#مبانی
#مبانی‌معرفت‌شناسانه
خانه > دانشنامه > مبانی > مبنای معرفت شناسانه
دانشنامه, مبانی
16 دقیقه خواندن
171
♻️موضوع بحث:
بسته « #معرفت‌شناسی »مبتنی بر #هستی‌شناسی #حکمت‌متعالیه، حاوی چه گزاره‌هایی است؟ (مبانی #معرفت‌شناسانه‌پاردایم‌شبکه‌ای) (اسلاید بحث)
♻️مساله بحث:
#باورهای صادق مُوجَّه چگونه به‌دست می‌آیند و چگونه می‌توان باورهای صحیح را از توهمات تفکیک کرد؟
♻️پیش فرض ها:
🔻فرضیه بحث:
کلیه #مسائل‌معرفت‌شناسی پاسخگوی ده مساله هستند:
◀️۱.#معرفت چیست؟
◀️۲.#سنگ‌بنای‌معرفت چیست؟
◀️۳.#منابع‌معرفت کدامند؟
◀️۴.#صدق چیست؟
◀️۵.#مفاهیم چگونه #کثرت و #طبقه‌بندی پیدامی‌کنند؟
◀️۶.#قضایا چگونه تولید می‌شوند؟
◀️۷.ملاک #صدق و #اعتبار در #قضایا چیست؟
◀️۸.عوامل #زمینه‌ساز‌معرفت کدامند؟
◀️۹.#معرفت، #ضرورتاً #نسبی است یا #معرفتِ‌قطعی #ممکن است؟
◀️۱۰.#صعود و #نزول معرفتی چگونه حاصل می‌شود؟
✳️بررسی این مسائل با دیدگاه #فلاسفه و #معرفت‌شناسان #مسلمان به نتایج زیر می‌رسد:
◀️۱.#واقعیتی #خارج‌از‌ذهن ما وجود دارد (#ناوابسته به #ذهن و #اراده ما).
◀️۲.دست‌یابی به این #واقعیت #ممکن است.
◀️۳.#حقیقت=#ادراک‌مطابق‌باواقع
◀️۴.#صدق= #مطابقت‌با‌واقع
◀️۵.هر کسی مجموعه‌ای از#ادراکات‌یقینی را دارد (#بدیهیات #منطق و #فلسفه)
◀️۶.#علم‌حضوری #سنگ‌بنای #ادراکات‌انسان است.
◀️۷.با استفاده از #ابزاربدیهیِ #شکل‌اول‌منطق و #استدلال‌های‌مباشر (#عکس، #عکس‌نقیض)، می‌توان #ادراکات‌یقینی دیگری را تولید کرد. (#گسترش‌پذیری #ادراکات‌یقینی)
◀️۸.#معرفت = #ادراکات‌صادق‌موجّه
◀️۹.#دست‌یابی‌یقینی به واقعیت، ممکن و معقول است=#عقلانیت‌معرفت= #رئالیسم (در برابر#ایده‌آلیسم به‌معنی #ذهن‌گرایی)
بنابراین:⬇️
◀️۱۰.#واقع‌گرایی ممکن است
◀️۱۱.#ذهن‌گرایی یا #سوبجکتیویسم #ضروری نیست.
◀️۱۲.پس #پارادایم‌تفسیری تنها راه ممکن #کشف‌واقع نیست.
◀️۱۳.#چهارچوب‌های‌ذهنی (#پارادایم‌ها یا هر گونه #پیش‌فرض و#پیش‌داوری) #سرنوشت‌ساز نیستندو می‌توان در همه آنها #حقیقت‌ثابتی را کشف کرد.
◀️۱۴.#واقعیت #ثابت است و #ادراک ما از واقعیت قابل #تغییر است.
◀️۱۵.در #علم‌حضوری نیز #معرفت بالوجه ممکن است. (ضروری نیست که #تمام‌المعلوم‌عندالعالم #منکشف شود)
◀️۱۶.#منابع‌معرفت‌بشری منحصر در #تجربه نیست.
◀️۱۷.#عقل و #شهود و #نقل هم کشف از واقع دارند.
◀️۱۸.#ساختار و #قوانین‌طبیعت و #فطرت، از #منابع‌کشف‌واقع هستند.
◀️۱۹.#ادراک‌حسی فقط #عوارض #پدیده‌های‌مادی را درک میکند.
#عقل = #ابزار‌معرفتی‌کشف‌واقعیت با استفاده از #تحلیل‌های‌مفهومی‌یقینی
◀️۲۰.مهم‌ترین #منبع‌معرفتی انسان #عقل است و دلیل موجه بودنِ آن، #ابتناء‌بر‌بدیهیات یا #مایصل‌الی‌البدیهی است. (ابتناء بر #قضایای‌پیشینی)
◀️۲۱.روند #تولید‌معرفت و #ایجاد‌کثرت‌در‌ادراکات، باپیگیری روند #تولید‌مفاهیم و #پیدایش‌کثرت‌در‌مفاهیم، کشف می‌شود.
◀️۲۲.مفاهیم به مواردی مانند «#حقیقی» ، «#اعتباری» ،«#جزیی» ، «#کلی» ، «#معقولات‌اولی» ،«#معقولات‌ثانیه» ، «#معقولات‌فلسفی» ، «#معقولات‌منطقی» تقسیم می‌شوند.
◀️۲۳.ابزار ایجاد #معرفت‌های‌ترکیبی، #تفکر است (فرآیندتولید #تعریف‌ها و فرآیند تولید #حجت‌ها)
۲۴.#مفاهیم‌اعتباری و #ارزشی می‌توانند دارای منشاء انتزاع حقیقی باشند و تابعی از آن منشاء باشند.
◀️۲۵.#معیارصدقِ قضایای بدیهی، یا به‌دلیل ذاتی بودن محمول برای موضوع است یا به‌دلیل ارجاع آن بدیهی به علم حضوری.
◀️۲۶.پدیده‌ها دارای ابعاد و سطوح و لایه‌ها و مراتبی هستند پس معرفت نیز می‌تواند درعین اینکه هستهٔ ثابت دارد دارای مراتب و ابعادباشد.
◀️۲۷.به دلیل ذومراتب و ذواضلاع بودن پدیده‌ها، #رئالیسم‌خام (یکسان و #یکنواخت‌انگاری دریافت اولیه از هر پدیده) غلط است و #رئالیسم‌شبکه‌ای(بررسی پدیده در شبکه هستی ازابعاد مختلف) بیشترین کشف از واقعیت را دارا می‌باشد.
◀️۲۸.به دلیل #رئالیسم‌شبکه‌ای، پارادایم‌های #اثبات‌گرایی و #تفسیری و #انتقادی نمی‌توانندبه‌تنهایی کاشف از واقع باشند بلکه #پارادایمشبکهای لازم است. (بررسی پدیده و #کشف‌مختصات آن در شبکه هستی)
◀️۲۹.پدیده‌ها از حیث وجودی محدودند لذا قرائت‌های مختلف از یک پدیده بی‌پایان نیست وصدق و کذب‌بردار است.
◀️۳۰.#استقراء وقتی به حد خاصی در پدیده برسد، مفید قطع #روانشناختی است، لذا در کسب معرفت قابل استفاده است.
◀️۳۱.#گزاره‌های‌وحیانی و #نقلی، مانند #گزاره‌های‌علمی و #فلسفی معنادار هستند و زبان آنها زبان توصیف و کشف واقع است.
◀️۳۲.معیار #ادراک‌صادق در علوم انسانی اسلامی، عبارتست از: #مبناگرایی مبتنی بر بدیهیات + روش بدیهی تولید معرفت‌ها + هماهنگی با اهداف و #مقاصدشریعت + هماهنگی با #گزاره‌های‌دینی
♻️تبیین بحث:
#مبانی
#مبانی‌روش‌شناسانه
خانه > دانشنامه > مبانی > مبنای روش شناسانه
دانشنامه, مبانی
7 دقیقه خواندن
117
♻️موضوع بحث:
#مبنای‌روش‌شناسانه
♻️مساله بحث:
بسته مبنایی «#روش‌شناسانه» در #پارادایمشبکهای حاوی چه گزاره‌هایی است؟
♻️پیش فرض ها:
بسته #معرفت‌شناسانه در پارادایم شبکه‌ای پیش‌فرض‌های بحث «#روش‌شناسی» هستند که اهم محورهای آن عبارتند از:
1)#واقعیتی‌خارج‌ازذهن ما وجود دارد (ناوابسته به ذهن و اراده ما).
2)دست‌یابی به این واقعیت ممکن است.
3)#حقیقت= #ادراک‌مطابق‌باواقع
4)#صدق= #مطابقت‌با‌واقع
5)هر کسی مجموعه‌ای از#ادراکات‌یقینی را دارد (#بدیهیات‌منطق و #فلسفه)
6)#علم‌حضوری #سنگ‌بنای‌ادراکات انسان است.
7)با استفاده از #ابزاربدیهیِ #شکل‌اول‌منطق و #استدلال‌های‌مباشر (#عکس، #عکس‌نقیض)، می‌توان ادراکات یقینی دیگری را تولید کرد. (#گسترش‌پذیری‌ادراکات‌یقینی)
8)#معرفت = ادراکات صادق موجّه
9)دست‌یابی یقینی به واقعیت، ممکن و معقول است=#عقلانیت‌معرفت= #رئالیسم (در برابر#ایده‌آلیسم به‌معنی #ذهن‌گرایی)
بنابراین:
10)#واقع‌گرایی ممکن است
11)#ذهن‌گرایی یا #سوبجکتیویسم ضروری نیست.
12)پس #پارادایم‌تفسیری تنها راه ممکن #کشف‌واقع نیست.
13)#چهارچوب‌های‌ذهنی (#پارادایم‌ها یا هر گونه #پیش‌فرض و#پیش‌داوری) سرنوشت‌ساز نیستندو می‌توان در همه آنها #حقیقت‌ثابتی را کشف کرد.
14)#واقعیت‌ثابت است و ادراک ما از واقعیت قابل #تغییر است.
15)در #علم‌حضوری نیز #معرفت #بالوجه ممکن است. (ضروری نیست که #تمام‌المعلوم عندالعالم #منکشف شود)
16)#منابع‌معرفت‌بشری منحصر در #تجربه نیست.
17)#عقل و #شهود و #نقل هم #کشف‌ازواقع دارند.
18)#ساختار و #قوانین‌طبیعت و #فطرت، از #منابع‌کشف‌واقع هستند.
19)#ادراک‌حسی فقط #عوارض پدیده‌های مادی را درک میکند.
20)مهم‌ترین #منبع‌معرفتی انسان #عقل است‌و دلیل #موجه‌بودنِ آن، #ابتناء بر بدیهیات #یامایصل‌الی‌البدیهی است. (#ابتناء‌بر‌قضایای‌پیشینی)
21)روند #تولید‌معرفت و #ایجاد‌کثرت‌در‌ادراکات، باپیگیری روند #تولید‌مفاهیم و #پیدایش‌کثرت‌در‌مفاهیم، کشف می‌شود.
22)#مفاهیم به مواردی مانند «#حقیقی» ، «#اعتباری» ،«#جزیی» ، «#کلی» ، «#معقولات‌اولی» ،«#معقولات‌ثانیه» ، «#معقولات‌فلسفی» ، «#معقولات‌منطقی» تقسیم می‌شوند.
23)ابزار ایجاد #معرفت‌های‌ترکیبی، #تفکر است (#فرآیندتولیدتعریف‌ها و #فرآیند‌تولید‌حجت‌ها)
24)#مفاهیم #اعتباری و #ارزشی می‌توانند دارای #منشاء‌انتزاع‌حقیقی باشند و #تابعی از آن #منشاء باشند.
25)#معیارصدقِ #قضایای‌بدیهی، یا به‌دلیل #ذاتی بودن #محمول برای #موضوع است یا به‌دلیل #ارجاع آن بدیهی به #علم‌حضوری.
26)#پدیده‌ها دارای #ابعاد و #سطوح و #لایه‌ها و #مراتبی هستند پس #معرفت نیز می‌تواند درعین اینکه #هستهٔ‌ثابت دارد دارای #مراتب و #ابعاد باشد.
27)به دلیل #ذومراتب و #ذواضلاع بودن #پدیده‌ها، #رئالیسم‌خام (#یکسان و #یکنواخت‌انگاری #دریافت‌اولیه از هر پدیده) غلط است و #رئالیسم‌شبکه‌ای(بررسی پدیده در #شبکه‌هستی ازابعاد مختلف) بیشترین #کشف‌ازواقعیت را دارا می‌باشد.
28)به دلیل #رئالیسم‌شبکه‌ای، #پارادایم‌های #اثبات‌گرایی و #تفسیری و #انتقادی نمی‌توانندبه‌تنهایی #کاشف‌از‌واقع باشند بلکه #پارادایمشبکهای لازم است. (#بررسی‌پدیده و #کشف‌مختصات آن در #شبکه‌هستی)
29)پدیده‌ها از #حیث‌وجودی محدودند لذا قرائت‌های مختلف از یک پدیده بی‌پایان نیست و#صدق و #کذب‌بردار است.
30)#استقراء وقتی به حد خاصی در پدیده برسد، #مفید‌قطع #روانشناختی است، لذا در #کسب‌معرفت قابل استفاده است
31)#گزاره‌های‌وحیانی و #نقلی، مانند #گزاره‌های‌علمی و #فلسفی معنادار هستند و زبان آنهازبان #توصیف و #کشف‌واقع است.
32)معیار #ادراک‌صادق در #علوم‌انسانی‌اسلامی، عبارتست از: #مبناگرایی مبتنی بر #بدیهیات + روش بدیهی #تولید‌معرفت‌ها + هماهنگی با اهداف و #مقاصدشریعت + هماهنگی با #گزاره‌های‌دینی
♻️فرضیه بحث:
۱.⏮#روش= #توصیف‌فرآیند انجام #صحیح یک #کار ؛
و #روش‌شناسی = #تبیین‌روش (#موجّه‌سازی‌روش، براساس #اصول و #قواعد #منطق‌پایه)
۲.⏮ #روش‌های‌سه‌گانه #مشاهده‌تجربی، #برهان‌عقلی، #شهودقلبی برای #کشف‌واقعیت‌ها، معتبرند.
۳.⏮ترکیب #روش‌های‌کمّی، #کیفی به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک میکند.
۴.⏮ترکیب #روش‌استقرایی و #قیاسی به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک میکند.
۵.⏮#رویکردمیانرشتهای به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک میکند.
۶.⏮#روش‌الگوریتمی شش مرحله‌ای برای #کشف‌واقعیت‌ها، روش منتخب است. (#الگوریتم‌تحقیق‌شش‌مرحله‌ای)
۷.⏮روش «#تفکر‌شبکه‌ای» حاوی ابزارهای اصلی برای #الگوریتم فوق است. (انتقال به #روش‌تفکرشبکه‌ای)
کلیدواژه: #رویکردمیانرشتهای
نویسنده:ع طاهری
♻️موضوع بحث:
« #رویکردمیانرشتهای » چیست؟ چرا؟ و چگونه؟
♻️مسأله بحث:
پدیده‌ها، پیچیده هستند ( #پیچیدگی = وجود ابعاد، زوایا، سطوح، لایه‌ها، مراتب، تحولات، روابط، ظهورات مختلف در یک پدیده) به‌طوری که نمی‌توان با مطالعه تک‌بُعدی، واقعیت آن را کشف کرد تا بتوان پیش‌بینی و کنترل نسبت به پدیده را به‌دست آورد؛ روش دست‌یابی به حداکثر لازم از ابعاد پدیده‌ها چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟
♻️پیش‌فرض‌ها:
🔸1. #رویکرد = تعیین زاویه دیدی که از آن زاویه به موضوع نگاه می‌کنیم. «رویکرد» نوعِ نگاه است و جنس #معرفتی دارد؛ خودش ابزار نیست بلکه تعیین‌کننده ابزار مناسب برای اجرای تحقیق است. اصطلاح « رویکرد » یا « #رهیافت » (معادل با اصطلاح Approach# ) استفاده شود.
🔸2. علت نیاز به «رویکرد»، چندبُعدی و چندوجهی و چندلایه‌ای بودن پدیده‌هاست که برای کشف هر کدام نیاز به زاویه دید خاصی می‌باشد.
🔸3. #رشته‌علمی = مجموعه‌ای از اصول موضوعه، تعاریف، قوانین و مسائل پیرامون یک موضوع خاص، که در آن به‌شکل منطقی به تحلیل و تولید فکر پرداخته می‌شود. (مسائل جدید یا پاسخ‌های جدید)
🔸4. اصول پارادایم شبکه‌ای زیرساخت‌های بحث هستند (حاوی مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه، روش‌شناسانه، انسان‌شناسانه، علم‌شناسانه، …)
♻️فرضیه بحث:
🔹1. هر کدام از علوم، یک زاویه دید خاص به پدیده‌ها دارند و از بُعدی از ابعاد یک پدیده، پرده‌برداری می‌کنند لذا به تعداد علوم دارای رویکرد هستیم و همچنین کلیه مواردی که به تعیین نوع دید مرتبط می‌شوند مانند دید کلان و دید خُرد، دید فردی و دید اجتماعی و …
🔹2. رویکرد میان‌رشته‌ای = استفاده از #برآيند‌اطلاعات یک یا چند رشته علمی، برای حل یک مساله در علمی دیگر (مساله‌ای که صرفاً با اطلاعات آن علم حل نمی‌شود)، یا تولید مساله‌هایی جدید و پاسخ‌هایی جدید (رشته جدید علمی)
🔹3. #رویکردسیستمی و شبکه‌ای = نگاه به موضوعات با دید شبکه‌ای (شبکه هستی) و بررسی پدیده‌ها در ضمن روابطشان با عناصر و متغیرهای درونی (تا ذرات بنیادین) و عناصر و متغیرهای بیرونی (تا بالاترین عوالم ماورایی)
♻️تبیین بحث:
مبنای معرفت‌شناسانه « #رئالیسم‌شبکه‌ای یا #رئالیسم‌پیچیده» می‌گوید که پدیده‌ها و موضوعات، ضرورتاً و صِرفا ًآنگونه که دیده می‌شوند نیستند بلکه ممکن است پدیده « #شرور» باشد و ظاهری غیر از واقعیت خود بروز دهد، و همچنین پدیده‌ها دارای ابعاد، لایه‌ها، سطوح، مراتب، حالات مختلف هستند که حکم هر کدام نسبت به دیگری متفاوت است (گرچه در یک جوهره اصلی مشترکند). برای کشف این ابعاد، لایه‌ها، سطوح، مراتب، حالات که در ابتدا به چشم نمی‌آیند نیاز به تغییر زاویه دید، تغییر نقطه دید، تغییر فرآیند بررسی، تغییر ابزار بررسی است. برش‌ها، مقاطع، نماها یا پلان‌ها مختلفی که در نقشه‌های مربوط به سازه‌های ساختمانی یا مکانیکی ارائه می‌شوند مثال مناسبی برای این موضوع هستند.
♻️انواع رویکردها:
یکی از علل تکثُّر و پیدایش علوم مختلف، با وجود جوهره یکسان در پدیده‌ها، وجود ابعاد، لایه‌ها، سطوح، مراتب، حالات مختلف آنهاست؛ بر کشف این ابعاد و زوایا، تمرکز علمی صورت گرفته است و به‌تدریج میزان مسائل و روش در آن گسترش یافته و تبدیل به یک علم شده است؛ بنابراین می‌توان به تعداد علوم، رویکرد تعریف کرد؛ مانند: رویکرد فلسفی، رویکرد روان‌شناسانه، رویکرد اقتصادی، رویکرد مدیریتی، رویکرد تاریخی، رویکرد صنعتی، رویکرد محیط زیستی، رویکرد ادبی، رویکرد فقهی، رویکرد تفسیری،…(هر علمی که زاویه نگاهی را به انسان پیشنهاد میکند).
همچنین کلیه موضوعاتی که به‌صورت یک دستگاه فکری یا بسته معرفتی یا مکتب، حاوی تعریفی برای نوع نگاه به پدیده‌ها هستند (گرچه یک علم اصطلاحی نیستند) می‌توانند «رویکرد» تعریف کنند؛ مانند: رویکرد لیبرالیستی، رویکرد توسعه انسانی، رویکرد مسیحی، رویکرد شیعی، رویکرد صدرایی، رویکرد اصول‌فقهی، رویکرد خُرد، رویکرد کلان، رویکرد آینده‌پژوهانه و...
مهم: در هر موردی که اصطلاح « #رویکرد» به‌کار رفت، بلافاصله به‌دنبال #نوع‌نگاه و #زاویه‌دیدی که آن رویکرد پیشنهاد میکند بروید و تحلیل‌های خود را با #فرآیندها و #ابزارهای متناسب با آن رویکرد انجام دهید؛ و اگر کلمه «رویکرد» به‌جای یک نوع نگاه، به یک نوع فرآیند یا ابزار اضافه شده بود مانند: رویکرد تحلیلی، رویکرد برهانی و …، به‌دنبال نوع نگاهی که آن فرآیند یا آن ابزار مبتنی بر آن است بگردید مثلا: برهان، فرآیند و ابزاری برای نگاه‌های عقلانی به پدیده‌هاست پس منظور از رویکرد برهانی این است که پدیده مورد نظر از زاویه معقول بودن بررسی خواهد شد. محقق همیشه به‌دنبال #بازترین و #متمرکزترین زاویه دید می‌گردد تا بتواند #حداکثرمطالب لازم را از موضوع به‌دست آورد.
منبع و منشأ رویکردها و علت انتخاب آنها، در مبا