرمایشات استاد آیت الله #شب_زنده_دار (دام ظله) در درس خارج فقه (امر به معروف) 1396
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 مدیریت سطوح عالی مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 فرق احکام واقعية ثانوية و احکام حکومیه ولائیه
🔹 مصلحت در فقه شیعه در دو مقام مورد بحث واقع می شود: اولین مقام، مقام ثبوت و مراحل الحکم میباشد. دومین مقام، مقام اثبات است.
🔸 در مقام اثبات ما با سه دسته از احکام مواجه هستیم:
1️⃣ احکام واقعیه اولیه؛ واقعیه یعنی به جعل مولاست، اولیه یعنی به شرط لا از ضرورت و شرایط خاص این حکم جعل شده است. مثل وجوب نماز و وجوب روزه
2️⃣ احکام واقعیه ثانویه؛ این هم به جعل مولاست، ولی به شرط ضرورت و شرایط خاص فعلی میشود. مثلاً اگر روزه ضرر داشت نباید روزه گرفت.
3️⃣ احکام حکومیه ولائیه؛ این احکام واقعیه نیستند و جعل مولا را ندارند، اما بنابر مصلحت امت توسط رسول خدا و ائمه (صلوات الله علیهم) و ولی فقیه به فعلیت رسیده و اجرا میشود. به طور مثال حکم به عبور از مزرعه یک مسلمان در صورتی که مصلحت مسلمین به این عبور وابسته باشد.
👈 در نتیجه احکام واقعیه ثانویه توسط حق تعالی و عند الضرورة جعل شده است؛ یعنی ملاک برای جعل حکم ثانوی ضرورت است. اما احکام ولایی مبتنی بر تشخیص مصلحت و توسط ولی فعلیت پیدا میکند.
📚 ر.ک: تقریر بحث مصلحت در مبانی فقهی مقام معظم رهبری
📌 ارسالی از حجت الإسلام محمودپور (از طلاب محترم پایه هفتم شهیدین)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 سطوح عالی مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 توضیح چند اصطلاح فقهی
🔹 فرق نقص با تعیّب:
عیب در مقابل صحیح است، ولی نقص در مقابل تمام است. نقص در مقابل صفت کمال است، ولی عیب در مقابل صحت است.
🔸خلاف مقتضای عقد:
خلاف مقتضای عقد در مقابل خلاف اطلاق عقد است. اگر بگوید به هر کسی بفروشید ولی به زید نفروشید، این مخالف اطلاق عقد است و این اشکال ندارد.
🔹 مشهور و أشهر
أشهر در مقابل مشهور است و مشهور اقوی از أشهر است. اقای حائری و زنجانی میگویند منظور از مشهور به معنای شهرت نیست، بلکه به معنای لغوی آن است که همان ظاهر است.
📚 برگرفته از فرمایشات مرحوم استاد #بیگدلی (رحمه الله)
📌 ارسالی از حجت الإسلام قلی پور (از اساتید مدرسه شهیدین)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 سطوح عالی مدرسه شهیدین قم
#نکات_فقهی
💠 تفاوت دیدگاه مشاء و اشراق در معنای صدق و کذب و تاثیر فقهی آن
🔹در صدق و کذب تعریف مشاء با تعریف اشراق تفاوت دارد. مشاء میگوید: صدق یعنی مطابقت با واقع. اشراق معتقد است: نیت قائل در صدق و کذب تأثیر دارد و باید دید قائل چه نیتی دارد.
🔸شاید بیش از هشتصد روایت در حرمت کذب موجود باشد. در برخی از روایات دارد که اگر شخصی کذبی را برای اصلاح و مصلحتی گفت مَلکی که بر روی دوش شخص قرار دارد آن دروغ را راست مینویسد و اگر راست بگوید و مفسدهای داشته باشد او را دروغگو مینویسند.
🔹 حال سوال میشود که خود این فعل مَلک که کذب را صدق مینویسد دروغ میباشد یا راست؟ در جواب میگوییم حسن و قبح در کذب به خاطر عنوان کذب نیست، بلکه به خاطر ما يترتب عليه الأثر است. لذا قول اشراق در این زمینه صحیح است.
📚ر.ک: برگرفته از فرمایشات استاد آیة الله احمد #عابدی (حفظه الله) در درس خارج فقه
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 سطوح عالی مدرسه شهیدین قم