📷 قدیمی‌ترین تصویر شهر تهران مربوط به سال ١٢٩٠ق ✍ گرچه انتقال حوزه حکمت و فلسفه از اصفهان به تهران در نیمه قرن سیزدهم هجری قمری با هجرت #ملا_عبدالله_زنوزی صورت گرفت، اما دوران اوج حوزه حکمت تهران اواخر قرن سیزده می‌باشد. این دوران مصادف است با حضور سه حکیم بزرگ در دارالخلافه طهران که هریک به یک مشرب فلسفی شناخته می‌شدند. 🔹حکیم الهی #آقا_محمدرضا_قمشه_ای که در #مدرسه_صدر اقامت داشت و به تدريس #عرفان_نظری مشغول بود. 🔸#آقاعلی_مدرس که در #مدرسه_سپهسالار_قدیم به تدریس #حکمت_متعالیه اشتغال داشت. 🔹حکیم #میرزا_ابوالحسن_جلوه که اقامتگاه و کرسی تدریس وی در #مدرسه_دارالشفاء جای داشت و به #حکمت_مشاء شناخته می‌شد. همزمانی این سه حکیم بزرگ، یکی از باشکوه‌ترین حوزه های حکمی را پديدآور که برکات آن تا امروز ادامه دارد. 🍃 @feyziye_tehran

📷 تصویر سنگ مزار آخوند ملا حسینقلی همدانی در داخل حرم مطهر امام حسین علیه‌السلام ✍ به گواهی تاریخ عارف بزرگ #آخوند_ملا_حسینقلی_همدانی که سر سلسله بخش عظیمی از عرفای معاصر است، در آغاز جوانی برای تحصیل علوم دینی به #حوزه_تهران آمد و از محضر مرجع بزرگ مرحوم #شیخ_عبدالحسین_طهرانی و دیگر اساتید دارالخلافه بهره‌برد. ✨اما این نکته از حدسیات تاریخی نگارنده (متکی بر شواهد تاریخی) است که آخوند ملا حسینقلی مدت کوتاهی در #مدرسه_مروی از دروس حکمت آخوند #ملا_عبدالله_زنوزی از شاگردان #ملا_علی_نوری استفاده برده و با وفات استاد و انقطاع این استفاده، از تهران به سبزوار کوچیده است و مدتها از محضر یکی دیگر از شاگردان حکیم نوری یعنی #حاج_ملا_هادی_سبزواری بهره‌مند گردیده است. 🕌 @feyziye_tehran

✍ احتمالا در خیابان شهید مصطفی خمینی به طرف چهارراه مولوی، روبروی خود گنبدی فیروزه‌ای را دیده‌اید. مقبره #سر_قبر_آقا محل دفن سید #میرزا_ابوالقاسم_خاتون_آبادی امام جمعه تهران و خاندانش. 🔹میرزا ابوالقاسم که از شاگردان #کاشف_الغطاء در نجف و آخوند #ملا_عبدالله_زنوزی در #مدرسه_مروی بود، در زمان #فتحعلی_شاه بر مسند امامت جمعه دارالخلافه طهران نشست و در #مسجد_شاه (مسجد امام فعلی) به اقامه جماعت پرداخت. 🍂اما شخصیت میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه، روی دیگری نیز دارد که تاریخ از آن پرده برمی‌دارد. اسماعیل رائین در کتاب #حقوق_بگیران_انگلیس در این باره می‌نویسد: «باید دانست که میرزا ابوالقاسم، امام جمعۀ تهران، نه تنها با وزیرمختاران انگلیس مقیم ایران ارتباط دائم داشت، بلکه مستقیماً با نخست‌وزیران انگلستان نیز مکاتبه می‌کرد. در بایگانی عمومی انگلستان نامه‌ای از امام‌جمعه خطاب به لرد پالمرستون، نخست‌وزیر انگلیس، بر روی کاغذ زرد رنگی وجود دارد که در آن، امام نسبت به دولت انگلستان اظهار اخلاص فراوان نموده است.» وی گزارشی نیز از ارتباط میرزا ابوالقاسم با سفارت روس و برخورد میرزا تقی‌خان امیرکبیر با این رفتارها ارائه می‌دهد. 🍂میرزا ابوالقاسم باوجود علمیت بالا، یک #آخوند_درباری تمام عیار بود که خواسته‌های شاه قاجار را به خوبی برآورده می‌کرد. وجود چنین آخوندی در مقابل وجود مرجع بزرگی چون #میرزا_مسیح_مجتهد که اعلم علمای تهران بود و از پایگاه اجتماعی بزرگی برخوردار بود و اولین رویارویی ضد استعماری را پدید آورد، بسیار قیمتی بود. 🔹بعدها پسر امام جمعه یعنی میرزا زین‌العابدین که دانش فقهی چندانی نداشت داماد ناصرالدین شاه و امام جمعه طهران شد و به هر قیمتی بود تولیت #مدرسه_مروی را به چنگ آورد، هرچند زیاد طول نکشید. سید ابوالقاسم امام‌جمعه، در ربیع‌الاول ۱۲۷۲ق/ آذر ۱۲۳۴ش، در سن ۵۷ سالگی وفات یافت و بدن او را در قبرستان «سر قبر آقا» به خاک سپردند. 🕌 @feyziye_tehran

🗓محمدحسین‌خان مروی روز پنج‌شنبه ۲۱ جمادی الاول ۱۲۳۴ق برابر با ۲۷ اسفند ۱۱۹۷ش دار فانی را وداع گفته است. 📚خاوری شیرازی می‌نویسد: «از وقایع جانگدازی که سه روز قبل از نوروز فیروز اتفّاق افتاد اینکه، امیر کبیر حاجی محمدحسین‌خان عزالدین‌لوی قاجار مروزی، مخاطب بار، روی به عالم بقا نهاد. عموم مردم از فقدان آن امیر فاضل کامل ادیب اریب حسرت‌ها خوردند و نعش عزیزش را به اماکن مشرّفۀ عتبات عالیات برده، در آن خاک شریف سپردند.» تاریخ ذوالقرنین، ج ۱، ص ۵۰۰. 💠 مرحوم# محمدحسین‌_خان_مروی بانی و واقف #مدرسه_مروی با یک آینده‌نگری ژرف و در نظر گرفتن وضعیت حوزۀ علمی تهران، از نفوذ خود در دربار استفاده می‌کرد و پس از شناسایی حکمای والاقدری که در نقاط دیگر کشور زندگی می‌کردند، از پادشاه قاجار می‌خواست که با دستور و دعوتی شاهانه، آنان را به مرکز حکومت، طهران، فراخوانده و در مدرسه‌ مروی اقامت دهد، تا حوزۀ فقهی و حکمی مقتدر و تأثیرگذاری در تهران بنیان نهد. از آن جمله است هجرت حکیم فرزانه، #ملا_عبدالله_زنوزی، از اصفهان به تهران که به پیشنهاد و درخواست #خان_مروی از #فتحعلی_شاه_قاجار صورت گرفت. 🍃بدون تردید باید خان مروی را با بنای مهمترین مدرسه علمیه تهران (با پشتوانه‌های معنوی و مادی قابل توجه) و دعوت از حکمای بزرگ عصر برای هجرت به پایتخت، که منجر به تاسیس #حوزه_حکمی_تهران شد، در کنار خدماتی چون کتابخانه‌ای غنی از نسخ خطی ارزشمند، از خادمان ژرف‌نگر حوزۀ علوم دینی به حساب آورد. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

✍ اگر تهران روزی #شهر_هزار_حکیم شد، روز نخستش را تنها با یک حکیم یعنی #ملا_عبدالله_زنوزی آغاز کرده بود. آن هم حکیمی مهاجر که از حوزه اصفهان به اینجا هجرت کرد. نه تنها او، که در فاصله‌ای کوتاه، حکمای دیگری چون #سید_رضی_لاریجانی ، #میرزا_ابوالحسن_جلوه و #آقا_محمدرضا_قمشه_ای همگی از اصفهان به تهران هجرت کردند تا قوام‌بخش #حوزه_حکمی_تهران در آغاز شکل‌گیری آن باشند. در عرصه فقاهت نیز جمع کثیری از فقهای برجسته در طول این دو قرن، یا به تهران هجرت کردند و یا به این شهر به عنوان زادگاه و نخستین محل تحصیل خود بازگشتند. 🔹علمای برجسته‌ای چون میرزا مسیح مجتهد استرآبادی، ملا محمد جعفر استرآبادی، میرزا محمدحسن آشتیانی، حاج شیخ فضل‌الله نوری و بسیاری دیگر در زمره مهاجرین به تهران پس از رسیدن به رتبه‌های علمی بالا بودند و جمعی چون حاج ملاجعفر چاله‌میدانی تهرانی، میرزا ابوالقاسم کلانتر تهرانی، حاج ملاعلی کنی، و میرزا محمد اندرمانی عمدتا در تهران و نواحی آن متولد شده بودند، اما پس از رسیدن به رتبه‌های بالای علمی در حوزه نجف، به تهران بازگشتند. 🔅 گاهی شاهدیم که فقیه برجسته‌ای چون #میرزا_عبدالرحیم_نهاوندی از شاگردان شیخ انصاری وقتی به قصد زیارت مشهد مقدس رضوی (ع) از نجف به تهران می‌آید، به اصرار زعمای وقت حوزه تهران، در پایتخت مقیم می‌شود و نمونه دیگر آن در نخستین سال‌های پس از انقلاب هم #آیت‌_الله_جعفری_اراکی است که در سفر از نجف به تهران، به اصرار آیت‌الله مهدوی کنی در تهران می‌مانند. 🔅مهاجرت یا بازگشت به تهران، سیره مستمر فقها و حکمای حوزه تهران در طول دو قرن گذشته بود. چیزی که باعث شکل‌گیری و بقای #حوزه_عاصمه بود. در این سالهای اخیر و با درگذشت بسیاری از فقها و حکمای آن که حوزه تهران حال خوبی ندارد، نسخه‌ای که بتواند به فوریت آن را از این وضع خارج کند، استمرار همان سیره علمای تهران در دو قرن گذشته یعنی هجرت یا بازگشت است. چه مانعی دارد که تصمیم‌گیران امروز حوزه تهران به همان شیوه زعمای پیشین، با برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده، از برخی فقها و حکمای برجسته حوزه در دیگر مراکز علمی همچون قم، که ویژگی‌های علمی و اجتماعی لازم برای استقرار در تهران را دارند دعوت نمایند تا به پایتخت هجرت کنند و علاوه بر تقویت فضای علمی حوزه تهران، در تعامل سازنده با مردم، رسیدگی به امور دینی اجتماع را برعهده گیرند. 🔹ناگفته‌ نماند که مطالبه عمومی می‌تواند به این روند سرعت بخشد و البته نکات و پیشنهادات دیگری هم در این باب هست که به مرور تقدیم خواهد شد. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

🔰 مهاجرت علما به تهران! ✍ حقیقت آن است که اگر هجرت یا بازگشت برخی از فقها و حکمای گذشته به تهران نبود، هرگز #حوزه_تهران به معنای حقیقی آن شکل نمی‌گرفت. شکل‌گیری #حوزه_حکمی_تهران با هجرت یکی از حکما یعنی #ملا_عبدالله_زنوزی از اصفهان به تهران آغاز شد و حکمای طبقه بعدی هم همگی مهاجر بودند. نخستین فقهای بزرگ حوزه تهران نیز عده‌ای از شاگردان #صاحب_جواهر و #صاحب_ریاض و #شیخ_انصاری بودند که از اقامت در حوزه نجف دست کشیدند و از میان همه شهرها تهران را برای اقامت، تدریس و ترویج برگزیدند. این مجموعه از حکما و فقها از آغاز تا چندی پیش، علت محدثه حوزه تهران بودند، اما امروز که این حوزه کهن نیازمند علت مبقیه است، دچار مهاجرت معکوس شده و متأسفانه بعد از پیروزی انقلاب تا امروز، این خلأ شدت یافته و به یک بحران تبدیل شده است. گذشتگان در مهاجرت به تهران چه انگیزه‌ و اندیشه‌‌ای داشتند که عالمان این عصر به آن نمی‌اندیشند؟! حتی در دوران طاغوت، آن زمان که حوزه علمیه قم به اقتدار رسیده بود، حوزه تهران همچنان در اوج بود؛ هم در فقاهت و هم در حکمت؛ مساجد و محلات هم سرشار از مجتهدانی مردمی و خدوم. اینان عمدتا شاگردان حاج شیخ یا آیت‌الله بروجردی و امام خمینی یا حوزه نجف بودند که ترجیح دادند به تهران بیایند و در حوزه تهران به تدریس و تبلیغ بپردازند. اما مشکل امروز چیست؟ علما به چه می‌اندیشند که از تهران، پایتخت نظام اسلامی دوری می‌کنند؟ چه موانعی برای مهاجرت فقها و حکما به تهران وجود دارد؟ #آسیب_شناسی_حوزه_تهران 📷 نمایی از یک حجره در یکی از مدارس تهران قدیم 🕌 @tarikh_hawzah_tehran