🍂 انا لله و انا الیه راجعون روح لطیف و پاک استاد ارجمند حکمت و فلسفه #حوزه_حکمی_تهران حضرت حجت‌الاسلام#محمودرضا_شهریاری به ملکوت اعلی پیوست. ✨آنها که چون این حقیر توفیق استفاده از دریای خروشان معارف این استاد بزرگوار را داشتند، به قدر وسع خود از عظمت آن عالم ربانی باخبرند. روزهایی که در محضرش زانوی تلمذ زدیم، از شیرین‌ترین و به یادماندنی‌ترین ایام دوران تحصیل ما بود. با خواندن یک عبارت فلسفی، می‌جوشید و از آسمان دانشش گهرها می‌بارید. جلوس ایشان در اولین حجره#مدرسه_سپهسالار_قدیم این کمترین را به یاد حکمای بزرگی می‌انداخت که سالیان سال در این مدرسه به تدریس حکمت و عرفان اشتغال داشتند. رحمةالله علیه رحمة واسعه 🕌 @feyziye_tehran

💠 پوستری از تصاویر نمایندگان اولین دوره #مجلس_شورای_ملی 🔹سه تن از نمایندگان صنف طلاب #حوزه_طهران: ▪️شماره۱۳: حاج #شیخ_علی_نوری (ایشان از کثرت تدریس و شدت تسلطش بر کتاب #شوارق_الالهام به #شیخ_شوارق شهرت داشت) ▪️شماره۱۴: #سید_نصرالله_تقوی (از خاندان معروف سادات اخوی که بعدها نیز مسؤولیتهای دولتی داشت) ▪️شماره۱۵: #میرزا_طاهر_تنکابنی (از حکمای معاصر و مدرسین مبرز #حوزه_حکمی_تهران که چند دوره نمایندگی داشت) 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

🗓 ۵ دی سالروز تولد بقیة‌السلف #حکمای_تهران و #حوزه_حکمی_تهران استاد #دکتر_غلام‌حسین_ابراهیمی_دینانی 🍃دکتر دینانی در خاطرات استفاده خود از محضر #حکیم_شیرازی می‌فرماید: در اواخر که از قم به دانشگاه آمده بودم، در تهران در #مدرسه_مروی حجره‌ای گرفتم که موقت بود و برای این بود که هر وقت می‌آمدم در آنجا باشم. این مرد گاهی سرش را می‌انداخت پائین و به حجرۀ من می‌آمد. او اهل بحث بود، برخلاف عرفا که اهل بحث نیستند، بسیار بحّاث بود و از بحث خسته نمی‌شد...؛ یکی از ویژگی‌هایش این بود که قائم اللیل و صائم النهار بود. هر شب تا صبح به عبادت مشغول می‌شد و هر روز نیز در جمیع ایام سال روزه می‌گرفت... گاهی که به حجرۀ من می‌آمد، سؤالاتی از او می‌کردم. فقط کافی بود کسی از او سؤالی بپرسد، بلافاصله وارد پاسخ می‌شد و یک ساعت حرف می‌زد که حرف‌های خوبی بود. من از گفتارهای او یادداشت‌هایی دارم و مطالبی نوشته‌ام که تا امروز در جایی چاپ نکرده‌ام... 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

🗓محمدحسین‌خان مروی روز پنج‌شنبه ۲۱ جمادی الاول ۱۲۳۴ق برابر با ۲۷ اسفند ۱۱۹۷ش دار فانی را وداع گفته است. 📚خاوری شیرازی می‌نویسد: «از وقایع جانگدازی که سه روز قبل از نوروز فیروز اتفّاق افتاد اینکه، امیر کبیر حاجی محمدحسین‌خان عزالدین‌لوی قاجار مروزی، مخاطب بار، روی به عالم بقا نهاد. عموم مردم از فقدان آن امیر فاضل کامل ادیب اریب حسرت‌ها خوردند و نعش عزیزش را به اماکن مشرّفۀ عتبات عالیات برده، در آن خاک شریف سپردند.» تاریخ ذوالقرنین، ج ۱، ص ۵۰۰. 💠 مرحوم# محمدحسین‌_خان_مروی بانی و واقف #مدرسه_مروی با یک آینده‌نگری ژرف و در نظر گرفتن وضعیت حوزۀ علمی تهران، از نفوذ خود در دربار استفاده می‌کرد و پس از شناسایی حکمای والاقدری که در نقاط دیگر کشور زندگی می‌کردند، از پادشاه قاجار می‌خواست که با دستور و دعوتی شاهانه، آنان را به مرکز حکومت، طهران، فراخوانده و در مدرسه‌ مروی اقامت دهد، تا حوزۀ فقهی و حکمی مقتدر و تأثیرگذاری در تهران بنیان نهد. از آن جمله است هجرت حکیم فرزانه، #ملا_عبدالله_زنوزی، از اصفهان به تهران که به پیشنهاد و درخواست #خان_مروی از #فتحعلی_شاه_قاجار صورت گرفت. 🍃بدون تردید باید خان مروی را با بنای مهمترین مدرسه علمیه تهران (با پشتوانه‌های معنوی و مادی قابل توجه) و دعوت از حکمای بزرگ عصر برای هجرت به پایتخت، که منجر به تاسیس #حوزه_حکمی_تهران شد، در کنار خدماتی چون کتابخانه‌ای غنی از نسخ خطی ارزشمند، از خادمان ژرف‌نگر حوزۀ علوم دینی به حساب آورد. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

📷از راست: آیت‌الله #سید_ابوالحسن_اصفهانی، میرزا جهانگیر خان قشقایی، #سید_عبدالرحیم_صاحب_فصول ✍در آن سالهای انتقال حوزه حکمی از اصفهان به تهران، جمعی از حکما و عرفا همچون #آقا_محمدرضا_قمشه_ای و آقا #سید_رضی_لاریجانی به تهران هجرت کردند و جویندگان حکمت و معرفت نیز برای استفاده از محضر این اساطین، به تهران آمدند. از آن جمله است #میرزا_جهانگیرخان_قشقایی که این روزها سالگرد درگذشت او است. 💡میرزا جهانگیر خان در #مدرسه_صدر تهران مشتاقانه خدمت حکیم قمشه‌ای رسید. ایشان خود در اینباره می‌گوید: «همان شب اول خود را به محضر او رساندم. وضع لباس‌های او علمایی نبود، به کرباس فروش‌های سِدِهْ می‌ماند. حاجت خود را به دو گفتم. گفت: میعاد من و تو فردا در خرابات. خرابات محلی بود در خارج خندق قدیم تهران. در آن‌جا قهوه خانه‌ای بود که درویشی آن را اداره می‌کرد. روز بعد اسفار ملاّصدرا را با خود بردم. او را در خلوتگاهی دیدم که بر حصیری نشسته بود. اسفار را گشودم. او آن را از بر می‌خواند. سپس به تحقیق مطلب پرداخت. مرا آن‌چنان به وجد آورد که از خود بی خود شدم، می‌خواستم دیوانه شوم. حالت مرا دریافت. گفت: آری! قوت می، بشکند ابریق را». 📚خدمات متقابل اسلام و ایران، ص ۵۲۳ 💥متاسفانه در این سالها کم‌کم به سوی انقراض #حوزه_حکمی_تهران میرویم که ضرورت دارد مسئولان حوزه چاره‌‌اندیشی کنند! 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

✍ اگر تهران روزی #شهر_هزار_حکیم شد، روز نخستش را تنها با یک حکیم یعنی #ملا_عبدالله_زنوزی آغاز کرده بود. آن هم حکیمی مهاجر که از حوزه اصفهان به اینجا هجرت کرد. نه تنها او، که در فاصله‌ای کوتاه، حکمای دیگری چون #سید_رضی_لاریجانی ، #میرزا_ابوالحسن_جلوه و #آقا_محمدرضا_قمشه_ای همگی از اصفهان به تهران هجرت کردند تا قوام‌بخش #حوزه_حکمی_تهران در آغاز شکل‌گیری آن باشند. در عرصه فقاهت نیز جمع کثیری از فقهای برجسته در طول این دو قرن، یا به تهران هجرت کردند و یا به این شهر به عنوان زادگاه و نخستین محل تحصیل خود بازگشتند. 🔹علمای برجسته‌ای چون میرزا مسیح مجتهد استرآبادی، ملا محمد جعفر استرآبادی، میرزا محمدحسن آشتیانی، حاج شیخ فضل‌الله نوری و بسیاری دیگر در زمره مهاجرین به تهران پس از رسیدن به رتبه‌های علمی بالا بودند و جمعی چون حاج ملاجعفر چاله‌میدانی تهرانی، میرزا ابوالقاسم کلانتر تهرانی، حاج ملاعلی کنی، و میرزا محمد اندرمانی عمدتا در تهران و نواحی آن متولد شده بودند، اما پس از رسیدن به رتبه‌های بالای علمی در حوزه نجف، به تهران بازگشتند. 🔅 گاهی شاهدیم که فقیه برجسته‌ای چون #میرزا_عبدالرحیم_نهاوندی از شاگردان شیخ انصاری وقتی به قصد زیارت مشهد مقدس رضوی (ع) از نجف به تهران می‌آید، به اصرار زعمای وقت حوزه تهران، در پایتخت مقیم می‌شود و نمونه دیگر آن در نخستین سال‌های پس از انقلاب هم #آیت‌_الله_جعفری_اراکی است که در سفر از نجف به تهران، به اصرار آیت‌الله مهدوی کنی در تهران می‌مانند. 🔅مهاجرت یا بازگشت به تهران، سیره مستمر فقها و حکمای حوزه تهران در طول دو قرن گذشته بود. چیزی که باعث شکل‌گیری و بقای #حوزه_عاصمه بود. در این سالهای اخیر و با درگذشت بسیاری از فقها و حکمای آن که حوزه تهران حال خوبی ندارد، نسخه‌ای که بتواند به فوریت آن را از این وضع خارج کند، استمرار همان سیره علمای تهران در دو قرن گذشته یعنی هجرت یا بازگشت است. چه مانعی دارد که تصمیم‌گیران امروز حوزه تهران به همان شیوه زعمای پیشین، با برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده، از برخی فقها و حکمای برجسته حوزه در دیگر مراکز علمی همچون قم، که ویژگی‌های علمی و اجتماعی لازم برای استقرار در تهران را دارند دعوت نمایند تا به پایتخت هجرت کنند و علاوه بر تقویت فضای علمی حوزه تهران، در تعامل سازنده با مردم، رسیدگی به امور دینی اجتماع را برعهده گیرند. 🔹ناگفته‌ نماند که مطالبه عمومی می‌تواند به این روند سرعت بخشد و البته نکات و پیشنهادات دیگری هم در این باب هست که به مرور تقدیم خواهد شد. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

سرمایه‌های انسانی حوزه حکمی تهران ✍ در دوره متأخر که حکمایی بزرگ همچون #علامه_شعرانی ، #علامه_رفیعی_قزوینی ، #آیت_الله_جولستانی ، #حکیم_الهی_قمشه_ای و دیگر بزرگان، مسند نشین تدریس فلسفه و عرفان در #حوزه_تهران بودند، دو طیف از جویندگان حکمت از محضرشان بهره میبردند که در طبقه بعدی تدریس حکمت، نقش آفریدند. یک دسته آنها که در کسوت روحانیت بسر میبردند و متاسفانه جز اندکی، دیگر اثری از آن نسل باقی نمانده و آن قلیل هم کالمعدوم؛ دسته دیگر حکمایی که گرچه برخاسته از #حوزه_حکمی_تهران هستند، و بعضا در دوران گذشته در لباس روحانیت بودند، اما در این عرصه دیده نمیشوند؛ با این حال سهم بزرگی در حراست از میراث حکمی تهران دارند و متأسفانه قدرشان ناشناخته است. امروز هم که چراغ حکمت در حوزه تهران بسیار کمفروغ شده، این اندک روشنایی که سوسو میکند، بخش عمدهای مرهون همین طیف از اهل حکمت است. بزرگانی چون #دکتر_دینانی ، #دکتر_مهدی_محقق ، #دکتر_اعوانی ، #دکتر_صدوقی_سها و دیگران که بهخاطر ضعف در مدیریت صحنه، ارتباطشان با محیط حوزوی قطع شد، اما در حال حاضر تقریبا تنها بازماندگان سلسله حکمی تهراناند. از همین خیل مفاخر حکمی تهران، استاد #غلامحسین_رضانژاد متخلص به نوشین بود که در روزهای گذشته دار فانی را وداع گفت و متاسفانه قدر او دانسته نشد. 📜مرحوم آیت‌الله #حاج_آقارضی_شیرازی در حاشیه لوح تقدیمی خود به مرحوم استاد رضانژاد نوشین (تصویر بالا) مرقوم فرمودند: «هدیه منی الی الأستاد العلامه الفحل الادیب العارف الحکیم الدکتور رضانژاد» 🔹آیت‌الله سید رضی شیرازی در جای دیگری دربارهی استاد رضانژاد به مناسبت ذکر خیری از استاد مشترکشان آیت الله رفیعی قزوینی میفرمایند: «مرد فاضل و آگاه و مسلط بر ادبیات فارسی است و شاعر بزرگواری است و مسلط است بر کتب فلسفه و عرفان، شرح فصوص را شرح کرده، شرح منظومه را شرح کرده و این مرد در فن خودش استادی است و انصافاً مرد جامعی است.» 📖 (حافظان شریعت؛ سیری در حیات علمی و اخلاقی آیت الله سیّد رضی شیرازی؛ ص ۹۴) 🔹 #آسیب_شناسی_حوزه_تهران 🙏باتشکر از آقای شهاب‌الدین شهرابی که مستندات این نوشتار را در اختیار این کمترین قرار دادند. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

📷 تصویر بالا متعلق به جناب میرزا حسن کرمانشاهی (متوفای ۱۳۳۶ق) از حکمای بزرگ #حوزه_حکمی_تهران است که به تازگی یافت شده و در حال حاضر تنها تصویر موجود از آن حکیم الهی است. وی بعد از استاد خود #آقا_علی_حکیم کرسی تدریس حکمت در #مدرسه_سپهسالار_قدیم را برعهده گرفت. 🔹درباره حکیم #میرزا_حسن_کرمانشاهی آورده‌اند: «قطع نظر از مقامات علمی، بسیار عفیف النفس و پاکدامن و وارسته از دنیا و مقبل به آخرت بود. با اینکه معیشتش در نهایت سختی می‌گذشت، در مدت عمرش به احدی اظهار عسرت ننمود و به همان حقوق مدرسه قناعت فرمود.» یکی از شاگردان جناب میرزا حسن کرمانشاهی گوید: از عطاری چای گرفتم. بر کاغذی که در آن چای ریخته بود، این عبارت را دیدم: «فصل فی النفس الکلیة الفلکیة»؛ خط را شناختم و چنین گمان کردم که خط استادم آقا میرزا حسن باشد. نزد عطار رفتم و از او جویا شدم که این کاغذ را از کجا آورده است و عطار به خانه میرزا اشاره کرد. بعدها این مطلب را به جناب میرزا عرض کردم. فرمود: «از این کاغذها فراوان به عطار داده شده است و تنها یکی به دست تو افتاده». 📚تاریخ حکما و عرفا ص۴۳۶ شاگردان: علامه رفیعی قزوینی میرزا احمد آشتیانی حاج شیخ محمدتقی آملی سید کاظم عصار میرزا مهدی آشتیانی و... 📷 شخصی که کنار جناب میرزا حسن کرمانشاهی نشسته، طبق قرائنی احتمالا #شریعت_سنگلجی است که در آن زمان به محضر وی رفت و آمد داشته است. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

🕌 #مدارس_تهران ✍ یکی از مهمترین مدارس علمیه تهران در گذشته، #مدرسه_منیریه بود که از مراکز مهم تعلیم حکمت در #حوزه_حکمی_تهران به شمار می‌آمد. این مدرسه توسط منیر السلطنه همسر ناصرالدین شاه و مادر کامران میرزا نایب السلطنه است بنا شد. 🔹مدرسه منیریه در سال ۱۲۷۳ش در مجاورت امامزاده سید نصرالدین (واقع در خیابان خیام فعلی) بنا شد و متأسفانه در طرح احداث خیابان خیام در سال ۱۳۱۱ش در زمان رضاخان بخش عمده‌ای از آن ویران شد و تنها کلاس درس آن در شرق خیابان خیام و تعداد هشت حجره و یک ایوان رفیع که به رواق امامزاده باز می‌شود، در غرب خیابان باقی مانده است. قسمت شرقی تا مدتها زغال دانی بود و سپس توسط متولی موقوفات منیر السلطنه به سفره خانه واگذار شد. ✨درخشان‌ترین دوران مدرسه منیرینه که جمع کثیری از جویندگان علم و حکمت را به سوی خود کشید، دوران حضور حکیم بزرگ، آخوند #ملا_محمد_هیدجی در آن است که بیش از ۲۵ سال در مدرسه منیریه به تدریس معقول اشتغال داشت و در همین مدرسه هم زندگی می‌کرد. 🔸برخی از مهمترین شاگردان آخوند هیدجی که در مدرسه منیریه از محضر وی بهره برده اند عبارتند از: #علامه_رفیعی_قزوینی، #علامه_شعرانی، #میرزا_احمد_آشتیانی، آخوند #ملا_علی_همدانی و آیت الله #شیخ_محمدتقی_آملی. 🔹مدرسه منیریه در حال حاضر کاربری مدرسه ندارد و کاشیکاری‌های آن نیز در سالهای اخیر بازسازی شده است. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

✍ روزی که گذشت یعنی اول ماه صفر (سال ۱۳۰۶ق) سالروز رحلت عارف و حکیم بزرگ #آقا_محمدرضا_قمشه_ای متخلص به صهبا بود. او یکی از اضلاع مثلث حکمت در #حوزه_حکمی_تهران در زمان خود بود. ▪️در منابع شرح حال، تصریحی به زمان و مکان دقیق رحلت #صهبای_قمشه_ای نشده است. گویا این امر به خاطر همزمانی وفات وی با تشییع پیکر #حاج_ملاعلی_کنی بوده و چون همه شهر از رجال حکومتی و توده مردم به اقامه عزای حاج ملاعلی مشغول بودند، از درگذشت عارف شهر غافل شدند. ▪️امر تشییع و تدفین آقا محمدرضا به همت حکیم #میرزا_ابوالحسن_جلوه برگزار شد و #حاج_شیخ_هادی_نجم_آبادی بر بدنش نماز خواند. برخی گزارش‌ها حکایت از آن دارد که صهبای قمشه‌ای در #مقبره_امام_جمعه دفن شده است. 📚 استاد #صدوقی_سها در کتاب «تاریخ حکما و عرفای متأخر» درباره زمان وفات، اول ماه صفر و درباره مکان دفن، مقبره امام جمعه را قوی‌تر میداند. .................. پی‌نوشت: ۱. اینک در ایام وفات حکیم آقا محمدرضا قمشه‌ای، حوزه حکمی تهران داغدار حکیمی دیگر، آیت‌الله #سید_حسن_مصطفوی شده است. روز سه‌شنبه ۸ شهریور ساعت ۹ صبح، از تکیه نیاوران، پیکر ایشان را بدرقه خواهیم کرد. ۲. تصویر فوق مربوط به تشییع پیکر #میرزا_حسن_آشتیانی در سال ۱۳۱۹ق در تهران است. 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

📷 سه تن از دانش‌آموختگان #حوزه_حکمی_تهران؛ آیت‌الله العظمی صالحی مازندرانی در کنار آیات #جوادی_آملی و #حسن‌_زاده_آملی 🗓 ۹ شهریور سالروز رحلت آیت‌الله العظمی #صالحی_مازندرانی آیت‌الله العظمی صالحی مازندرانی علاوه بر آنکه پیش از عزیمت به قم مدتها در #حوزه_تهران به تحصیل اشتغال داشتند، بعدها نیز ارتباط علمی‌شان با این حوزه قطع نشد. 📖 ایشان در خاطرات خود می‌فرمایند: سال ۱۳۴۶ش سه ماه تابستان را در #مدرسه_مروی گذراندم و در این مدت با مرحوم #علامه_شعرانی آشنا شدم... از محضر ایشان استفاده‌های زیادی بردم. مدتی را که در تهران بودم مرحوم شعرانی علاقه و محبت خاصی به من پیدا کردند و دو سال بعد جویای احوالاتم شدند. در آن دیدار از مرحوم شعرانی تقاضا کردم که به قم بیاید تا حوزه قم از محضرشان استفاده کند. ایشان فرمودند: من به قم بیایم که چه کنم؟ خرج من ماهی دو هزار تومان است. (ایشان عیالوار بودند و این مبلغ هم در آن زمان پول زیادی بود) چه کسی به من این مبلغ را می‌دهد و در حالی که تاسف می‌خوردند این جمله را می‌فرمودند که موجب تأسف است که نمی‌توانند در قم رحلت اقامت کنند.» 📚خاطرات آیت‌الله شیخ اسماعیل صالحی مازندرانی ص۴۱ و ۴۲ 🕌 @tarikh_hawzah_tehran

🔰 مهاجرت علما به تهران! ✍ حقیقت آن است که اگر هجرت یا بازگشت برخی از فقها و حکمای گذشته به تهران نبود، هرگز #حوزه_تهران به معنای حقیقی آن شکل نمی‌گرفت. شکل‌گیری #حوزه_حکمی_تهران با هجرت یکی از حکما یعنی #ملا_عبدالله_زنوزی از اصفهان به تهران آغاز شد و حکمای طبقه بعدی هم همگی مهاجر بودند. نخستین فقهای بزرگ حوزه تهران نیز عده‌ای از شاگردان #صاحب_جواهر و #صاحب_ریاض و #شیخ_انصاری بودند که از اقامت در حوزه نجف دست کشیدند و از میان همه شهرها تهران را برای اقامت، تدریس و ترویج برگزیدند. این مجموعه از حکما و فقها از آغاز تا چندی پیش، علت محدثه حوزه تهران بودند، اما امروز که این حوزه کهن نیازمند علت مبقیه است، دچار مهاجرت معکوس شده و متأسفانه بعد از پیروزی انقلاب تا امروز، این خلأ شدت یافته و به یک بحران تبدیل شده است. گذشتگان در مهاجرت به تهران چه انگیزه‌ و اندیشه‌‌ای داشتند که عالمان این عصر به آن نمی‌اندیشند؟! حتی در دوران طاغوت، آن زمان که حوزه علمیه قم به اقتدار رسیده بود، حوزه تهران همچنان در اوج بود؛ هم در فقاهت و هم در حکمت؛ مساجد و محلات هم سرشار از مجتهدانی مردمی و خدوم. اینان عمدتا شاگردان حاج شیخ یا آیت‌الله بروجردی و امام خمینی یا حوزه نجف بودند که ترجیح دادند به تهران بیایند و در حوزه تهران به تدریس و تبلیغ بپردازند. اما مشکل امروز چیست؟ علما به چه می‌اندیشند که از تهران، پایتخت نظام اسلامی دوری می‌کنند؟ چه موانعی برای مهاجرت فقها و حکما به تهران وجود دارد؟ #آسیب_شناسی_حوزه_تهران 📷 نمایی از یک حجره در یکی از مدارس تهران قدیم 🕌 @tarikh_hawzah_tehran