#مبانی
#مبانی‌معرفت‌شناسانه
خانه > دانشنامه > مبانی > مبنای معرفت شناسانه
دانشنامه, مبانی
16 دقیقه خواندن
171
♻️موضوع بحث:
بسته « #معرفت‌شناسی »مبتنی بر #هستی‌شناسی #حکمت‌متعالیه، حاوی چه گزاره‌هایی است؟ (مبانی #معرفت‌شناسانه‌پاردایم‌شبکه‌ای) (اسلاید بحث)
♻️مساله بحث:
#باورهای صادق مُوجَّه چگونه به‌دست می‌آیند و چگونه می‌توان باورهای صحیح را از توهمات تفکیک کرد؟
♻️پیش فرض ها:
🔻فرضیه بحث:
کلیه #مسائل‌معرفت‌شناسی پاسخگوی ده مساله هستند:
◀️۱.#معرفت چیست؟
◀️۲.#سنگ‌بنای‌معرفت چیست؟
◀️۳.#منابع‌معرفت کدامند؟
◀️۴.#صدق چیست؟
◀️۵.#مفاهیم چگونه #کثرت و #طبقه‌بندی پیدامی‌کنند؟
◀️۶.#قضایا چگونه تولید می‌شوند؟
◀️۷.ملاک #صدق و #اعتبار در #قضایا چیست؟
◀️۸.عوامل #زمینه‌ساز‌معرفت کدامند؟
◀️۹.#معرفت، #ضرورتاً #نسبی است یا #معرفتِ‌قطعی #ممکن است؟
◀️۱۰.#صعود و #نزول معرفتی چگونه حاصل می‌شود؟
✳️بررسی این مسائل با دیدگاه #فلاسفه و #معرفت‌شناسان #مسلمان به نتایج زیر می‌رسد:
◀️۱.#واقعیتی #خارج‌از‌ذهن ما وجود دارد (#ناوابسته به #ذهن و #اراده ما).
◀️۲.دست‌یابی به این #واقعیت #ممکن است.
◀️۳.#حقیقت=#ادراک‌مطابق‌باواقع
◀️۴.#صدق= #مطابقت‌با‌واقع
◀️۵.هر کسی مجموعه‌ای از#ادراکات‌یقینی را دارد (#بدیهیات #منطق و #فلسفه)
◀️۶.#علم‌حضوری #سنگ‌بنای #ادراکات‌انسان است.
◀️۷.با استفاده از #ابزاربدیهیِ #شکل‌اول‌منطق و #استدلال‌های‌مباشر (#عکس، #عکس‌نقیض)، می‌توان #ادراکات‌یقینی دیگری را تولید کرد. (#گسترش‌پذیری #ادراکات‌یقینی)
◀️۸.#معرفت = #ادراکات‌صادق‌موجّه
◀️۹.#دست‌یابی‌یقینی به واقعیت، ممکن و معقول است=#عقلانیت‌معرفت= #رئالیسم (در برابر#ایده‌آلیسم به‌معنی #ذهن‌گرایی)
بنابراین:⬇️
◀️۱۰.#واقع‌گرایی ممکن است
◀️۱۱.#ذهن‌گرایی یا #سوبجکتیویسم #ضروری نیست.
◀️۱۲.پس #پارادایم‌تفسیری تنها راه ممکن #کشف‌واقع نیست.
◀️۱۳.#چهارچوب‌های‌ذهنی (#پارادایم‌ها یا هر گونه #پیش‌فرض و#پیش‌داوری) #سرنوشت‌ساز نیستندو می‌توان در همه آنها #حقیقت‌ثابتی را کشف کرد.
◀️۱۴.#واقعیت #ثابت است و #ادراک ما از واقعیت قابل #تغییر است.
◀️۱۵.در #علم‌حضوری نیز #معرفت بالوجه ممکن است. (ضروری نیست که #تمام‌المعلوم‌عندالعالم #منکشف شود)
◀️۱۶.#منابع‌معرفت‌بشری منحصر در #تجربه نیست.
◀️۱۷.#عقل و #شهود و #نقل هم کشف از واقع دارند.
◀️۱۸.#ساختار و #قوانین‌طبیعت و #فطرت، از #منابع‌کشف‌واقع هستند.
◀️۱۹.#ادراک‌حسی فقط #عوارض #پدیده‌های‌مادی را درک می‌کند.
#عقل = #ابزار‌معرفتی‌کشف‌واقعیت با استفاده از #تحلیل‌های‌مفهومی‌یقینی
◀️۲۰.مهم‌ترین #منبع‌معرفتی انسان #عقل است و دلیل موجه بودنِ آن، #ابتناء‌بر‌بدیهیات یا #مایصل‌الی‌البدیهی است. (ابتناء بر #قضایای‌پیشینی)
◀️۲۱.روند #تولید‌معرفت و #ایجاد‌کثرت‌در‌ادراکات، باپیگیری روند #تولید‌مفاهیم و #پیدایش‌کثرت‌در‌مفاهیم، کشف می‌شود.
◀️۲۲.مفاهیم به مواردی مانند «#حقیقی» ، «#اعتباری» ،«#جزیی» ، «#کلی» ، «#معقولات‌اولی» ،«#معقولات‌ثانیه» ، «#معقولات‌فلسفی» ، «#معقولات‌منطقی» تقسیم می‌شوند.
◀️۲۳.ابزار ایجاد #معرفت‌های‌ترکیبی، #تفکر است (فرآیندتولید #تعریف‌ها و فرآیند تولید #حجت‌ها)
۲۴.#مفاهیم‌اعتباری و #ارزشی می‌توانند دارای منشاء انتزاع حقیقی باشند و تابعی از آن منشاء باشند.
◀️۲۵.#معیارصدقِ قضایای بدیهی، یا به‌دلیل ذاتی بودن محمول برای موضوع است یا به‌دلیل ارجاع آن بدیهی به علم حضوری.
◀️۲۶.پدیده‌ها دارای ابعاد و سطوح و لایه‌ها و مراتبی هستند پس معرفت نیز می‌تواند درعین اینکه هستهٔ ثابت دارد دارای مراتب و ابعادباشد.
◀️۲۷.به دلیل ذومراتب و ذواضلاع بودن پدیده‌ها، #رئالیسم‌خام (یکسان و #یکنواخت‌انگاری دریافت اولیه از هر پدیده) غلط است و #رئالیسم‌شبکه‌ای(بررسی پدیده در شبکه هستی ازابعاد مختلف) بیشترین کشف از واقعیت را دارا می‌باشد.
◀️۲۸.به دلیل #رئالیسم‌شبکه‌ای، پارادایم‌های #اثبات‌گرایی و #تفسیری و #انتقادی نمی‌توانندبه‌تنهایی کاشف از واقع باشند بلکه #پارادایمشبکهای لازم است. (بررسی پدیده و #کشف‌مختصات آن در شبکه هستی)
◀️۲۹.پدیده‌ها از حیث وجودی محدودند لذا قرائت‌های مختلف از یک پدیده بی‌پایان نیست وصدق و کذب‌بردار است.
◀️۳۰.#استقراء وقتی به حد خاصی در پدیده برسد، مفید قطع #روانشناختی است، لذا در کسب معرفت قابل استفاده است.
◀️۳۱.#گزاره‌های‌وحیانی و #نقلی، مانند #گزاره‌های‌علمی و #فلسفی معنادار هستند و زبان آنها زبان توصیف و کشف واقع است.
◀️۳۲.معیار #ادراک‌صادق در علوم انسانی اسلامی، عبارتست از: #مبناگرایی مبتنی بر بدیهیات + روش بدیهی تولید معرفت‌ها + هماهنگی با اهداف و #مقاصدشریعت + هماهنگی با #گزاره‌های‌دینی
♻️تبیین بحث:
#مبانی
#مبانی‌روش‌شناسانه
خانه > دانشنامه > مبانی > مبنای روش شناسانه
دانشنامه, مبانی
7 دقیقه خواندن
117
♻️موضوع بحث:
#مبنای‌روش‌شناسانه
♻️مساله بحث:
بسته مبنایی «#روش‌شناسانه» در #پارادایمشبکهای حاوی چه گزاره‌هایی است؟
♻️پیش فرض ها:
بسته #معرفت‌شناسانه در پارادایم شبکه‌ای پیش‌فرض‌های بحث «#روش‌شناسی» هستند که اهم محورهای آن عبارتند از:
1)#واقعیتی‌خارج‌ازذهن ما وجود دارد (ناوابسته به ذهن و اراده ما).
2)دست‌یابی به این واقعیت ممکن است.
3)#حقیقت= #ادراک‌مطابق‌باواقع
4)#صدق= #مطابقت‌با‌واقع
5)هر کسی مجموعه‌ای از#ادراکات‌یقینی را دارد (#بدیهیات‌منطق و #فلسفه)
6)#علم‌حضوری #سنگ‌بنای‌ادراکات انسان است.
7)با استفاده از #ابزاربدیهیِ #شکل‌اول‌منطق و #استدلال‌های‌مباشر (#عکس، #عکس‌نقیض)، می‌توان ادراکات یقینی دیگری را تولید کرد. (#گسترش‌پذیری‌ادراکات‌یقینی)
8)#معرفت = ادراکات صادق موجّه
9)دست‌یابی یقینی به واقعیت، ممکن و معقول است=#عقلانیت‌معرفت= #رئالیسم (در برابر#ایده‌آلیسم به‌معنی #ذهن‌گرایی)
بنابراین:
10)#واقع‌گرایی ممکن است
11)#ذهن‌گرایی یا #سوبجکتیویسم ضروری نیست.
12)پس #پارادایم‌تفسیری تنها راه ممکن #کشف‌واقع نیست.
13)#چهارچوب‌های‌ذهنی (#پارادایم‌ها یا هر گونه #پیش‌فرض و#پیش‌داوری) سرنوشت‌ساز نیستندو می‌توان در همه آنها #حقیقت‌ثابتی را کشف کرد.
14)#واقعیت‌ثابت است و ادراک ما از واقعیت قابل #تغییر است.
15)در #علم‌حضوری نیز #معرفت #بالوجه ممکن است. (ضروری نیست که #تمام‌المعلوم عندالعالم #منکشف شود)
16)#منابع‌معرفت‌بشری منحصر در #تجربه نیست.
17)#عقل و #شهود و #نقل هم #کشف‌ازواقع دارند.
18)#ساختار و #قوانین‌طبیعت و #فطرت، از #منابع‌کشف‌واقع هستند.
19)#ادراک‌حسی فقط #عوارض پدیده‌های مادی را درک می‌کند.
20)مهم‌ترین #منبع‌معرفتی انسان #عقل است‌و دلیل #موجه‌بودنِ آن، #ابتناء بر بدیهیات #یامایصل‌الی‌البدیهی است. (#ابتناء‌بر‌قضایای‌پیشینی)
21)روند #تولید‌معرفت و #ایجاد‌کثرت‌در‌ادراکات، باپیگیری روند #تولید‌مفاهیم و #پیدایش‌کثرت‌در‌مفاهیم، کشف می‌شود.
22)#مفاهیم به مواردی مانند «#حقیقی» ، «#اعتباری» ،«#جزیی» ، «#کلی» ، «#معقولات‌اولی» ،«#معقولات‌ثانیه» ، «#معقولات‌فلسفی» ، «#معقولات‌منطقی» تقسیم می‌شوند.
23)ابزار ایجاد #معرفت‌های‌ترکیبی، #تفکر است (#فرآیندتولیدتعریف‌ها و #فرآیند‌تولید‌حجت‌ها)
24)#مفاهیم #اعتباری و #ارزشی می‌توانند دارای #منشاء‌انتزاع‌حقیقی باشند و #تابعی از آن #منشاء باشند.
25)#معیارصدقِ #قضایای‌بدیهی، یا به‌دلیل #ذاتی بودن #محمول برای #موضوع است یا به‌دلیل #ارجاع آن بدیهی به #علم‌حضوری.
26)#پدیده‌ها دارای #ابعاد و #سطوح و #لایه‌ها و #مراتبی هستند پس #معرفت نیز می‌تواند درعین اینکه #هستهٔ‌ثابت دارد دارای #مراتب و #ابعاد باشد.
27)به دلیل #ذومراتب و #ذواضلاع بودن #پدیده‌ها، #رئالیسم‌خام (#یکسان و #یکنواخت‌انگاری #دریافت‌اولیه از هر پدیده) غلط است و #رئالیسم‌شبکه‌ای(بررسی پدیده در #شبکه‌هستی ازابعاد مختلف) بیشترین #کشف‌ازواقعیت را دارا می‌باشد.
28)به دلیل #رئالیسم‌شبکه‌ای، #پارادایم‌های #اثبات‌گرایی و #تفسیری و #انتقادی نمی‌توانندبه‌تنهایی #کاشف‌از‌واقع باشند بلکه #پارادایمشبکهای لازم است. (#بررسی‌پدیده و #کشف‌مختصات آن در #شبکه‌هستی)
29)پدیده‌ها از #حیث‌وجودی محدودند لذا قرائت‌های مختلف از یک پدیده بی‌پایان نیست و#صدق و #کذب‌بردار است.
30)#استقراء وقتی به حد خاصی در پدیده برسد، #مفید‌قطع #روانشناختی است، لذا در #کسب‌معرفت قابل استفاده است
31)#گزاره‌های‌وحیانی و #نقلی، مانند #گزاره‌های‌علمی و #فلسفی معنادار هستند و زبان آنهازبان #توصیف و #کشف‌واقع است.
32)معیار #ادراک‌صادق در #علوم‌انسانی‌اسلامی، عبارتست از: #مبناگرایی مبتنی بر #بدیهیات + روش بدیهی #تولید‌معرفت‌ها + هماهنگی با اهداف و #مقاصدشریعت + هماهنگی با #گزاره‌های‌دینی
♻️فرضیه بحث:
۱.⏮#روش= #توصیف‌فرآیند انجام #صحیح یک #کار ؛
و #روش‌شناسی = #تبیین‌روش (#موجّه‌سازی‌روش، براساس #اصول و #قواعد #منطق‌پایه)
۲.⏮ #روش‌های‌سه‌گانه #مشاهده‌تجربی، #برهان‌عقلی، #شهودقلبی برای #کشف‌واقعیت‌ها، معتبرند.
۳.⏮ترکیب #روش‌های‌کمّی، #کیفی به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک می‌کند.
۴.⏮ترکیب #روش‌استقرایی و #قیاسی به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک می‌کند.
۵.⏮#رویکردمیان‌رشته‌ای به #بهینه‌سازی #فرآیندتحقیق کمک می‌کند.
۶.⏮#روش‌الگوریتمی شش مرحله‌ای برای #کشف‌واقعیت‌ها، روش منتخب است. (#الگوریتم‌تحقیق‌شش‌مرحله‌ای)
۷.⏮روش «#تفکر‌شبکه‌ای» حاوی ابزارهای اصلی برای #الگوریتم فوق است. (انتقال به #روش‌تفکرشبکه‌ای)
♻️تبیین بحث:
«#روش‌شناسی» یکی از شاخه‌های «#فلسفه‌علم» از #فلسفه‌های‌مضاف است که به بررسی «#پدیده» از بیرون می‌پردازند (از #معرفت‌های‌درجه‌دوم است). در #روش‌شناسی، #فرآیند‌کشف‌واقعیت و رسیدن به #حقیقت بررسی می‌شود به‌طوری که مبتنی بر #عقلانیت‌پایه و #منسجم با آن باشد (#موجّه‌سازی)
«#روش» در علوم، #توصیف‌منابع، #مراحل، #ابزارها و#ضوابط یک #تلاش‌فکری برای #تولید«معرفت» است. (#باور‌صادق‌موجّه) پشت‌صحنه «#روش» در علوم، #قانونمندی‌هستی و #ضابطه‌دار بودن #وجود و #عدم پدیده‌ها و #حرکت و #تغییر پدیده‌هاست؛ چرا که فقط در این صورت می‌توان با بررسی چندین تجربه #حضوری یا #حصولی، حکم به «#تعمیم» داد
از سوی دیگر «#تنوع‌روش‌ها» با #طیف‌دار بودن هستی (#فازی‌بودن) و #مراتب داشتن، وجود و عدم پدیده‌ها و حرکت و تغییر در پدیده‌هاست (تعابیری مانند #ابعاد، #لایه‌ها، #زوایا، #سطوح، و…بیانگر همان «#مراتب» داشتن است.) «#روش‌شناسی» با #خطادرشناخت، #مغالطات و در نتیجه با #صدق و #کذب در نتایج تحقیقات گره خورده است؛ بروز #خطادرشناخت، نشان داده است که پدیده‌ها همیشه همانطور که به نظر می‌رسد نیستند؛ پدیده‌ها می‌توانند #شرور باشند (#غیر‌از‌آنچه‌هستند‌به‌نظر‌بیایند) و اینطور نیست که با اولین #تماس‌فکری با پدیده، #شناخت‌قطعی‌جامع از آن حاصل می‌شود
#مکتب‌های‌روش‌شناسانه #تابعی از #پارادایم‌های سه‌گانه رایج در علوم هستند: #پارادایم‌اثبات‌گرایی ،#پارادایم‌تفسیری و #پارادایم‌انتقادی (نکته: در فضای #پُست‌مدرن، #پارادایم‌گفتمانی و#پارادایم‌هرمنوتیک‌فلسفی، ویرایشی از #پارادایم‌تفسیری هستند.) و مبنای #روش‌شناسانه موسسه نیز تابعی از #پارادایمشبکهای است.(انتقال به تفصیل بحث پارادایم‌ها)
✅براساس #پارادایمشبکهای:
۱.#تجربه، از #منابع‌معرفت است و#روش‌تجربی که مبتنی بر #استقراء است با ضوابطش، #معرفت‌زا است و کاشف از ساختار یا معادله‌ای در خلقت است.
۲.#عقل، از #منابع‌معرفت است و #روش‌عقلانی که مبتنی بر #برهان‌منطقی و #قیاس است با ضوابطش، #معرفت‌زا است. لذا روش «#تحلیل‌مفهومی» برای کشف برخی از ابعاد یک پدیده باید به‌کار برود.
۳.#وحی یا #شهودقلبی، از #منابع‌معرفت است و #روش‌وحیانی که مبتنی بر #شهود و #علم‌حضوری است با ضوابطش، #معرفت‌زا است.
۴.«#کمیّت» نماد #حدّ و #مرز و #کثرت و #تمایز در #هستی است لذا #کَمّیت‌‌جویی، از #روش‌های‌معرفت‌زاست و روش‌های مبتنی بر #کمّیت، #کاشف‌بُعدی از ابعاد پدیده‌ها می‌باشند.
۵. «#کیفیت» نماد #تشکیکی بودن وجود و #مراتب در هستی است، لذا #کیفیت‌جویی، از #روش‌های‌معرفت‌زاست و روش‌های مبتنی بر کیفیت، #کاشف‌بُعدی از ابعاد پدیده‌ها می‌باشند.
۶.#ظاهر و #بُعد‌محسوس پدیده‌ها، فارغ از #متغیرهای‌زمانی و #مکانی و #ارتباطی، بخشی از #وجود‌واقعی آنهاست لذا #روش‌تجربی با ضوابطش #معرفت‌زاست.
۷.#باطن و #بُعدنامحسوس پدیده‌ها (#منشاءهای‌درونی #بروز و #ظهورات هر پدیده) بخشی از وجود واقعی آنهاست و می‌تواند براساس «بستر و زمینه و #متغیرهای‌زمانی و#مکانی و#ارتباطی»تغییر کند. لذا روش‌های#تفسیری وابسته به#زمینه یا#فاعل‌شناسا با ضوابطش می‌تواند#معرفت‌زا باشد. نکته بسیار مهم: #امکان‌تغییر در پدیده براساس تاثیرات زمینه‌ای، نامحدود نیست و به#طیف اصلی وجودی پدیده محدود می‌شود.
۸. بر این اساس (یعنی محور هفتم)روش «#هرمنوتیکی» مبتنی بر#مبناگروی‌معرفت‌شناسانه، قابل استفاده است و برای کشف برخی از ابعاد و لایه‌های پدیده‌ها و گزاره‌ها باید مورد استفاده قرار بگیرد.
۹.بر همین اساس روش«#پدیدارشناسانه» نیز برای کشف برخی از ابعاد و لایه‌های پدیده‌ها باید مورد استفاده قرار بگیرد
۱۰.بر همین اساس، روش «#تحلیل‌تاریخی» نیز که بستری برای مشاهده عینی#رفتارهای‌پدیده‌ها و#کشف‌معادلات‌نهفته در آنهاست، باید مورد استفاده قرار بگیرد.
۱۱. بر همین اساس، روش «#عرف‌کاوی» که از روش‌های وابسته به#زمینه و#بستر‌پدیده یا#متن است نیز باید مورد استفاده قرار بگیرد. از نتایج این اصل، ضرورت استفاده از«#تحلیل‌های‌زبانی» در کشف واقعیت‌هاست
۱۲.#علوم‌مختلف،#بررسی‌پدیده‌های‌خلقت‌از‌زوایای‌مختلف هستند و از آنجایی‌که پدیده‌ها#تک‌بُعدی نیستند و#شبکه‌ای هستند، برای#کشف‌تمام‌جوانب و#زوایای یک پدیده به هدف#پیش‌بینی و#کنترل، باید از روش‌های«#میان‌رشته‌ای» استفاده کرد
مجموعه این#اصول‌دوازده‌گانه را می‌توان در«#الگوریتم‌تحقیق‌موضوع‌محور» به‌صورت زیر تجمیع کرد:
✅در#روش‌تحقیق، برای#کشف‌واقعیت‌ها، از#رویکردتلفیقی‌تطبیقی استفاده می‌کنیم
#تلفیق و#تطبیق شش رویکرد زیر:[۱]
#رویکرد#تحلیل‌زبانی،#تحلیل‌مفهومی،#پدیدارشناسی و#تجربی[۲]،#تحلیل‌وجودی[۳]،#تاریخی[۴]،#میان‌رشته‌ای
که به ترتیب ذکر شده، مورد استفاده قرار می‌گیرند:[۵]
(انتقال به توضیح‌وتفصیل هر یک از مراحل، در بحث«#روش‌تحقیق‌درعلوم‌انسانی»)